Przemiany gospodarze, polityczne i społeczne w Polsce w latach 1981-2000

W nocy z 12 na 13 grudnia 1981 roku w Polsce wprowadzono stan wojenny.

Wojsko zablokowało dojazdy do miast, przerwano połączenia telefoniczne. Zamknięto przejścia graniczne, porty i lotniska. W telewizji i radiu transmitowano przemówienie generała Wojciecha Jaruzelskiego o podjęciu decyzji wprowadzenia stanu wojennego w kraju. W odpowiedzi na wprowadzenie stanu wojennego rozpoczęły się strajki okupacyjne w zakładach pracy. Strajki te tłumione były przez milicję i wojsko, zabito i raniono wiele osób. Po wprowadzeniu stanu wojennego Polska znalazła się w izolacji politycznej. Z wojska skierowano do zakładów pracy oficerów, by nadzorowali ich produkcje a część przedsiębiorstw została zmilitaryzowana. Drastycznie wzrosły ceny i inflacja.
1 stycznia 1983 roku zawieszono, a 22 lipca zniesiono stan wojenny w Polsce.

W następstwie zmian w ZSRR i odsunięcia komunistów od władzy w Polsce doszło do obalenia rządzących partii komunistycznych i socjalistycznych w Europie Środkowej.
W Polsce w 1986 roku Lech Wałęsa utworzył Tymczasową Rade NSZZ "Solidarność" przekształconą rok później w Krajową Komisję Wykonawczą.

Podczas obrad okrągłego stołu uzgodniono, iż w Polsce powołany zostanie Senat i utworzone zostanie stanowisko prezydenta. Wybory do sejmu miały być częściowo demokratyczne.

4 czerwca 1989 roku odbyły się kontraktowe wyboru do Sejmu i wolne do Senatu. W pierwszej turze wyborów kandydaci Solidarności odnieśli miażdżące zwycięstwo, ponieważ zdobyli 99 ze 100 miejsc w Senacie. 19 lipca 1989 roku Zgromadzenie Narodowe przewagą 1 głosu wybrało na prezydenta generała Wojciech Jaruzelskiego. W Sejmie powstała koalicja, w skład której weszli parlamentarzyści solidarnościowi Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego z SD i ZSR. Stanowisko premiera i misję tworzenia rządu powierzono kandydatowi OKP-Tadeuszowi Mazowieckiemu. Po nim rządy koalicji solidarnościowej tworzyli: Jan Krzysztof Bielecki, Jan Olszewski, Hanna Suchocka.

Po objęciu rządów przez premiera Mazowieckiego, wicepremierem i ministrem finansów został Leszek Balcerowicz. W kraju panowała wysoka inflacja, w klepach brakowało wielu towarów. Nowy rząd postanowił wprowadzić program naprawy gospodarki przygotowany przez Balcerowicza. Zmieniony został system podatkowy. Ustalono nowy rzeczywisty kurs złotówki w stosunku do dolara amerykańskiego i innych walut. Wprowadzono elementy gospodarki rynkowej, opartej na prawach ekonomi, a nie na centralnym sterowaniu produkcją, rozpoczęto prywatyzacje wielu zakładów przemysłowych. Realizacja planów Balcerowicza stosunkowo szybko przyniosła pomyślne zmiany. Spadło tempo wzrostu inflacji, którą z setek procent w styczniu 1990 roku ograniczono do 38% w roku 1993 i 13% w 1997.

Sklepy zapełniły się towarami z importu. Wolnorynkowa gospodarka wymuszała konkurencje i zwiększenie wydajności pracy. Ze względu na tanią siłę roboczą oraz duży rynek wewnętrzny Polska stała się atrakcyjnym partnerem dla krajów wysoko rozwiniętych. Społeczeństwo zapłaciło wysoką cenę za poprawę warunków bytu. Bezrobocie, ukryte wcześniej w systemie socjalistycznym sięgnęło około 13% i powoli zaczęło maleć dopiero w 1996 roku.

Upadła większość PGR-ów których pracownicy zaczęli pobierać zasiłki dla bezrobotnych.

W styczniu 1990 roku na XI Zjeździe na wniosek pierwszego sekretarza Komitetu Centralnego PZPR Mieczysława Rakowskiego komuniści rozwiązali swoją partie i w jej miejsce powołali Socjal Demokrację RP z Aleksandrem Kwaśniewskim i Leszkiem Milerem na czele.

W grudniu 1990 roku przeprowadzono powszechne wybory prezydenckie. Zwycięzcą został Lech Wałęsa, którego 12 grudnia zaprzysiężono na prezydenta przed Zgromadzeniem Narodowym. W 1991 roku odbyły się kolejne wybory parlamentarne. Do głównych ugrupowań postsolidarnościowych należały NSZZ, ZChN, SLCh, PC, KLD i UD.

Rządy ekip Solidarnościowych szybko straciły poparcie społeczne i w kolejnych wyborach zwyciężyły partie obiecujące ochronę interesów tych grup, które najwięcej straciły na reformach: chłopów małorolnych, robotników wielkoprzemysłowych, pracowników administracji i sfery budżetowej. Pierwszym premierem koalicji SLD i PSL został Waldemar Pawlak. Po jego odejściu stanowisko premiera objął Józef Oleksy, który oskarżony przez własnego ministra spraw wewnętrznych o kontakty z agentem KGB po czym podał się do dymisji. Kolejnym premierem został Włodzimierz Cimoszewicz z SLD. W grudniu 1995 roku zakończyła się kadencja prezydenta Lecha Wałęsy. W powszechnych wyborach prezydenckich w drugiej turze zwyciężył przywódca SLD Aleksander Kwaśniewski. 23 grudnia 1995 roku został zaprzysiężony na prezydenta RP. Zgromadzenie narodowe uchwaliło w 1997 roku nową Konstytucję Rzeczypospolitej. Po wejściu do władzy koalicji SLD i PSL większość reform została zaniechana. Utworzono wiele agencji rządowych które rozpoczęły beztrosko gospodarować pieniędzy podatników. Zahamowane zostało tempo spadku inflacji. Jednak dzięki przeprowadzonym wcześniej reformą udało się utrzymać stały wzrost gospodarczy. Dużym osiągnięciem gospodarczym Jerzego Buzka i poprzednich rządów było zmniejszenie inflacji w 1998 roku do 8,6%. Jednak w 1999 i 2000 roku nastąpił
jej ponowny wzrost, pogorszeniu uległa również sytuacja gospodarcza, a bezrobocie osiągnęło pod koniec 2000 roku około 16%. Na początku 1999 roku odbyły się strajki lekarzy, pielęgniarek oraz rolników. 1994 roku Polska stała się państwem stowarzyszonym z Unią Europejską, a już w marcu 1998 roku Polska rozpoczęła rozmowy o szczegółowych warunkach przystąpienia do Unii. 12 marca 1999 roku Polska, Węgry i Czechy stały się pełnoprawnymi członkami NATO. 21 września 1997 roku odbyły się w Polsce kolejne wybory do Sejmu i Senatu. Najwięcej głosów zdobyła Akcja Wyborcza Solidarność.

W czerwcu 1998 roku rząd podjął reformę administracyjną państwa proponując podział kraju na 12 dużych regionów. Reformy służby zdrowia wprowadziła instytucję Kasy Chorych, która miała płacić za wszystkie usługi medyczne, świadczone przez służbę zdrowia ludziom, którzy się do kasy zapisali. Jednak nieudolne wprowadzenie reformy spowodowały liczne strajki w całej służbie zdrowia. Wprowadzenie kolejnej reformy – systemu ubezpieczeń społecznych zostało znacznie lepiej przygotowane. Ostatnia z 4 wielkich reform, reforma systemu edukacji weszła w życie na początku września 1999 roku. W październiku 2000 roku w kolejnych wyborach prezydenckich wygrał Aleksander Kwaśniewski, który w grudniu rozpoczął kolejną 5-letnią kadencję.