Portrety kobiet w filmie Andrzeja Wajdy pt."Katyń"

"Katyń" w reżyserii Andrzeja Wajdy to dzieło najdłużej i najmocniej oczekiwane spośród polskich dzieł filmowych. Dramat ten przedstawia losy kobiet - matek, żon i córek polskich oficerów zamordowanych w 1940 roku w lasach katyńskich przez NKWD. Powstał na podstawie powieści „Post Mortem” Andrzeja Mularczyka. Autorami scenariusza są Andrzej Wajda, Władysław Pasikowski i Przemysław Nowakowski. Zdjęcia zrealizował Paweł Edelman. Autorem muzyki jest Krzysztof Penderecki.

W tym filmie historia opowiadana jest poprzez kobiety. Postaci oficerów są niejako "poboczne". Odtwórcy ról pomordowanych żołnierzy, pojawili się na ekranie, by pokazać jak mogło wyglądać ich życie w obozie. Mam na myśli tu sposób, w jaki przeżywali Boże Narodzenie.

W głównych rolach wystąpili: Maja Ostaszewska, Artur Żmijewski, Danuta Stenka, Paweł Małuszyński, Magdalena Cielecka, Władysław Kowalski, Wiktoria Gąsiewska, Anna Radwan-Gancarczyk oraz Andrzej Chyra.

Ostaszewska wcieliła się w rolę Anny – żony Andrzeja, rotmistrza 8-go Pułku Ułanów w Krakowie. Kobieta wiernie czeka na swojego męża równocześnie wychowując córkę Nikę. Dowodów, które wskazują na to, że jej mąż nie żyje, że został zamordowany w Katyniu, nie do końca przyjmuje do świadomości. Anna łudzi się nadzieją, że kiedyś otworzy drzwi, a w progu stanie jej ukochany. Tragiczna prawda dociera do niej w momencie, otrzymuje dziennik rotmistrza.

Danuta Stenka w filmie to Róża będąca żoną generała, który został wzięty do niewoli 17 września 1939 roku, na terenach zajętych przez Armię Czerwoną. Kobieta mieszka w Krakowie wraz ze swoją córką Ewą. W kwietniu 1943 roku dowiaduje się o śmierci męża po odkryciu przez Niemców grobów w lesie katyńskim. Po tym wydarzeniu kobieta musi obejrzeć niemiecki film pokazujący przerażające obrazy masowych grobów polskich oficerów.

Milczenie i kłamstwa na temat zbrodni rozrywają serce także Agnieszce (Magdalena Cielecka). Jest to siostra zamordowanego porucznika pilota. Walczy z uporem o właściwą datę na grobie brata. Chce, żeby widniał na nim rok 1940 zamiast podawanego przez radziecką propagandę 1941. Nie wie o tym, że sam brat, jako więzień obozu miał spore wątpliwości co do działań polskiego rządu i być może bliżej by mu było do postawy drugiej siostry, która jako dyrektor powojennego liceum próbuje “budować tyle wolnej Polski, ile można”.

Wielowątkowy film Wajdy pokazuje nie tylko cierpienia i niepewność tych, którzy czekają na wieści o losie najbliższych, ale również upór tych, którzy nie pozwalają wmówić sobie "kłamstwa katyńskiego". Takie kobiety jak generałowa Róża, czy Agnieszka, siostra zamordowanego oficera, odważnie i konsekwentnie walczą o prawdę o śmierci swoich bliskich.