Augustynizm, Tomizm, Franciszkanizm - główne informacje

Średniowieczna filozofia czerpała głównie z nauk kościoła chrześcijańskiego, Pisma Świętego, a także z poglądów niektórych starożytnych filozofów. Główne nurty średniowiecznej myśli filozoficznej to:

- augustynizm,
- tomizm,
- franciszkanizm.

1. Augustynizm

A. Święty Augustyn - życiorys.
Aureliusz Augustyn, wczesnochrześcijański filozof i teolog; ojciec i doktor Kościoła; główny przedstawiciel patrystyki, urodził się 13 listopada 354 roku w Tagaście (Północna Afryka).Był filozofem i teologiem został okrzyknięty Ojcem Kościoła. W młodości studiował retorykę. Dzieła Cycerona nakłoniły go do badań filozoficznych. W wieku 19 lat postanowił studiować filozofię, wkrótce został wyznawcą manicheizmu, bo chrześcijaństwo uważał za zbyt prostackie. Jednakże w ciągu następnych dziewięciu lat manicheizm stopniowo go rozczarowywał. W wielu 29 lat przeniósł się do Rzymu a nieco później do Mediolanu gdzie został profesorem retoryki, tam też zapoznał się z neoplatonizmem (zmodyfikowana wersja filozofii Platona opracowana w III w. przez Platyna). Pod wpływem ówczesnego biskupa mediolańskiego św. Ambrożego nawrócił się i w 387 r przyjął chrzest z jego rąk. W 396 roku Augustyna wybrano biskupem Hippony (Afryka Pn). Urząd ten piastował do śmierci. Zmarł w Hipponie w 430 roku. Najsłynniejsze jego dzieła to: "Dialogi i pisma filozoficzne", "Wyznania", "O państwie Bożym", "O nauce chrześcijańskiej", "O nauce chrześcijańskiej".

B. Poglądy
Najważniejszą doktryną, zanim upowszechniły się poglądy św. Tomasza, był augustynizm. Jego twórcą był św. Augustyn z Hippony. Swój system oparł na neoplatonizmie.

C. Główne założenia augustynizmu to:
- Filozofia i teologia to jedno, a centralnym punktem świata jest dobry, wszechmocny Bóg.
- Istnieje dramatyczne rozdarcie pomiędzy Bogiem a światem, czyli bytem duchowym i cielesnym. Dusza człowieka jako byt wyższy dąży do spraw wiecznych, a ciało - byt niższy dąży ku rzeczom doczesnym, materialnym.
- Człowiek powinien walczyć z żądzami ciała, by doskonalić duszę i w przyszłości otrzymać życie wieczne.
- Boga i świat poznaje się poprzez oświecenie pochodzące od Boga (iluminację).
- Człowiek posiada wolną wolę (woluntaryzm).

Do XIII wieku augustynizm był oficjalną filozofią Kościoła katolickiego. Jego znaczenie znacznie zmalało w pierwszej połowie XIV wieku, kiedy to pojawiła się nowa doktryna - tomizm.

2. Tomizm

A. Święty Tomasz z Akwinu - życiorys.
Św. Tomasz z Akwinu urodził się w 1225 roku w Roccasecca koło Akwinu. Pierwsze nauki przyjął w klasztorze benedyktynów na Monte Cassino, następnie studiował sztuki wyzwolone w na uniwersytecie w Neapolu. W 1244 roku wstąpił do zakonu dominikanów. Przez dwa lata studiował filozofię w Paryżu, poczym towarzyszył św. Albertowi Wielkiemu w Kolonii. 1252 roku wrócił do Paryża, a w 1256 otrzymał tytuł magistra teologii. Później zajmował się nauczaniem na uniwersytecie w Paryżu i w kurii papieskiej w Rzymie. Zmarł w 1274 roku w czasie podróży na II sobór w Londynie.

B. Poglądy
Tomizm to kolejna doktryna filozoficzna średniowiecza założona przez św. Tomasza z Akwinu (1225 - 1274). Czerpał on z poglądów Arystotelesa. Na jego poglądach opierała się średniowieczna doktryna Kościoła katolickiego. Pierwszy etap rozwoju filozofii św. Tomasza opierał się na polemice z założeniami augustynizmu, którą prowadzili uczniowie filozofa. Od 1325 roku kiedy poglądy św. Tomasza przestały być potępiane znacznie wzrosło zainteresowanie jego myślą. Pojawiło się wiele nurtów tomizmu: tradycyjny, lowański, transcendentalny, egzystencjolany, na których opierał się neotomizm.

3. Główne założenia tomizmu:
- Świat podzielony jest na stopnie (gradualizm)
- Najdoskonalszy jest Bóg, On wszystkim kieruje i to do Niego wszystko dąży (teocentryzm)
- Istnienie Boga można udowodnić. Wynika ono z ruchu (musi istnieć coś, co porusza świat), niesamoistności świata (musi istnieć ktoś, kto stworzył świat), przypadkowości świata (musi istnieć ktoś, kto stworzył to, co przypadkowe), różnego stopnia doskonałości bytów (musi istnieć byt najdoskonalszy), celowości świata (musi istnieć ktoś, kto rządzi światem w sposób celowy).
- Nie istnieje dualizm ciała i duszy.
- Istnieje hierarchia bytów (człowiek znajduje się na niej między aniołami a zwierzętami). Człowiek powinien dążyć do cnoty i walczyć ze swoimi słabościami.
- Wszystkie elementy świata są zhierarchizowane - uzasadnienie istnienia stanów społecznych.
- Istnieje harmonia pomiędzy wiarą a wiedzą
- Empiryzm - poznanie przez doświadczenie.

3. Franciszkanizm

A. Święty Franciszek z Asyżu - życiorys.
Święty Franciszek urodził się w Asyżu w 1181 roku w rodzinie kupieckiej Piotra Bernardone i Joanny Piki. Na chrzcie świętym otrzymał imię Jan. Do dwudziestego piątego roku życia prowadził życie towarzyskie i beztroskie. W 1206 r. Franciszek nawrócił się pod wpływem głosu Chrystusa z Krzyża, który usłyszał w zrujnowanym kościółku świętego Damiana. Od tego momentu poświęcił się pielęgnowaniu trędowatych i odbudowie kościołów. Pierwsi towarzysze i później bracia zakonni przyłączyli się do Franciszka. Postanowili naśladować Chrystusa ubogiego, pokornego i ukrzyżowanego, a także głosić Ewangelię. Franciszek założył Zakon, który rozrósł się z czasem na całą Europę i cieszył się poparciem ówczesnego Papieża. W 1224 r. między 15 sierpnia a 30 września Franciszek przebywał samotnie na szczycie Alwerni i tam otrzymał święte stygmaty. Schorowany Franciszek umarł wieczorem dnia 3 października 1226, a w niedzielę dnia następnego został pochowany.

B. Poglądy
Franciszkanizm to bardziej ruch niż system filozoficzny. Zapoczątkował go św. Franciszek z Asyżu (1181 - 1226). Franciszkanizm to filozofia wszechogarniającej miłości do świata i wszelkiego stworzenia. Św. Franciszek żył w bliskości z Naturą, którą uważał za dzieło Boskie.

C. Założenia franciszkanizm to:
- Miłość do świata, która jest wyrazem miłości do samego Boga. Przyroda harmonijnie współistnieje z człowiekiem.
- Afirmacja życia i świata - człowiek powinien cieszyć się z życia i akceptować je takim, jakie jest. Istotą porządku panującego na ziemi jest istnienie radości i cierpienia - przez cierpienie poznajemy smak radości. Bóg stworzył cały świat, więc we wszystkim jest Jego mądrość i wszystko należy akceptować.
- Życie zgodne z nakazami ewangelicznymi. Św. Franciszek przeciwstawiał się okrucieństwu, nienawiści, głosił konieczność życia zgodnego z cnotami ewangelicznymi: miłosierdziem, braterstwem i ubóstwem.
- Dostrzeganie dobra w każdym człowieku.
- Zrozumienie zła - podejmowanie próby znalezienia przyczyn zła.
- Dusza jest potężniejsza niż ciało.
- Miłość do bliźniego prowadzi do radości doskonałej, a ta - do świętości.