"Beniowski" Juliusza Słowackiego jako poemat dygresyjny.

“Beniowski” - Juliusza Słowackiego jako poemat dygresyjny.

OKOLICZNOŚCI POWSTANIA POEMATU:
 krytyka twórczości Słowackiego
 intrygi przeciwników
ośmieszające recenzje: trzy poematy » odpowiedź: Balladyna Anhellim
 ośmieszanie utworów, które jeszcze się nie ukazały
 uczta u Januszkiewicza
- improwizacja na cześć Mickiewicza - hołd ale nie poniżanie się
- improwizacja Mickiewicza
"Wiedzcie, że dla poety jedna tylko droga,
W sercu szukać natchnienia i dążyć do Boga."
 krytyczna uwaga o intelektualnym charakterze poezji Słowackiego i jego tendencjach do
analitycznego i krytycznego przedstawiania obrazów rzeczywistości » idea braku miłości
 nastąpiła zgoda między poetami - czego nie mogli znieść przeciwnicy Słowackiego
- intrygi + "Improwizatorowie" - Januszkiewicz *
fałszywy przebieg treść obu improwizacji
"Adam odpowiedział Juliuszowi wyrzucał mu jego grzechy poetyckie. Oświadczył wręcz,
że nie jest on poetą. Tłumaczył co go zgubiło. Nie jesteś poetą - mówił - bo nie
masz wiary i miłości"
 Słowacki oburzony i rozgoryczony zaczął niesłusznie podejrzewać, że ogłoszenie tego
artykułu odbyło się nie bez wiedzy i aprobaty Mickiewicza (pojedynek - nie);
 odpowiedź - część poematu "Beniowski" - poemat DYGRESYJNY :atak jezuitów
: i innych przeciwników
 przerabia V pieśni dygresja skierowana przeciwko Mickiewiczowi - aluzja do wypadków uczty;
 1841 rok poemat ukazuje się w druku
 akcenty polemiczne w stosunku do osobistych wrogów
 treść sięga o wiele głębiej - sprawy polityczne
- postawa wobec tego co dzieje się w kraju i na emigracji
 partie epickie i dygresyjne to tren polemiki politycznej i artystycznej - walka o rolę
wieszcza
AKCJA
obraz konfederacji barskiej w czasie walk z wojskiem rosyjskim i powstańcami ukraińskimi;
BOHATER
proety szlachcic B., który po stracie majątku przystąpił do konfederacji
dalsze pieśni, piosane w latach 1841-46 - dzieje B. - wysłannika na Krym do chana tatarskiego
TEMAT
konfederacja barska - przyciągał ówczesnych pisarzy
Grabowski, Rzewuski - oświetlanie z pozycji zdecydowanie wstecznych
konfederaci - reprezentanci najwyższego patriotyzmu
- zbuntowanych przeciw nadużyciom szlachty, chłopów ukraińskich -
zbrodniczych morderców;
Słowacki - przeciwstawia się gloryfikatorom szlachty
- nie ukazał rzeczywistego obrazu - źródła hist. na to nie pozwalały
- rewizja poglądów - sławił bohaterstwo konfederatów
- ale nie przemilczał jednak i niektórych ciemnych stron tej walki
- potępiał okrutne rzezie dokonywane przez wzburzonych chłopów ukraińskich
- nie przemilczał, że ich powstanie (kaliszczyzna) wywołane zostało nadużyciami
magnatów polskich typu LAdawskiego, Dzieduszyckiego
- krytyka kierownictwa konfederacji -magn.
LIST DO KS> MARKA PIEŚŃ IV "[...] niech was powystrzela
Moskal i diabeł, że się tak kłócicie
I zostawcie Bar Moskali pastwą;
I choć szlachetne imiona nosicie,
Jest z was ohyda boska i plugastwa."
Na tym tle historycznym występuje B. - nowy typ bohatera poezji Słowackiego;
BOHATER
 zubożały szlachcic
 niezbyt wykształcony
 niezbyt obyty towarzysko
 pozbawiony cech wyróżniających go spośród ówczesnej szlachty
nie ma nic wspólnego z dawnymi bohaterami S. - Kordianem - Balladyna - Anhellia
 stosując w poemacie metodę ironii S. wyraża żartobliwie zdumienie, że taki prosty szlachcic może być
bohaterem jego poematu [wpisy]
METODA
- poetycka - "ariostyczna" (Arios, poeta wł. z XVI w. - "Orland szalony")
- żartobliwe, przeskakiwanie z tematu na temat
- zmienność nastroju
- mieszanie rzeczy poważnych z lekko drwiącym stosunkiem do świata, do siebie samego, do swego dzieła,
nawet do czytelnika
- występuje też w dygrsjach » zdumiewających bogactwem tematycznym i zmiennością nastroju
DYGRESJE
walka polemiczna z przeciwnikami ideologicznymi,
artystycznymi,
osobistymi - w imię prawdziwego postępu
"Jednak wierzę
Że ludy płyną jak łańcuch żurawii
W postęp."
 krytyka stronnictwa emigracyjnego - czartoryszczyków
= burżuazyjnych demokratów
- wstecznictwo, monarchia
= oportunizm, obawa przed rewolucją ludową
 rozminięcie się z dążeniami narodu
PIEŚŃ V CREDO POLITYCZNE SŁOWACKIEGO (w. 405...)
 najostrzej został zaatakowany obóz "Młodej Polski"
- zgraja "jezuitów" - najbardziej reakcyjne tendencje w polityce
- najbardziej podłe metody walki z wrogami [wypisy]
ARCYDZIEŁO - DYGRESJA
• polemiki i walki polityczne » końcowa dygresja z pieśni V zwrócona przeciw Mickiewiczowi
• aluzje do uczty, improwizacji
• atak od strony różnicy w poglądach polit (stanowisko w duchu zgody z caratem)
• (wiązanie spraw pol. z Watykanem)"jezuici" nie M.
• nie był to małostkowy spór natury osobistej
• przeciwnie » podkreślił uznanie dla Mickiewicza
• "Bądź zdrów! - a tak się żegnają nie wrogi,
• Lecz dwa na słońcach przeciwnych - Bogi."
• uznanie - pieśń VIII - dygresja poświęcona arcydziełu - "Pan Tadeusz"

REASUMUJAC - DLACZEGO "BENIOWSKI" JEST POEMATEM DYGRESYJNYM ?
• najprościej - dlatego, że dygresje zawarte w tym poemacie są dużo ważniejsze niż główna oś
akcji, główni bohaterowie (taka jest zasada konstrukcyjna p. dygr.);

• fabuła i losy bohaterów są jedynie pretekstem do zamieszczania dygresji (pobocznych, nie
związanych z treścią wstawek odautorskich)
• dygresje dotyczą z reguły współczesności autora
• są polemiką z wrogami
• refleksją na tematy polityczne lub literackie
• dygresje "Beniowskiego" - własnej twórczości, sposobach pisania utworu
- stosunkach na emigracji
- przeciwko Mickiewiczowi
- ośmieszające krytyków Słowackiego
- zawierające program poetycki
- polemika z koncepcją poezji Mickiewicza
"Chodzi mi o to, aby język giętki
powiedział wszystko, co pomyśli głowa"

Opracowanie: TGR