Botanika - najważniejsze informacje

Rozwój megaspory i gametofitu żeńskiego
- zalążki powstają w zalążni ze specjalnej tkanki merystematycznej placenty (łożyska) -
- tworzący się początkowo zalążek jest kopulastym wypukleniem łożyska
- drożały zalążek składa się z ośrodka, 2 osłonek z okienkiem, podstawy zwanej osadką (chalazą) i sznureczka którym jest przymocowany do ściany zalążni
- rodzaje zalążków: z. wyprostowany (ortotropowy, okienko i sznureczek znajdują się na przeciwnych biegunach zalążka), z. odwrócony (anatropowy, sznureczek znajduje się tuż obok okienka), z. zgięty (kampylotropowy)
- w młodym zalążku wszystkie komórki ośrodka są jednakowe ale do czasu; jedna z komórek (niedaleko okienka) staje nieznacznie większa od innych a jej cytoplazma gęstnieje - jest to komórka archespodialna zalążka (z niej powstanie megasporocyt)
- megasporocyt dzieli się mejotycznie na 4 liniowo ułożone tetrady, będące megasporami
- 3 z nich znajdujące się bliżej okienka zamierają
- czwarta (chazalna) megaspora powiększa się i wytwarza gametofit żeński
- megaspora nie opuszcza sporofitu ale rozwija się dalej wewnątrz zalążka; gametofit żeński okrytozalążkowych to woreczek zalążkowych
- haploidalne jądro megaspory dzieli się mitotycznie i powstają 2 jądra; zostają one rozdzielone wodniczką i wędrują do biegunów komórek
- jądra te dzielą się jeszcze 2 razy w wyniku czego na biegunach woreczka mamy po 4 jądra; z każdego bieguna jedno jądro przemieszcza się ku centralnej części woreczka (jądra biegunowe)
- po cytokinezach na biegunie mikropylarnym woreczka tworzy sie 3 - komorowy aparat jajowy (składa się z komórki jajowej i 2 komórek zwanych synergidami )
- na przeciwnym biegunie powstają 3 komórki zwane antypodami; 2 jądra biegunowe+ otaczająca je cytoplazma = duża komórka centralna
- dojrzały woreczek zalążkowy składa się z 7 komórek (w tym stadium jest gotowy do zapłodnienia)

Rozwój mikrospor i gametofitu męskiego
- mikrosporangium (woreczek pyłkowy znajduje się w główce pręcika
- otoczony jest ścianą wytworzoną z kilku warstw komórek
- ściana wew. wyłożona jest tkanką wyściełającą - tapetum (bogata w substancje odżywcze)
- wnętrze woreczka pułkowego wypełnione jest tkanką archespodialna
- liczba komórek archesporu powiększa się przez podziały mitotyczne aż staja się one mikrosporocytami
- mikospopry przechodzą mejozę na początku której izolują się one od siebie grubymi ścianami z kalozy
- wewnątrz kaloszowej osłony z każdego mikrosporocytu powstaje tetrada haploidalnych komórek które rozwijają się w mikrospory
- w toku formowania się mikrospor zanika otaczająca je kaloza
- stopniowemu zużyciu i zanikowi ulega też tapetum; mikrospory powiększają się i otaczają się podwójną ścianą - cienka jest delikatna, celulozowo - pektynową intyną i gruba, - odporna i zbudowaną z sporopoleniny egzynę
- gametofit męski zaczyna rozwijać się w mikrosporze która przekształca siew ziarno pyłku
- protoplast dzieli Siena dużą kom. wegetatywną i małą kom. generatywna obie stanowią silnie zredukowany gametofit męski)
- kom. generatywna to komórka plemnikowa (najczęściej powstają z niej 2 kom. plemnikowe)
- dojrzały woreczek pyłkowy pęka a pyłek wydostaje się i jest przeniesiony np. prze wiatr, owady itp. dostaje się na znamię słupka
- znamię wytwarza wydzielinę w której ziarna pyłku pęcznieją
- kom. wegetatywna rośnie i wysuwa się przez otworek w egzynie na zewnątrz jako łagiewka i wnika do szyjki słupka
- łagiewka rosnąc kieruje się ku zalążni a następnie ku zalążka; na 1 znamieniu może kiełkować wiele ziaren pyłku
- łagiewka wnika do zalążka najczęściej prze okienko a potem prze ośrodek do jednej z synergid
- w synergidzie zostaje uwolniona zawartość wierzchołkowej części łagiewki z 2 kom. plemnikowych
- jedna idzie do kom. jajowej a druga do kom. centralnej woreczka zalążkowego.

Podwójne zapłodnienie
- I kom. plemnikowa (n) + kom. jajowa (n)= zygota (2n)
- II kom. plemnikowa (n) + kom. centralna (2n) = kom. macierzysta bielma
- zewnętrznym objawem że w zalążku nastąpiło zapłodnienie jest więdnięcie znamienia, szyjki słupka , pręcików a często także opadanie płatków korony
- po podwójnym zapłodnieniu zygota rozwija siew zarodek rośliny a kom. bielmowa wytwarza bielmo, osłonki zalążka rozwijają się w łupinę nasienna co razem daje nasienie.

Apomiksja
- najbardziej charakterystycznym zjawiskiem apomiksji jest rozmnażanie połączone z wytworzeniem nasion oraz z udziałem komórek tkanek normalnie związany z rozmnażaniem płciowym, ale bez mejozy i zapłodnienia
- apomiksja nie różni siew zasadzie od rozmnażania wegetatywnego; apomiktyczny zarodek powstaje zawsze w zalążku; zarodek w takim woreczku może rozwinąć się z nie zapłodnionej komórki jajowej, ale także z innej komórki gametofitu np. synergid
- w niektórych przypadkach apomiksji zapylenie, choć bez zapłodnienia kom. jajowej jest czynnikiem pobudzającym lub nawet niezbędnym dla rozwoju nasion

Partenokarpia
- jest to zjawisko otrzymania owoców bez zapłodnienia i rozwoju nasion; u niektórych roślin partenokarpia zachodzi bez zapylenia (np. banan)
- u innych samo zapylenie bez następującego zapłodnienia wystarczy do pobudzenia rozwoju owocni (np. ananas);

Rodzaje owoców
- łuszczyna - to owoc suchy, pękający dwiema klapkami od nasady do wierzchołka pozostawiając obramowanie z przegrodą fałszywą , dwukomorowy, wielonasienny, synkarpiczny
- mieszek - to owoc suchy, powstały z zalążni jednoowocolistkowej, jednokomorowy, nasienny, pękający wzdłuż szwu brzusznego (w miejscu zrośnięcia się owocolistków)
- torebka - to owoc suchy, powstały z zrośnięcia 2 lub więcej owocolistków, jedno lub wielokomorowy, ale zawsze wielonasienny i pękający w różny sposób: ząbkami pod znamieniem (np. u maku), ząbkami na wierzchołku (u rodziny goździkowatych), w miejscy zrośnięcia się owocolistków (np. len, bawełna), środkiem owocolistka (np. u kosaćca), odpadającym wieczkiem (np. u kurzyśladu)
- strąk - to owoc powstały z zalążni zbudowanej z 1 owocolistka, jednokomorowy, wielonasienny, pękający wzdłuż szwu brzusznego i grzbietowego (rodzina motylkowatych)
- niełupka - to owoc suchy, niepękający, powstały z zalążni zbudowanej z 2 owocolistków, ale jednonasienny w którym łupina nasienna nie zrasta się z owocnią
- orzechy - to owoce suche, niepękające, o owocni zdrewniałej, powstałe z zalążni zbudowanej z 1 lub więcej owocolistków , jednonasienne, których łupina nie zrasta się z owocnią, często obrośnięta kupulą
- ziarniak - to owoc suchy, niepękający, powstaje z zbudowanej z 2 owocolistków w których łupina nasienna zrasta się z owocnią i tworzy tzw. okrywę owocowonasienną (dla rodziny traw charak.)
- pestkowiec - to owoc pojedynczy, soczysty, powstaje z zalążni zbudowanej z 1 owocolistka którego owocnia wykształcona jest w postaci 3 warstw: zewnętrzna – skórki (egzokarp), środkowa - zawiera miękisz (mezokarp) i wewnętrzna - pestka (endokarp) i zbudowana z sklerenchymy (charak. dla rodziny śliwkowych np. wiśnia, czereśnia, migdał, oraz oliwki z rodziny oliwkowatych)
- jagoda - to owoc pojedynczy, soczysty, powstaje z zalążni zbudowanej z 2 lub więcej owocolistków, wielokomorowy, wielonasienny, w jagodzie zewn. część tworzy skórka zaś pozostała część owocni powstaje w wyniku rozrośnięcia sześciany zalążni lub łożyska
- rozłupina - to owoc wielonasienny, rozpadający się przy dojrzewaniu na suche niepękające owocki zwane rozłupkami odpowiadające poszczególnym owocolistkom zawierające po 1 nasieniu (np. marchew, kminek)
- o. wielopestkowcowy - to owco w którym z poszczególnych zalążni wielosłupkowego kwiatu powstają drobne pestkowce, które zrastają się mięsistymi częściami owocni i osadzone są na jednej wspólnej osi , powstałej z dna kwiatowego (np. malina)
- o. wieloorzeszkowy – to owoc w którym liczne zalążnie kwiatu przekształcają siew drobne orzeszki osadzone pojedynczo na silnie rozwiniętym, mięsistym i soczystym, wypukłym dnie kwiatowym (np. truskawka)
- jagodostan - to owocostan złożony z mięsistej osi i jagód poprzetykanych mięsistymi przysadkami (np. ananas)
- owocostan pestkowcowy złożony jest z mięsistej, zgrubiałej osi kwiatostanu i uwięzionych w jej wgłębieniu licznych , drobnych pestkowców (np. figa)
- owocostan orzeszkowy - złożony jest z licznych orzeszków, rozwijających się z poszczególnych kwiatów kwiatostanu i połączonych przez mięsiste człony okwiatów.

Rodzaje nasion
- n.bielmowe - w tego typu nasionach funkcję odżywczą dla zarodka spełnia bielmo
- n.obielmowe – w tego typu nasionach funkcję odżywczą często oprócz bielma lub zamiast niego pełni zachowany ośrodek
- n.bezbielmowe - w tego typu nasionach bielmo zostaje prawie całkowicie zużyte w trakcie rozwoju zarodka, który wtedy wykształca duże, grube liścienie, służące jako organy spichrzowe i zbudowane głównie z miękiszu spichrzowego. Delikatna warstewka otaczająca zarodek stanowi wtedy całą pozostałość po bielmie
- n.skrobiowe, oleiste i białkowe - z zależności od tego jaki rodzaj materiału pokarmowego i w jakiej postaci jest zgromadzony w tkance spichrzowej wyróżniamy takie oto rodzaje nasion wymienionych wcześniej.