Rzymskie zabytki warte zwiedzenia

Usta Prawdy
Usta prawdy (Bocca della Verita) to marmurowa maska. Wierzy się, że kto włożył swoją dłoń do Ust i składał fałszywe świadectwo, nie mógł jej już nigdy wyjąć. Jeszcze dziś wywołują magiczny dreszczyk na plecach. W starożytnym Rzymie ten kamienny krąg zakrywał ujście kanału ściekowego. W średniowieczu umieszczony w przedsionku kościoła był miejscem wykonywania wyroków. Za zdradę czy kłamstwo obcinano rękę. Teraz jest to tylko turystyczna atrakcja.
Maska znajduje się w atrium Marii Panny, w kościele Cosmedin.
Wstęp: wolny, codziennie od 9.00 do 19.00
Plac Hiszpański
Plac Hiszpański to jedno z najbardziej znanych miejsc w Rzymie, pełne uroku i lokalnego kolorytu, miejsce spotkań cudzoziemców, artystów i młodzieży. Mimo upływu lat nie traci na swej atrakcyjności i popularności. Z placu wychodzą najbardziej znane i eleganckie rzymskie ulice: Via Condotti ze słynną Kawairnią Greco, Via Frattina -elegancka i bardzo uczęszczana, Via del Babuino - znana z licznych prywatnych galerii. Przy Placu Hiszpańskim wznosi się Pałac Propaganda Fide, przy którym pracowali Bernini i Borromini. Po środku, tuż obok Schodów Hiszpańskich wytryska niewielka ale urocza fontanna zwana łódeczką Barcaccia. Najpiekniejszą częścią Placu są Schody Hiszpańskie - zwane także Trinita dei Monti - od nazwy kościoła, do którego prowadzą. Schody zaprojektował w XVIII wieku Francesco De Sanctis. Wiosną schody toną w kwiatach sprzedawanych przez wędrownych sprzedawców. W maju organizowana jest wspaniała ekspozycja azalii.
Św. Piotr
Największa świątynia chrześcijaństwa stanęła nad grobem Św. Piotra, założyciela Kościoła Rzymu i została otwarta w 326 r. Jednakże w epoce renesansu została zburzona, by na jej miejscu powstała cudowna nowa bazylika, a pracę nad nią powierzono Bramante, a następnie Rafaelowi, B. Peruzzi, Antonio da Sangallo i w końcu Michałowi Aniołowi, który zaprojektował kopułę jako dominujący element kościoła.
BUDOWA BAZYLIKI ŚW. PIOTRA
Budowę obecnie stojącej bazyliki rozpoczęto w roku 1506, według projektu Bramantego. Bazylika powstała na miejscu wcześniejszej, tysiącletniej bazyliki Konstantyna Wielkiego.
Bramante wkrótce umiera, a jego projekt zostaje częściowo
zmieniony przez Michała Anioła, który od 1547 kieruje budową - wznosi kopułę część absydy. W roku 1606 Maderno, któremu Papież p wierzył budowę, zmienia plan bazyliki z formy krzyża grcekiego na formę krzyża łacińskiego oraz wznosi potężniejszą fasadę. W roku 1657 Bernini kończy budowę, wznosząc monumentalną kolumnadę.
PLAC ŚW. PIOTRA
Jest to olbrzymi plac mający formę elipsy - otoczony kolumnadą. Ramiona kolumnady oddalają się od siebie idąc w stronę bazyliki. Dzięki temu zabiegowi artyście udało skrócić perspektywę i przybliżyć optycznie fasadę kościoła
W środku placu umieszczono obelisk egipski znaleziony w cyrku Nerona, na którego szczycie umieszczono krzyż, symbol zwycięstwa chrześcijaństwa nad pogaństwem. Z dwóch stron obelisku tryskają dwie fontanny; jedną z nich projektował Maderno, drugą Bernini.
BAZYLIKA SW. PIOTRA.
Fasada.
Z lekko wklęsłego placu wchodzimy do bazyliki po zaprojektowanych przez Berniniego schodach. Po obu stronach schodów umieszczono dwa posągi przedstawiające Św. Piotra i Św. Pawła. Fasada wykonana przez Maderno składa się z licznych, olbrzymich kolumn, między którymi zaprojektowano okna. Ze środkowego okna tzn. loggi Błogosławieństw Papież udziela błogosławieństwa « Urbi et Orbi ».
Portyk.
Jest on dziełem C. Maderno, który ozdobił go stiukami i mozaiką. To tam umieszczono słynną «Navicella» [Łódź] wykonaną przez Giotta w atrium starej bazyliki. Pod portykiem znajdują się także dwa konne posągi: po prawej stronie posąg Konstantyna, po lewej posąg Karola Wielkiego.
Do Bazyliki prowadzi pięć par drzwi. Drzwi środkowe pochodzą z bazyliki Konstantyna i zostały wykonane w XV wieku. Ostatnie drzwi na prawo to słynne Drzwi Święte otwierane przez Papieża w Roku Świętym tzn. raz na 25 lat.
Wnętrze.
Obecnie wchodzimy do właściwego wnętrza bazyliki - największego chrześcijańskiego kościoła
Wnętrze, choć ogromne (mogące pomieścić 60 tys. wiernych), traci swe prawdziwe rozmiary dzięki doskonałej harmonii wszystkich elementów architektonicznych. Długość bazyliki wraz z portykiem 211 m. Wnętrze, które wydaje się być trzynawowe posiada w rzeczywistości jedną szeroką nawę i połączone ze sobą kaplice boczne.
Bazylika jest miejscem, gdzie możemy prześledzić historię chrześcijaństwa i historię sztuki.
Najważniejsze dzieła sztuki znajdujących się w Bazylice:
- Kaplice z prawej strony:
- Kaplica « Pieta »: « Pieta » Michała Anioła-jedna z najwspanialszych rzeźb artysty.
- Kaplica Relikwii: Krucyfiks wykonany prawdopodobnie przez P. Cavalliniego.
- Kaplica św. Sebastiana: « Męczeństwo św. Sebastiana » -
- Pomnik nagrobny księżnej Matyldy z Canossy-Berniniego.
- Kaplica Najświętszego Sakramentu: Tabernakulum wykonane przez Berniniego.
- Kaplica Gregoriańska: Fresk z XII wieku, przedstawiający Najświętszą Maryję Pannę.
- Prawa strona transeptu:
- Pomnik nagrobny Klemensa XIII-neoklasycystyczna rzeźba Canovy.
- Kaplica św. Michała: « Archanioł Michał ».

- Absyda:
Bernini umieścił w absydzie wspaniały « Tron św. Piotra ». Wyobraźnia artysty stworzyła monumentalna, pełną
słońca kompozycję barokową, składającą się z tronu Piotra podtrzymywanego przez czterech Doktorów Kosi oraz jasnego, oświetlanego słońcem okna z gołębicą (wyobrażenie Ducha Świętego), które otaczają pozłacane rzeźby aniołów.
Pośrodku Bazyliki, nad ołtarzem głównym zwanyn także Konfesją, Bernini wykonał w brązie Baldachim trzymywany przez cztery kolumny imponuącej wielkści. Nad baldachimem wznosi się cudowna kopuła-projekt Michała Anioła - zrealizowany przez Fontane.

- Lewa strona transeptu:
- Pomnik nagrobny Aleksandra VII - Berniniego.
- Ołtarz z « Ukrzyżowaniem św. Piotra » - Reniego.
Obok transeptu znajduje się wejście do Zakrystii i do Skarbca, w którym umieszczono bezcenne dzieła sztuki i biżuterję - dary tysięcy wiernych.

- Wracamy do Kościoła.
- Kaplica Klementyńska z pomnikiem nagrobnym VII - dzieło duńskiego rzeźbiarza A. Torwaldsena.
- Kaplica Chóru. W tej bogato zdobionej kaplicy kanoników Bazyliki znajdują się relikwie św. Jana Chryzostoma.
- Pomnik nagrobny Inocentego VIII. To wspaniałe dzieło Renesansu jest jednym z nielicznych zabytków starej Bazyliki.
- Chrzcielnica wykonana przez Fontanę z antycznego sarkofagu porfirowego.

Wejście na kopułę Bazyliki znajduje się obok Chrzcielnicy, pod pomnikiem Marii Klementyny Sobieskiej-wnuczki Jana Sobieskiego.
Z galerii, znajdującej się na bębnie kopuły, można obej rzec wnętrze Bazyliki, natomiast z jej wierzchołka roz; się wspaniały widok na Rzym.
Do zwiedzania udostępniono również podziemia Bazyliki, zwane także Grotami Watykańskimi. Znajdują się one pod Konfesją gdzie, wokół grobu św. Piotra, wybudowano liczne kaplice. Jest wśród nich Kaplica Polska z reprodukcją obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej i Kaplica Litewska z kopią Matki Boskiej Ostrobramskiej. Jeszcze niżej odkryto cmentarz z czasów rzymskich, na którym pochowano Św. Piotra.
Jeśli zamierzacie odwiedzić Św. Piotra, polecamy założyć coś, co przykrywa ramiona i kolana.


Otwarte od 1.11 do 31.03 w godzinach 9.00-18.00 i od 1.04 do 31.10
w godzinach 7.00- 19.00, wejście jest darmowe
Villa Borghese
Park Villa Borghese powstał na początku XVII wieku. Założył go Kardynał Scipione Borghese na terenach winnic otaczających Pałac Borghese. Dwór Borghese został zbudowany na polecenie kardynała Szczepana Borghese przez Flaminio Ponzio i Vasanzio pomiędzy 1613 a 1614 r. Jest to miejsce, gdzie znajduje się kolekcja sztuki kardynała słynąca na całą Europę ze swych nadzwyczajnych okazów.
Kardynał zgromadził tu największe dzieła sztuki. Kolekcja była uzupełniana przez jego następców.
Z kolekcji dzieł sztuki XVII i XVIII wieku należy wymienić obrazy Tycjana, Rubensa, Giorgione.
Dlatego w 1807 r. Napoleon kupił znaczną część kolekcji i przeniósł jś do Luwru, gdzie wciąż jest wystawiana. Nowe okazy były dodawane w ciągu XIX w. W 1902 r. kolekcja stała się własnością Włoch wraz z dworem i całą nieruchomością należącą niegdyś do Borghese.

Muzea Watykańskie i Kaplica Sykstyńska
Wejście do Muzeów Watykańskich znajduje się przy Viale Vaticano. Aby trafić tam z Placu Św. Piotra należy przejść pod prawym skrzydłem kolumnady a następnie ulicami Porta Angelica i Leona IV dojść do Viale Vaticano. Powstanie muzeów związane jest z papieżem Juliuszem II, który w roku 1503 zaczął gromadzić na dziedzińcu Pałacu Belwederskiego starożytne rzeźby. Jego następcy kontynuowali rozpoczęte dzieło, zbierając dzieła sztuki greckiej, rzymskiej i chrześcijańskiej. Olbrzymią kolekcję uporzadkowali dwaj papieże: Klemens XIV i Pius XI. Pius XI zoraganizował Pinakotekę i nadał Muzeum obecny kształt. Do muzeum wchodzimy wspaniałą klatką schodową o podwójnych, spiralnie wznoszących się schodach.
Pinakoteka Watykańska.
Przy wejściu do Pinakoteki umieszczono statuę Piusa XI – jej fundatora. Pinakoteka składa się z 15 sal, z których każda jest poświęcona innemu artyście lub innej szkole malarskiej.
Kaplica Sykstyńska.
Nazwa Kaplicy pochodzi od imienia Papieża Sykstusa, który ją wybudował. W Kaplicy odbywają się conclave i inne szczególnie uroczyste ceremonie.
Sykstus IV powierzył wybudowanie Kaplicy architektowi Giovannino de Dolci. Wspaniałe freski, z których słynie Sykstyna, wykonali najwybitniejsi malarze włoscy XIV, XV i XVI wieku.
Idąc od ołtarza wzdłuż lewej ściany zobaczymy następujące sceny z życia Mojżesza:
- Fresk I – Podróż Mojżesza do Egiptu (Pinturicchio),
- Fresk II – Młodość Mojżesza; Mojżesz z córkami Jetro (Botticelli),
- Fresk III – Przejście przez Morze Czerwone (Rosselli),
- Fresk IV – Wręczenie Mojżeszowi Tablic Prawa (Rosselli).
- Fresk V – Ukaranie Kore, Datana i Abirona (Botticelli),
- Fresk VI – Śmierć i testament Mojżesza (Signiorelli).
Po drugiej stronie znajdują się freski przedstawiające życie Chrystusa:
- Fresk I – Chrzest Chrystusa (Pinturicchio i Perugino),
- Fresk II – Kuszenie Chrystusa i uleczenie trędowatego (Botticelli),
- Fresk III – Powołanie Apostołów ( Ghirlandaio), Fresk IV – Ostatnia Wieczerza (Rosselli).
Olbrzymią ścianę nad ołtarzem pokrywa fresk przedstawiający Sąd Ostateczny. Wykonał go w latach 1534 – 1541 Michał Anioł, który 25 lat wcześniej ozdobił sklepienie Kaplicy. W centrum fresku artysta namalował Chrystusa – Sędziego. Ta potężna, pełna dynamizmu postać ożywia cały fresk. Każda z postaci tego olbrzymiego malowidła, zanurzona w atmosferze Apokalipsy, wydaje się ukazywać dramatyczny sens ludzkiego życia i śmierci. Wspomnianą wyżej dekorację sklepienia wykonał Michał Anioł w ciągu czterech lat tytanicznej pracy (1508 – 1512). Artysta namalował zespół fresków, które wspaniale harmonizują z elementami architektonicznymi sklepienia.
Freski po środku przedstawiają dziewięć scen biblijnych:
- Bóg oddziela światło od ciemności,
- Stworzenie Słońca, Księzyca i roślin,
- Stworzenie Adama,
- Stworzenie Ewy,
- Grzech pierworodny, wygnanie z Raju,
- Ofiara Noego,
- Potop,
- Upojenie Noego.
Wokół wymienionych wyżej dziewięciu scen artysta namalował monumentalne postacie Proroków i Sybilli, między którymi na trójkątnych polach, umieścił sceny z życia przodków Jezusa.
Przechodzimy teraz do tzw. „Pokojów Rafaela”, w których nazwa upamiętnia twórcę dekoracji – Rafaela. Stanze Rafaela to cztery sale wybudowane za pontyfikatu papieża Mikołaja V.
- Sala I – Sala Pożaru. Jej nazwa pochodzi od fresku o tej samej nazwie, przedstawiającego pożar dzielnicy Borgo.
- Sala II – Sala Segnatura. Zawiera jedne z najlepszych malowideł artysty: „Szkołę Ateńską”, „ Disputę o Najświętszym Sakramencie” i „Cnoty Główne”.
- Sala III – Sala Heliodora. Dekoracja tego pokoju składa się z czterech fresków: „Wygnanie Heliodora ze świątyni”, „Cud w Bolsenie”, „Uwolnienie Św. Piotra” i „Zatrzymanie Attylli przez Leona I”.
- Sala IV – Sala Konstantyna. Ta największa z sal została ozdobiona przez uczniów Rafaela. Freski przedstawiają sceny z życia cesarza Konstantyna Wielkiego. Obok pokoi Rafaela znajduje się Loża Rafaela. Jest to długi korytarz, podzielony na 13 części. Na sklepieniu kazdej z nich namalowano po cztery sceny ze Starego Testamantu. Lożę wystawił Bramante a udekorował Rafael ze swymi uczniami.
Z Loży oraz Pokoi Rafaela można przejść do Kaplicy Papieża Mikołaja V. Cała Kaplica pokryta jest starymi freskami, wykonanymi przez Fra Angelico przedstawiającymi sceny z życia Św. Wawrzyńca i Św. Stefana.
Ze Stanz Rafaela możemy przejść również do Galerii Map Geograficznych. Jest ona dziełem Bantiego, który miedzy oknami długiego korytarza wymalował mapy Italii i jej poszczególnych regionów.
W tym samym korytarzu znajduje się Galeria Arrasów z pięknymi arrasami wykonanymi w Brukseli, wg rysunków Rafaela i Galeria Kandelabrów, w której oprócz bogatej kolekcji kandelabrów, można obejrzeć interesujące rzeźby rzymskie (wśród nich należy zwrócić uwagę na rekonstrukcję rzeźby z I w, przedstawiającej dwukołowy rydwan-bige).
Ostatnimi muzeami będa dwa muzea zorganizowane przez papieża Grzegorza XVI: Muzuem Etruskie i Muzeum Egipskie. Zawierają one bogate zbiory, dokumentujące kulturę etruską i egipską. Do najcenniejszych eksponatów należą: w pierwszym muzeum wazy greckie, znalezione w grobach etruskich oraz tzw. Mars z Todi; w drugim – sarkofagi i ciekawy zbiór papirusów. Na terenie Watykanu udostępniono też do zwiedzania Ogrody Watykańsakie. Są one bardzo ładne. choć nieduże. Zachowały charakter „ogrodów włoskich” z XVI w.
Forum Romanum
Przez Forum Romanum określone jest miejsce, gdzie w antycznym Rzymie zbieraji się jego mieszkańcy. Tu właśnie decydowano o wielkich sprawach publicznych i prywatnych. Tu miały miejsce publiczne dyskusje, tu wymierzano sprawiedliwość, tu też działali wielcy adwokaci - zwani "Forenci". Forum było centrum życia politycznego i społecznego - było sercem całej rzymskiej cywilizacji, z którego wszystkie ludy podbite otrzymywały nie tylko rozkazy lecz i nauki.
Pierwotnie teren na którym wybudowano Forum był bagienny i niezdrowy. Po osuszeniu go był miejsce mwymiany towarów między Rzymianami i meiszkańcami sąsiednich terenów. W marę jak organizowało się życie w mieście zmieniał się również charakter tego miejsca. Wybudowano "tabernae" i świątynie. Forum przekształcało się powoli z targu - w centrum życia politycznego. Ze względu na stały rozwój Rzymu, na wzrost jego znaczenia społecznego, handlowego - a szczególnie politycznego Forum Romanum staje się wkrótce zbyt małe. Wkróce - w epoce republikańskiej - rozbudowano Forum o duże place - będące miejscami spotkań. W otoczeniu usytuowano wiele ważnych budynków publicznych, liczne świątynie. W ten sposób wybudowano Fort Imperiali (Place Cesarskie): Forum Trajana, Forum Augusta, Forum Cezara, Forum Wespazjana i Forum Dominicjana. Forum Romanum zostało spustoszone nie tylko przez barbarzyńców w czasie powtarzających się inwazji, lecz także przez amatorów zabytków starożytnych.
Materiał budowlany był uzywany ponownie do budowy fortyfikacji i innych nowych gmachów. Wszystko to spowodowało, że wkrótce zapomniano o Forum, a miejsce to zamieniono na pastwisko ( stąd późniejsza nazwa Campo Vaccio - Krowie Pole). W roku 1700 rozpoczęto badania archeologiczne, któe odsłoniły bardzo zniszczone, lecz wspaniałe skarby sztuki.
Łuk Konstantyna
Łuk Konstatyna został zbudowany w roku 313 dla upamiętnienia zwycięstwa Konstantyna nad Maksencjuszem. Przypomina swoim wyglądem Łuk Septymiusza Sewera. Jest to ostatni łuk triumfalny wzniesiony na życzenie Senatu i ludu rzymskiego oraz jedno z ostatnich wielkich dzieł architektury rzymskiej
W tym okresie sztuka rzymska traci swoją jednorodność, będzie się teraz rozwijać samodzielnie w różnorodnych dzielnicach Cesarstwa i przekształci się w sztukę wczesnochrześcijańską.
Obok Łuku Konstantyna znajdowała się o stożkowym kształcie - Meta Sudana, w której jak mówi tradycja myli się gladiatorzy po zakończeni uwalk w pobliskim Koloseum.
Plac Wenecki
Plac Wenecki jest nie tylko centrum rzymskiego życia politycznego, religijnego i społecznego lecz także punktem orientacyjnym dla zwiedzających. Tu zbiegają się najważniejsze arterie komunikacyjne miasta. Nad kwadratowym placem dominuje olbrzymi pomnik poświęcony Wiktorowi Emanuelowi II, za panowanie którego Włochy zostały ostatecznie zjednoczone.
Plac Wenecki zawdzięcza swopją nazwę Pałącowi Weneckiemu, zbudowanemu w 1455 roku przez Kardynała Pietro Barbo, póżniejszego Pawła II.
Jest to jeden z najpiękniejszych przykładów architektury Renesansu. Niektórzy przypisują to dzieło Rosselliniemu, inni architektowi Albertiemu. Jest to budowla surowa i imponująca - pełna harmonii podkreślonej rzędami pięknych okien.
Pałac był najpierw rezydencją papieską, później siedzibą ambasady Weneckiej, której imię nosi. Od 1797 roku pałac zajmowany był przez Ambasadę Austriacką aż do momentu, gdy oddany Italii stał się siedzibą rządu faszystowskiego.
W przeddzień upadku faszyzmu w 1943 roku został oddany do użytku publicznego. Dzisiaj mieści się tu muzeum.
Kapitol
Za czasów rzymskich Kapitol był centrum religijnym a obecnie stanowi centrum historyczne. Wzgórze Kapitolińskie jest najmniejszym z siedmiu wzgórz, na którym położony jest Rzym.
Wzgóze Kapitolińskie, które Rzymianie odebrali ludności Sabińskiej było sceną najważniejszych wydarzeń antycznego Rzymu. Na jego dwóch wierzchołkach wznosiła się Arx Capitolina ( obecnie znajduje się tam kościół Santa Maria in Aracoeli). Z upływem lat zespół budowli kapitolińskich poddawano licznym przeróbkom i przebudowom, by ostatecznie przyjąć postać, jaką nadał mu Michał Anioł.
Wilczyca kapitolińska - symbol Rzymu.
Słynna brązowa rzeźba z ok. 470 p.n.e., przedstawiająca wilczycę karmiącą bliźnięta przechowywana jest w Pałacu Konserwatorów na Kapitolu, a jej kopia została umieszczona na kolumnie w Kapitolu.
Przypisywana etruskiej szkole rzeźbiarstwa z Wejów. W średniowieczu stała na Lateranie w Rzymie. W 1471 papież Sykstus IV podarował ją miastu. W okresie renesansu (w końcu XV w.) dorobiono do niej figurki nagich bliźniąt, Romulusa i Remusa, gdyż, jak podaje Cyceron, zostały one zniszczone w 63 p.n.e. od uderzenia pioruna.
Fontanna Di Trevi
Jest to najbardziej imponująca, scenograficzna i wartościowa artystycznie fontanna spośród nie tylko tych w Rzymie. Na początku 1730 r. Papież Klemens XII postanowił zastąpić piękną fontannę zaprojektowaną przez Leona Battistę Alberti w 1453r. Zaprosił najlepszych artystów tego czasu by zaprezentowali swoje projekty. Wygrał Nicola Salvi i prace zaczęły się w 1735 r. a zakończyły się za panowania papieża Klemensa VIII Rezzonico. Inauguracyjne odsłonięcie fontanny miało miejsce 22 maja 1765r Ma ona 20 m szerokości i 26 m wysokości i zakrywa całą jedną stronę placu Piazza Poli. Na szczycie zostało wyrzeźbione okrycie Klemensa XII przez Paola Benaglia. Cztery statuy umieszczone na balustradzie dzieła Corsiniego, Ludovisiego, Pincellottiego i Queirolego symbolizują cztery pory roku.
W centrum znajduje się powóz w formie muszli ciągniętej przez dwa koniki morskie a prowadzonej przez dwóch Trytonów, z których wyłania się majestatyczny posąg reprezentujący ocean. Wszystko zostało wyrzeźbione w marmurze przez Pietra Bracci.
Po prawej stronie niszy znajduje się "Zdrowotność" a po lewej "Obfitość", obydwie prace są dziełem Filippa Valle. Ponad tymi dwoma rzeźbami znajduje się płaskorzeźba Giovana Battiste Grossiego i Andrea Bergondiego, przedstawiająca jedną z legend o Agrypie, który zatwierdził projekt akweduktu w miejscu, gdzie dziewica wskazuje źródło wody spragnionym żołnierzom.
Ogromna miednica zbudowana na poziomie ulicy symbolizuje morze i to tutaj turyści wrzucają monety, by wrócić szczęśliwie do Wiecznego Miasta. Legenda głosi, że w celu zasłonięcia widoku na pracę pewnemu bardzo krytycznemu fryzjerowi, architekt Salvi ironicznie umieścił dużą, trawertyną wazę podobną do naczynia na mydło przed zakładem Fryzjera.
Po zewnętrznej lewej stronie znajduje się "Fontanna kochanków": prosta, prostokątna misa, do której spływa woda z małej rury.
Watykan
Historia Watykanu
Historia Watykanu sięga IV wieku, kiedy cesarz rzymski przekazał biskupom Rzymu jeden z pałaców. W tym samym czasie zaczęli oni forsować prymat biskupa Rzymu nad pozostałymi biskupami chrześcijaństwa. Państwo Kościelne, władane przez papieży, powstało później. Jego powstanie związane były z odkryciem tzw. donacji Konstantyna, który jakoby miał darować papieżom Rzym wraz z okolicami. Państwo to utrzymało się do 1870, kiedy to armia króla Włoch Wiktora Emmanuela II włączyła je do powstającego Królestwa Włoch. Papież nie zgodził się z tą decyzją i ogłosił się więźniem Watykanu. Dopiero w 1929 rząd włoski i Stolica Apostolska podpisali tzw. traktaty laterańskie.
Początkowo siedzibą papieży nie był sam Watykan lecz Lateran. Watykan był miejscem pielgrzymek do Grobu św. Piotra. Wokół już w pierwszych wiekach chrześcijaństwa zbudowano klasztory, przytułki i schroniska. Powstały też liczne kramy kupieckie obsługujące podróżujących. Pierwsze umocnienia obejmujące bazylikę św. Piotra i Mauzoleum Hadriana zostały zbudowane podczas pontyfikatu papieża Leona IV pod koniec IX wieku. Watykan stał się miejscem, gdzie papież mógł się schronić przed najeźdźcami. Przeniesienia siedziby papieskiej na Watykan dokonał Grzegorz XI 17 stycznia 1377.
› CO WARTO ZWIEDZIĆ?

› Muzea Watykańskie i Kaplica Sykstyńska
Muzea Watykańskie sięgają roku 1503, kiedy to nowo wybrany papież, Juliusz II Della Rovere, umieścił posąg Apollina w wewnętrznym dziedzińcu Pałacu Belwederskiego zbudowanego przez Innocentego VIII; posąg ten przeniósł z ogrodów swojego tytularnego Kościoła Świętego Piotra w Łańcuchach. W 1506 roku do kolekcji dodano grupę Laokoona odkrytą na Wzgórzu Eskwilińskim przez Giuliano da Sangallo i Michała Anioła Buonarottiego. Na przestrzeni kolejnych dwustu lat dodano do niej wiele artefaktów. Kolekcje zostały ostatecznie zreorganizowane za panowania papieża Benedykta XIV (1740-1758) i Klemensa XIII (1758-1769), założycieli Muzeów Bibliotek Apostolskich: Muzeum Świętego (Museo Sacro - 1756) i Świeckiego (Museo Profano - 1767).
Muzeum Chrześcijańskie, gdzie przechowywane są znaleziska z katakumb, które nie mogły być konserwowane na miejscu, zostało założone przez Piusa IX w 1854 roku w Pałacu Laterańskim, a następnie przeniesione do Muzeów Watykańskich przez papieża Jana XXIII. Papież Pius XI otworzył w 1932 roku ostateczną siedzibę Watykańskiej Galerii Malarstwa (Pinacoteca), znajdującej się w pobliżu monumentalnego wejścia do Muzeów Watykańskich.
› GROTY WATYKAŃSKIE
(Groby Papieskie) - Wstęp wolny.
Otwarte codziennie od 7 rano do 18.00 ( od marca do października i od 7 rano do 17.00 od października do marca).
Rozległy podziemny cmentarz lub krypta pod Bazyliką Świętego Piotra znany jest jako Groty Watykańskie.
Mieszczą się tam groby wielu papieży, inni spoczywają w bazylice i innych kościołach Rzymu.
Miejscem pochówku Jana Pawła II jest dawne miejsce spoczynku Jana XXIII, który po beatyfikacji w roku 2001został przeniesiony do kaplicy.

Jan Paweł II spoczywa w trumnie z drzewa cyprysowego, którą złożono w zapieczętowaną cynkową trumnę i okryto kolejną, dębową, trumną. W odróżnieniu od grobowców poprzednich papieży, grobowiec Jana Pawła II to nie zdobiony sarkofag ale zwykły kamienny grobowiec, na którym umieszczone zostaną imię i daty.
Również niektórzy członkowie europejskich rodzin królewskich są pochowani na podziemnym cmentarzu, m.in. szwedzka królowa Krystyna.
› Zwiedzanie Muzeów Watykańskich
Dziedziniec Szyszkowy (The Pine-Cone Courtyard): został zbudowany w 1816 roku. Pod Nicchione (Wielka Nisza) zbudowaną przez Pirro Ligorio, można znaleźć kolosalną szyszkę, której dziedziniec zawdzięcza swoją nazwę: szyszka z brązu znaleziona w łaźniach Agryppy pełniąca funkcje fontanny, z której w spektakularny sposób wypływała woda. W okresie Średniowiecza znajdowała się ona w przedsionku starożytnej Bazyliki. Z szyszkowego Dziedzińca można pójść w górę do Komnaty Greckiego Krzyża, gdzie znajdują się dwa dzieła niższego imperium: sarkofag cesarzowej Świętej Heleny i Świętej Konstancji, córki Konstantyna. Pierwszy z nich przedstawia bitwę pomiędzy Barbarzyńcami a Rzymianami, drugi zaś Eucharystyczny zbiór winorośli.
Muzeum Egipskie: W muzeum tym, otwartym przez papieża Grzegorza XVI możemy znaleźć przedmioty i dzieła sztuki pochodzące z monumentów i starożytnych kolekcji zlokalizowanych głównie w obrębie Rzymu i jego środowiska (Villa Adriana). Tu możemy podziwiać bazaltowe posągi księży z siedemnastowiecznej dynastii i spory fragment siedzącego posągu Ramzesa II, Faraona, który prześladował Hebrajczyków. Mumie w sarkofagach stanowią prawdziwą atrakcję tego muzeum, w szczególności mumia księżniczki z 21 Dynastii, której włosy ufarbowane były czerwoną henną.
Kolejna komnata, z charakterystycznym gwieździstym sklepieniem, Serapeo, z bazaltowymi rzymskimi posagami imitującymi posągi egipskie, została częściowo zrekonstruowana. Scena przedstawia słoneczne przebudzenie Oserapisa (Ozyrysa-Apisa) wyłaniającego się z kwiatu lotosu przed kanałem symbolizującym Nil. Twarz Oserapisa to twarz Antinoa, faworyty cesarza, która zginęła w falach Nilu.
Muzeum Etruskie: jedna z najważniejszych w świecie kolekcji przedmiotów pochodzących z przed-Rzymskich cywilizacji zamieszkujących Rzym i Lacjum, otwarte w 1837 roku przez papieża Grzegorza XVI. Kolekcja Etruska składa się z przedmiotów odnalezionych podczas dynamicznych prac wykopaliskowych prowadzonych w okresie, w którym nauka o kulturze etruskiej dopiero się rodziła. Bogato zdobiony grobowiec Regolini Galassi, został odkryty w latach 1836-37, brązowy ... zwany Marsem z Tody (IV p.n.e.) został odnaleziony w 1935 roku, wyroby garncarskie i gliniane w dużych ilościach zostały odzyskane od Cerveteri, a niezliczone okazy importowanej Greckiej ceramiki zostały odkryte w głównej mierze w Vulci.
Galeria Chiaramonti: sztuka grecka i rzymska. Galeria podzielona jest na trzy części: Chiaramonti, the Lapidary Gallery (Galeria Lapidarna) i Nowe Skrzydło, w którym zachował się posąg Erosa wyciągającego łuk, kopia oryginalnego dzieła Lisippo.
Muzeum Piusa-Klementyna: w tej jednej z najważniejszych kolekcji rzeźb rzymskich i greckich zachowały się między innymi, Apoxyomenos, kopia oryginału z brązu autorstwa Lisippo (IV wiek p.n.e); grupa Laokoona, kopia greckiego oryginału z I wieku i Torso Belvedere'a, kopia oryginału autorstwa ateńczyka Apolloniosa Nestora, żyjącego w Rzymie w I wieku p.n.e.
Nowe Skrzydło: osoba odpowiedzialną za konstrukcję Galleria Del Braccio Nuovo, opartej na imperialnej kolekcji posągów, był Pius VII. Centralnym elementem kolekcji jest posąg Augustusa z Prima Porta.
Oktagonalny Dziedziniec: idąc w kierunku ośmiokątnego dziedzińca możemy zobaczyć: sarkofag Scipione Barbato, spiralne schody Bramantego, zbudowane z powodów praktycznych (łączyły różne piętra budynku i schodziły do ogrodów). Na ośmiokątnym dziedzińcu znajdują się liczne arcydzieła: Apollo del Belvedere, jeden z najpiękniejszych posągów rzymskich, symbol piękna, które swą harmonią zwycięża wszystko, grupa Lakoona, hellenistyczne dzieło zbudowane przez Agesandro z Rodi, odnalezione w 1506 roku w Domus Aurea Nerona i czczone przez artystów renesansowych. Perseo z głową Gorgona autorstwa słynnego włoskiego neoklasycznego rzeźbiarza Antonio Canovy.
Znajdujące się w pobliżu Belvedere na Oktagonalnym Dziedzińcu komnaty to:
Komnata Zwierząt: w której znajduje się kolekcja starorzymskich rzeźb przedstawiających zwierzęta.
Galeria Posągów: w której znajdują się cenne rzymskie posągi, m.in. kopie greckich posągów z okresu klasycyzmu, np. Apollo Sauroktonos (pogromca jaszczurów), kopia ręki Praxitelesa (ok. 350 p.n.e.) oraz Śpiąca Ariadna, skopiowana w II wieku.
Galeria Popiersi: w której mieszczą się portrety cesarzy rzymskich.
Hol Masek: gdzie możemy podziwiać słynną Wenus z Cnidos, rzymska kopię greckiego oryginału Praxitelesa (późny wiek czwarty p.n.e.).
Hol Muz: ze słynnym Torso Del Belvedere, okaleczonym posągiem Erculesa, szczególnie docenianym przez Michała Anioła oraz kilka posągów muz i poetów będących kopiami greckich oryginałów.
Komnata Rotundowa: zbudowana przez Michała Anioła Simonettiego podczas pontyfikatu papieża Piusa VI w późnym XVIII wieku. Jej kopuła wzorowana była na Panteonie. W pokoju tym możemy znaleźć olbrzymią okrągłą mozaikę z III wieku przedstawiającą walki Greków z centaurami, trytonami i nereidami, odnalezioną w Otricoli, olbrzymią monopityczną misę z porfiru pochodzacą ze Złotego Domu Nerona (Domus Aurea the Nero's House), oraz posąg Herkulesa w pozłacanym brązie (II wiek n.e.).
Komnata Greckiego Krzyża: znajdują się w niej kolosalnych rozmiarów sarkofagi wykonane z czerwonego granitu. Sarkofag stojący po lewej należał do Świętej Heleny, matki cesarza Konstantyna i pochodzi z jej mauzoleum w Torpignatara, na południu Rzymu, natomiast sarkofag po prawej stronie należał do Konstantyny, córki Konstantyna i znajdował się w mauzoleum św. Konstancji , znajdującym się przy drodze Nomentana. Na środku pokoju znajduje się mozaika z III wieku przedstawiająca tarczę z popiersiem bogini Minerwy z fazami księżyca (IV wiek n.e.), pochodzącą z Tusculum.
Zanim udamy się do Komnat Rafaela i Kaplicy Sykstyńskiej podczas zwiedzania Muzeów Watykańskich możemy zwiedzić wiele ważnych Galerii i Komnat.
Galeria Kandelabra: zbudowana pierwotnie jako otwarta loggia w 1761 roku przez Piusa VII, galeria ta została otoczona murem pod koniec XVIII wieku. Sklepienie pomalowano w latach 1883-87. Nazwa galerii pochodzi od marmurowego kandelabra z drugiego wieku, który wraz z filarami i łukami podzielił galerię na mniejsze części. Możemy tu znaleźć rzymskie kopie hellenistycznych posągów (I-III wiek p.n.e.), jak również słynny posag Afrodyty Efesina.
Galeria Arrasów: arrasy zostały zawieszone przez papieża Grzegorza XVI w 1838 roku. Znajdują się tam flamandzkie gobeliny zaprojektowane przez uczniów Rafaela (seria Nowej Szkoły, zamówiona przez papieża Leona X i utkana przez Pietera van Aelsta). Gobeliny przedstawiają życie Kardynała Maffeo Barberiniego, który później został papieżem Urbanem VIII (Warsztat Berberiniego, Rzym XVII wiek).
Galeria Map: osobą, która stworzyła Galerię Map był Grzegorz XIII (1580-1585). Możemy tu znaleźć 40 map w postaci fresków ukazujących topografię regionów Włoch i posiadłości Kościoła. Autorem fresków był Antonio Danti. Zostały one namalowane pomiędzy 1580 a 1583 rokiem na podstawie rysunków księdza dominikanina, Brata Ignazio Dantiego, wybitnego geografa ówczesnych czasów.
Apartament Piusa V: Apartament ten składają się z dwóch niedużych pokoi i kaplicy. Został zbudowany przez papieża Piusa V (1566-72), a freskami ozdobili je Giorgio Vasari i Federico Zuccari. Wewnątrz znajdują się flamandzkie gobeliny z XV i … wieku, bogato zdobione średniowieczne i renesansowe wyroby ceramiczne oraz miniaturowe mozaiki wykonane w Rzymie w XVIII wieku i w pierwszej połowie XIX wieku.
Komnata Sobieskiego: Nazwa komnaty pochodzi od ogromnego dziewiętnastowiecznego obrazu Polskiego malarza Jana Matejki przedstawiającego odparcie ataku Turków przez króla Polski Jana III Sobieskiego podczas bitwy pod Wiedniem (1683).
Komnaty Niepokalanego Poczęcia: Artystą, który udekorował tą komnatę freskami był Francesco Podesti. Freski przedstawiają dogmat Niepokalanego Poczęcia ogłoszony przez Piusa IX w 1854 roku. Pośrodku komnaty stoi rozbudowana gablota wypełniona książkami o dogmacie w wielu językach.
Komnata Światłocieni: namalowana przez Rafaela i jego współpracowników. Pierwotnie pomyślana jako sypialnia renesansowych papieży, później stała się miejscem, w którym wystawiano na widok zwłoki zmarłych papieży przed pochówkiem w Grotach Watykańskich.
Kaplica Mikołaja V: kaplica ta zbudowana została w jednej z najstarszych części Pałacu Watykańskiego. Być może była uformowaną częścią wieży, która w XIII wieku została włączona do pierwszego papieskiego pałacu. W późniejszym okresie papież Mikołaj V (14.7-1453) zdecydował się przekształcić ją w prywatną kaplicę. Aby tego dokonać wezwał Brata Beato Angelico. Artysta ten namalował na suficie dwupoziomowe obrazy przedstawiające sceny z życia Świętego Stefana (wyższy poziom) i Świętego Wawrzyńca (poziom niższy) oraz Ewangelistów.
Podczas zwiedzania warto spojrzeć na Bibliotekę Watykańską i Apartamenty Borgia. Te ostatnie zostały ozdobione freskami przez Pinturicchia i zawierają wielką kolekcję nowoczesnych i współczesnych dzieł sztuki autorstwa Manzu, Messiny, Van Gogha, De Chirico, Chagalla, Bacona i innych.
Starożytna galeria Malarstwa zawiera wiele dzieł, z których koniecznie trzeba wspomnieć o: Polittico Stefaneschi autorstwa Giotto, Madonnie z Dzieciątkiem ze Świętym Dominikiem i Świętą Katarzyną Beato Angelico, Muzycznych Aniołach oraz Sykstusie IV i Platynie Melozza da Forli, Madonnie z Forli, Koronacji Dziewicy i Przemianie Rafaela, Świętym Hieronimie autorstwa Leonardo, Madonnie z San Nicolo, San dei Frari Tycjana, Świętym Mateuszu i Aniele Guido Reniego, Złożeniu do grobu Caravaggio, Apoteozie Vincenzo Gonzagi Rubensa oraz Męczeństwie Świętego Erazma pędzla francuskiego malarza Nicholasa Poussin. Oprócz tego można tam również zobaczyć wiele innych rzeczy, takich jak Museum Gragoriano Profano, Muzeum Pio Cristiano, gdzie znajduje się duża kolekcja sarkofagów oraz Muzeum Missionario-Etnologico, gdzie znajdują się przedmioty ilustrujące różne formy religijne krajów pozaeuropejskich.
› Komnata Rafaela
Pokój ten znany jest jako komnata Rafaela, gdyż znajduje się tam wiele arcydzieł malarza. Został zbudowany w okresie pontyfikatu Mikołaja V. Dekoracja została początkowo powierzona Andrei del Castagno, Benedetto Bonfligliemu oraz Piero della Francesce. Następnie, za panowania Juliusza II, przedsięwzięcie to zostało przekazane Lorenzo Lottcie, Perugino, Sodomie, Baldassare Peruzziemu i Bramantino. Dopiero na ostatnim etapie, za radą Bramantego, Juliusz II wezwał Rafaela, który już wtedy był sławny. Malarz został otoczony doradcami. Komnata Rafaela stała się prywatnym apartamentem papieża Juliusza II.
Pierwszą komnatą, w której namalowano freski, a raczej kryptą niż komnatą, była Komnata Segnature (Stanze della Segnatura), zwana tak, gdyż to w tym właśnie miejscu spotykał się Sąd Segnature. Tutaj Rafael namalował Dysputę nad Sakramentem, swoje pierwsze dzieło malarskie w Rzymie przedstawiające raczej uniesienie glorii Eucharystii niż "dysputę". Jeszcze słynniejszym dziełem jest fresk znajdujący się na ścianie przeciwległej do Dysputy, stworzony przez tzw. Szkołę Ateńską, zbierającą starożytnych mędrców i filozofów wraz z "ówczesnymi"artystami i możnymi, innymi słowy, bohaterami renesansowymi, w imponującym otoczeniu architektury, gdzie wszyscy gromadzą się wokół wielkich starożytnych filozofów: Platona i Arystotelesa. Kompozycja Parnasu, która ozdabia ścianę z oknem wychodzącym na Belvedere, sięga roku 1511 (rok ten widnieje na nadprożu okna).
Na sklepieniu tejże komnaty znajdują się medaliony zawierające symboliczne wizerunki Filozofii, Sprawiedliwości, Poezji, Teologii, oraz panele z Upadkiem Człowieka, Sądem Salomona, Apollinem i Marsyasem oraz Astronomią. Następnie, mówiąc chronologicznie, znajduje się Komnata Eliodoro stanowiąca przykład malarstwa historycznego, jako że Rafael był świadkiem wielu przełomowych wydarzeń w historii kościoła, prawdopodobnie zasugerowana przez Juliusza II, w tym Leon I odpierający atak Atylli, Msza Bolsena, Wygnanie Heliodorusa, oraz Wyzwolenie Świętego Piotra wiekiem sięgające roku 1512-1514, kiedy to sklepienie zostało ozdobione freskami przez De Marcillata, który najprawdopodobniej kontynuował idee Rafaela. Dekoracja Płonącego Ognia sięga wiekiem lat 1514-1517. Nazwa ta pochodzi od głównego fresku przedstawiającego wydarzenia z roku 847, kiedy to Pożar w Borgo cudem został zatrzymany, gdy Leon IV uczynił znak krzyża. Ciekawym szczegółem fresków jest wizerunek głównej fasady Bazyliki Świętego Piotra, która nie była jeszcze zburzona w momencie, gdy powstawał ten obraz. Ostatni pokój to komnata Konstantyna. Nie można w zasadzie nazwać jej komnatą Rafaela, jako że większość prac po śmierci Mistrza była prowadzona niemal w całości przez Giulio Romano, chociaż plany rzeczywiście były autorstwa Rafaela. Prace zakończono w roku 1525. Dekoracja przedstawia bardziej lub mniej znane epizody z życia cesarza Konstantyna: od Chrztu (na ścianie wejściowej) do Bitwy przeciwko Maxentiusowi (na przeciwległej ścianie), Widmo Krzyża, mityczne Ofiarowanie. Współpracownikami Giulio Romano był Raffaellino Del Colle i przede wszystkim Francesco Penni.
› NEKROPOLIA WATYKAŃSKA
Obszar usytuowany pomiędzy wzgórzami Watykanu a Tybrem nigdy nie był częścią czternastowieczego regionu Augustyńskiego, ale przez długi okres czasu zachował cechy charakterystyczne dla przedmieścia, gdzie wzdłuż ulic gdzie przekraczano granicę regionu wzniesiono wiele arystokratycznych willi, takich jak na przykład willa Agrypina, która później włączona została do majątku imperium.
Prace wykopaliskowe prowadzone pod Bazyliką Świętego Piotra ujawniły istnienie nekropolii z II wieku naszej ery. Groby są ułożone w dwóch równoległych rzędach, zwróconych na wschód i zachód; najstarszy rząd to rząd północny łączący obrzędy pochówku i kremacji, podczas gdy w rzędzie południowym pochówek przeważał nad kremacją. W grobach zamożnych wolnych ludzi można zauważyć znaczne różnice pomiędzy prostotą części zewnętrznej, wykonanej z laterytu z ceglaną fasadą a przepychem wnętrza udekorowanego licznymi sztukateriami, freskami, mozaikami oraz przepięknymi sarkofagami. Dekoracje grobowca Juliańskiego (pochodzącego z końca II lub początku III wieku) wyróżniają się spośród innych swoją chrześcijańską symboliką: na ścianie widnieje Jonasz w paszczy wieloryba, natomiast ze sklepienia spogląda na nas Chrystus jako Słońce w rydwanie ciągnionym przez konie. Grobowce chrześcijańskie umieszczano w części północnej, gdzie utworzono niewielki plac osłonięty z trzech stron grobowcami wzniesionymi pomiędzy I a IV wiekiem n.e. Na tym właśnie obszarze zidentyfikowano grób Świętego Piotra.
Badania pozwalają stwierdzić, że w prostym oryginalnym grobowcu w II wieku n.e. zbudowano pomnik znany jako "Trofeum Gajusa" (Trofeo di Gaio) charakteryzujący się dwoma kolumnami i dwoma rzędami schodów prowadzącymi aż do Trofeum. Inskrypcja na tylnej ścianie z imieniem świętego Piotra informuje nas, że jest to grób tego świętego. Jako, że jest to święte miejsce pielgrzymów zawsze było ono ozdobione marmurem i mozaikami; podobną dekorację można również znaleźć na posadzce małego kwadratu usytuowanego w pobliżu Trofeum.
W IV wieku n.e. Cesarz Konstantyn podjął decyzję o budowie bazyliki wokół grobu Świętego Piotra, który stał się prezbiterium i był widoczny dla pielgrzymów. Aby wznieść bazylikę konieczne było wyrównanie poziomu gruntu.
Konstantyńska bazylika (mierząca 85 na 64 metry) składała się z pięciu naw oddzielonych rzędami kolumn z transeptem, w centrum którego ułożono marmurową podstawę wskazującą grobowiec, na szczycie którego zbudowano edicula podtrzymującą baldachim z czterema powyginanymi kolumnami, a wielką absydę udekorowano bogatą mozaiką. W bazylice nigdy nie wybudowano ołtarza dla celów pogrzebowych. Podłogę bazyliki podniesiono w VI wieku n.e. i grób stał się dostępny za pomocą dwóch klatek schodowych schodzących aż do okrągłego holu krypty. Bazylika zachowała większość paleochrześcijańskich cech aż do rekonstrukcji zarządzonej przez papieża Mikołaja V w XVI wieku n.e.
GODZINY OTWARCIA: Codziennie od poniedziałku do soboty od 9.00 do 15.00.
TRANSPORT - Metro A Ottaviano Station
ADRES - Nekropolia Watykańska znajduje się pod Bazyliką Świętego Piotra. Wykopalisko jest usytuowane po lewej stronie (Łuk Dzwonów) lub od wejścia z ulicy Pawła VI (po lewej).
CENY BILETÓW - 9.00 EURO + 5.50 EURO (prowizje)
Cooperativa IL SOGNO
Viale Regina Margherita, 192 - 00198 ROMA
Tel. +39 06/85.30.17.58 - Fax +39 06/85.30.17.56
Koloseum
Rzymianie byli znakomitymi inżynierami. Zabytki rzymskie imponują nie tylko wielkością, lecz także solidnością wykonania murów i sklepień, dających trwałe świadectwo umiejętności ich budowniczych.
Inżynieria i architektura
Przed III wiekiem p.n.e., podstawowym materiałem budowlanym w Rzymie było drewno
i cegła, z kamienia wznoszono tylko mury miejskie. Źródłem przemian w technikach budowlanych stało się wprowadzenie w III wieku p.n.e. cementu. Jeśli murowanych elewacji nie pokrywały kamienne płaskorzeźby bądź płytki ceramiczne, bielono je i tynkowano. Grecka tradycja potężnych kolumn i bloków ciosowych została zastosowana do dekoracji potężnych budowli publicznych. Po raz pierwszy we wnętrzach budynków dopatrzono się walorów estetycznych i sama przestrzeń oraz światło stały się elementami projektowania architektonicznego.
Rzym musiał działać na ludzką wyobraźnię, podobnie jak wcześniej Babilon. Jednak przepych architektury rzymskiej ma w sobie coś prostackiego. Dzięki temu łatwo jest wyczuć różnicę między sztuką grecką, a rzymską. Cywilizacje rzymska cechuje wulgarność
i materializm. Cechy te uderzają nawet w najwybitniejsze osiągnięcia.
Amfiteatr Flawiusza, czyli Koloseum
Koloseum jest jedną z największych świetności epoki rzymskiej. Budowa tego amfiteatru
o olbrzymich wymiarach, którego pozostałości do dziś pozwalają podziwiać jego antyczną majestatyczność rozpoczęta została przez Wespazjana w 72 roku n.e. Ukończył ją w roku
80 jego syn – Tytus. Przy budowie zatrudniano głównie więźniów żydowskich, których sporo zamieszkiwało Rzym w owych czasach. Olbrzymia budowla nosiła miano Amfiteatru Flawiusza, jednak ze względu na to, że położona była w pobliżu Kolosa Nerona, potocznie zwano ją Koloseum.
Można powiedzieć, że nie istnieje karta w historii, która nie byłaby mniej lub bardziej bezpośrednio związana z Koloseum, które stało się symbolem miasta. Już w VII wieku Będą głosił, że „Dopóki stoi Koloseum, stać będzie także Rzym, kiedy Koloseum przestanie istnieć, przestanie istnieć także Rzym, a z końcem Rzymu nastąpi koniec świata.”
Po napaści Normanów z klasycznego i antycznego Rzymu nie pozostało prawie nic oprócz szkieletów. Także Koloseum przez wiele lat stało opustoszałe i zniszczone, stanowiąc kopalnię materiału do budowy dla prawie całego miasta. Dopiero Benedykt XIV postanowi ratować to, co zostało ze starego amfiteatru i uświęcił go, odprawiając w nim Drogę Krzyżową i umieścił w centrum Koloseum Krzyż. Później został on stamtąd usunięty
i przywrócono go dopiero w 1926 roku stawiając go w tym samym miejscu. Dla chrześcijan Koloseum jest miejscem, z którym historia związała imiona tysięcy męczenników, którzy oddali życie w imię wiary chrześcijańskiej na oczach żądnych krwi widzów.
Koloseum – miejsce igrzysk
Najbardziej atrakcyjnymi widowiskami Rzymian były igrzyska w Cyrku – ludi circenes, powstałe w ostatnich czasach Republiki i mające na celu wzmocnienie ducha walki, które pozwalało prostym rzymianom czuć się panami świata i decydować o życiu lub śmierci. Właśnie te igrzyska stanowiły początek zawodu gladiatorów, który szkolono do walki
i zabijania się wzajemnie na arenie dla uciechy widowni. Do okropności tych przedstawień przyczyniały się również lwy, tygrysy czasami słonie uważane przez Rzymian za dzikie bestie, które nie tylko mordowały, ale również same były mordowane. Według świadectwa Diona Kasjusza, podczas stu dni, poświęconych uczczeniu budowli zabito 900 zwierząt.
Po skończonym polowaniu na dzikie bestie, arenę często wypełniano wodą i staczano bitwy morskie.
Wielki Imperator Konstantyn oraz jego następcy chcieli położyć kres okrutnym walkom gladiatorów, jednak Rzymianie nie chcieli zrezygnować z igrzysk, do których byli przywiązani. Igrzyska zakończono dopiero w V wieku, kiedy to mnich Telemach zwrócił się do ludu zaklinając, aby zaniechał tego okrutnego zwyczaju. Z tłumu podniosły się jednak protesty i intruz został ukamienowany.
Architektura Koloseum
Koloseum w formie elipsy posiadało 187 m w najdłuższym diametrze i 155 w najkrótszym. Na zewnątrz znajdowały się trzy rzędy łuków złożonych, każdy osobno z kolumn doryckich, jońskich i korynckich. Czwarty rząd ozdobiony był pilastrami korynckimi. Elipsa, składająca się z 80 łuków, stanowiła wewnętrzny obwód. Cztery łuki odpowiadające czterem promieniom, prowadziły ku wielkiemu korytarzowi, otaczającemu całość budowli. Pośrodku jednego ze skrzydeł podium, zwanego suggestum, znajdował się tron imperatora, resztę podium zajmowali Senatorzy i rodzina imperatorska. Następowały po nich miejsca dla rycerzy, trybunów cywilnych i wojskowych. Żonaci posiadali własne miejsca, specjalne należały także do młodych w towarzystwie opiekunów, dla rodzin ze służbą, dla plebu.
Koloseum nie miało dachu, ale w czasie deszczu i burzy było przykrywane olbrzymim płótnem przez marynarzy floty morskiej z Rawenny i Capo Mileno. Obydwie te załogi brały udział w bitwie morskiej, która często odbywała się w Amfiteatrze.
W pełni swej sławy Koloseum stanowiło wspaniałą demonstrację potęgi rzymskiej. Ale jeszcze dziś, po tylu wiekach jest ono dumą Rzymu i budzi zachwyt zwiedzających.


Źródła:

- Ilustrowana Historia Świata tom III „Rzym i cywilizacja klasyczna na Zachodzie”, J.M. Roberts, z angielskiego przełożył Marcin Stopa, wyd. Świat Książki, Warszawa 1999r.
- Roma e il Vaticano, wyd. Editrice Lozzi – Roma, Roma 1990
Panteon
Panteon został wybudowany jako świątnią poświęconą pogańskim bogom. Budowę świątyni ukończono ok. 118 r. n.e. za panowania Hadriana. Inskrypcja znajdująca się nad światynią dedykuje ją Marcusowi Agrippie, który rozpoczął budowę innej świątyni w tym miejscu w 27 r. n.e.
Hadrian rozpoczynając budowę powiedział “Chcę aby ta światynia wszystkoch bogów reprezentowała glob ziemski i sferę nieba " (M. Yourcenar, Wspomnienia Hadriana).
Swój doskonały stan świątnia zawdzięcza aktowi darowizny, w którym cesarz bizantyjski Foca w 608 r. n.e. przekazył Panteon papieżowi Bonifacemu IV. Papież przekształcił panteon w kościół katolicki, co uchroniło go od zniszcenia i dewastacji, losu który spotkał wiele świątyń pogańskich w Rzymie.
Panteon jest jednym z najsławniejszych budynków Rzymu, miał on nie tylko duży wpływ na architekturę w tym mieście, ale zaliczany jest do budynków, które miały najznaczniejszy wpływ na arichitekturę na świecie. Służył jako wzór przy niektórych rozwiązaniach architektonicznych przy budowli bazyliki Św. Piotra, a także wielu innych budowli.
Panteon ma kształt cylindra przykrytego kopułą murowaną, która należy do największych kiedykolwiek skonstruowanych. Mury cylindra mają 6 m grubości przy ziemi, aby wraz z wysokością zmniejszać swoją objętość tak, że przy occulusie mają już tylko 2.3 grubości, rzymianie zastosowali też różnego rodzaju cemenet od cięższego do lżejszego przy occulusie. Przekrój kopuły (wysokość budynku) wynosi 43,30 m. o jeden metr więcej niż kopuły w bazylice Św. Piotra. Dzięki zastowaniu widocznych wewnątrz „wnęk” kwadratowych w kopule, zmniejszono jej ciężar.
Do świątyni wchodzi się poprzez portyk wspierany poprzez granitowe kolumny przywizione z Egiptu, wejście umieszczono nad fundamentami świątyni rozpoczętej przez Agrypę. Po wejściu do środka doznaje się wrażenia niesamowitej otwartej przestrzeni w panującejw świątyni.
Marmurowa podłoga została odreastaurowana w 1897 r. i zachowała do tej pory swój orginalny rzymski wzór. Po środku kopuły znajduje się occulus-oko o średnicy 68,58 cm (27’). Occulus jest jedynym żródłem światła w Panteonie, łaczy on metaforycznie świat zewnętrzny-niebo ze światem wewnętrznym-ziemią. Światło przemieszcza się po świątyni wraz z przmijaniem dnia. Wewnątrz Paneonu znajdują się masywne kolumny stojące przy 8 niszach, kolumny te zostały specjalnie skonstruowane przez korynckich rzemieślników. Każda z nisz była poczatkowo poświęcona innemu bogu. Obecnie w Panteonie można odnaleść grobowce m.in Rafalea, Vittorio Emanuele II i Umbero I ( pierwszych królów Italii). Grób Rafaela znajduje się pod pomnikiem Madonny wyrzeźbionym przez Lorenzo w 1520 r.
Z Panteonem związanych jest wiele ciekawostek i legend jedna z nich mówi, że kiedy rozpoczęto konstrukcję kopuly nie mogąc zastosować tradycyjnej konstrukcji z drewana, została ona zrealizowana poprzez utworzenie gigantycznej góry-kopuły z ziemi wymieszanej z monetami, po wylaniu cementu mieszkańcy Rzymu zostali zaproszeniu do wybrania spod niej ziemi. Skuszeni znajdującymi się tam monetami uporali się z zadaniem bardzo szybko. Inne powiedzenie znane w Rzymie mówiące: „z czym nie mogli uporać się barbrzyńcy (barbari) uporali się Barberini” odwołuję się do faktu, kiedy to na życzenie papieża Urbano VIII Barberini wyniesiono z Panteonu elementy konstrukcji wykonane z ozłoconego brązu, które przetopiono i wykorzystano później w kopule bazyliki Św. Piotra jak i w zamku Sant’Angelo.
Muzea Rzymu
› Galeria Borghese - pl. Szczepana Borghese 5
› Pałac Quirinale - pl. Quirinale
› Pałac Altemps - pl. S. Apollinare 48
› Muzeum Sowy - Via Nomentana 70
› Muzeum Watykanu i Kaplica Sykstyńska - Viale Vaticano (Borgo)
› Pałac Massimo - Largo Villa Peretti 1
› Muzeum del Corso - Via del Corso 320
› Centrum Montemartini - Via Ostiense 106
› Dom Goethego - Via Corso 18
› Domus Aurea - Viale della Domus Aurea
› Muzeum i Galeria Colonna - SS. Plac Apostołów 66
› Galeria Lapidaria (Muzeum Capitolini) - Piazza del Campidoglio 1