Literatura i teatr starożytnej Grecji

Literatura
? Literatura w czasach antyku była na początku przekazywana ustnie
? Greckie epopeje Iliada i Odyseja (około IX w. p.n.e.) zanim zostały spisane, były recytowane przez wędrownych, poetów, aojdów.
? W IV w. p.n.e. w Aleksandrii została założona ogromna biblioteka, w której gromadzono i przepisywano wielkie dzieła starożytności.
? Poezja istnieje od pojawienia się pierwszych cywilizacji. Służyła przekazywaniu podań o początkach świata i pochodzeniu ludów.
? Poetom przypisywano moc magiczną. Przypomina o tym historia Orfeusza, który śpiewem i grą na lirze czarował zwierzęta, a nawet skały.
? Dramat (z grec. drama ? działanie, akcja) obejmuje utwory przeznaczone do wystawiania na scenie.
? Wśród gatunków dramatycznych prym wiodą tragedia i komedia.

Teatr
? Początki teatru sięgają starożytnej Grecji. Teatr był budowlą sakralną, nad która górowało sanktuarium ku czci Dionizosa (bóg wina i pijaństwa).
? Widowiska te musiały być łatwo dostępne dla ludności, pierwsze sztuki wystawiano więc na wytyczonym u stóp wzgórza placu zwanym orchestra a na jego środku ustawiano ołtarz (thymele). Początkowo orchestra miała kształt zbliżony do prostokąta, koła albo elipsy, ostatecznie przyjął się kształt koła. Na placu (orchestrze) występował chór i odbywały się popisy taneczne, widzowie zasiadali na zboczu góry, początkowo bezpośrednio na ziemi, później na drewnianych ławkach. Tak powstała widownia w kształcie dużego (większego od półkola) wycinka koła, czyli theatron.
? W Atenach sztuki teatralne były wystawiane także na agorze, na prowizorycznie wzniesionych konstrukcjach drewnianych. Jednak w roku 490 p.n.e. (część źródeł podaje rok 499 p.n.e.) doszło do katastrofy ? drewniana konstrukcja trybun załamała się i śmierć poniosło wiele osób. Najprawdopodobniej to wydarzenie zdecydowało o przeniesieniu widowisk w stałe miejsce, w okolice świątyni Dionizosa na południowym stoku akropolis.
? Wraz ze wzrostem liczby aktorów występujących na scenie i wzbogacaniem akcji przedstawień, niezbędne stało się pomieszczenie, w którym aktorzy mogli zmieniać stroje. Problem rozwiązano poprzez wybudowanie około roku 465 p.n.e. przy orchestrze, naprzeciw theatronu, budynku zwanego skene ? inicjatorem tego przedsięwzięcia był Ajschylos. Skene szybko zaczęła służyć nie tylko jako garderoba, ale też jako tło do rozgrywanych przedstawień. W ścianie budynku umieszczono troje drzwi, przez które wychodzili aktorzy. Środkowe, najważniejsze służyły głównym postaciom (np. królowi), a boczne innym bohaterom dramatu. Z czasem przybyło bohaterów akcji, aktorzy przenieśli się z orchestry na proskeon.
? Komedia antyczna powstała na bazie dwóch źródeł: attyckiego ? jakim były swawolne piosenki śpiewane na cześć boga Dionizosa i doryckiego, które stanowiły mimy ludowe- improwizowane scenki rodzajowe lub mitologiczne. Połączenie tych dwóch pierwiastków dało komedię staroattycką.
? Ważnym elementem antycznego widowiska był kostium aktorów, na który składały się maska, obcisły ubiór o długich spodniach i rękawach, wypchane brzuchy i zady.
? Komedię rozpoczynał parodos(wejście chóru), potem był agon (spór chórów a później dwóch osób) i parabaza (przemowa do publiczności, niekoniecznie na temat sztuki), następnie pieśń chóru.
? Jednym z pierwszych twórców komedii był Arystofanes. Nawoływał on w swoich utworach do pojednania i pokoju, akcentując treści antywojenne.
? Tragedia ukształtowała się w obrębie obrzędów religijnych, związanych z kultem Dionizosa
? Akcja tragedii i opierała się na ukazaniu losu wybitnej jednostki, która popada w nieszczęście w skutek hybris ( pycha)
? Bohater zmuszony był do dokonania wyboru między równorzędnymi wartościami (konflikt tragiczny). Wybór okazywał się niemożliwy, a każde posunięcie zbliżało go do ostatecznej klęski. Do szczęśliwego rozwiązania konfliktu nie dopuszczało przeznaczenie ( fatum). Tragizm bohatera potęgowały jeszcze zbłądzenia tragiczne ? przekonanie, że czyni się słusznie, gdy tymczasem wszystko zmierza ku katastrofie.
? Budowa tragedii podlegała ściśle określonym zasadom. Najpierw był prolog (zapowiedź treści sztuki), potem parodos (uroczyste wejście chóru na scenę), następnie przeplatające się epeisodia (sceny dialogowe) i stasimony (pieśni chóru). Sztukę kończył exodos (zejście chóru ze sceny).
? Tragedia przestrzegała zasady trzech jedności ? czasu, miejsca i akcji.
? Na scenie grali wyłącznie mężczyźni. Aktorzy występowali w maskach, jaskrawych ubraniach i butach na koturnie.
? Pantomima wykonywana była podczas popularnych przedstawień komicznych.