Adam Mickiewicz życie i twórczość.

MICKIEWICZ ADAM (1798-1855), najwybitniejszy poeta pol.; 1815-19 studiował na uniw. w Wilnie, 1817 współzałożyciel Tow. Filomatów; 1819-23 był nauczycielem w szkole powiatowej w Kownie; w wyniku wykrycia stowarzyszeń młodzieżowych więziony i skazany 1824 na osiedlenie w głębi Rosji; 1824-29 przebywał w Petersburgu, Odessie, Moskwie, odbył też podróż na Krym (1825); otoczony już sławą wielkiego poety wszedł w ros. środowisko lit. i intelektualne (A.S. Puszkin, N.A. Polewoj, P.A. Wiaziemski, Z.A. Wołkonska, związki z dekabrystami); 1829-30 podróżował z A.E. Odyńcem po Niemczech, Włoszech i Szwajcarii; po nieudanej próbie przedostania się do powstania listopadowego dołączył do uchodźców powstańczych w Dreźnie; 1832 osiadł w Paryżu (1834 ożenił się z córką M. Szymanowskiej, Celiną); nie opowiadając się za żadnym ze stronnictw rozwijał wśród emigracji pol. żywą działalność polit. i publicyst. (1833 red. "Pielgrzyma Polskiego"), był także związany z franc. środowiskiem liberalno-demokr. (J. Michelet, F.R. Lamennais, G. Sand); 1839-40 prof. literatury łac. na uniw. w Lozannie, 1840 objął nowo utworzoną katedrę literatur słow. w College de France w Paryżu (1844 wykłady zawieszono, m.in. za propagowanie towianizmu); od 1841 związany z A. Towiańskim, był przywódcą Koła towiańczyków w Paryżu; w obliczu rodzącej się Wiosny Ludów stał się rzecznikiem radykalnych idei społ.; 1848 utworzył we Włoszech legion pol. ( Legion Mickiewicza); 1849 współzałożyciel i red. "Trybuny Ludów" ( "Tribune des Peuples, La"); od 1852 pracował w Bibliotece Arsenału; zmarł (prawdopodobnie na cholerę) w Stambule w trakcie formowania oddziałów pol. mających wziąć udział w wojnie krymskiej przeciw Rosji.

W początkach swej twórczości kontynuator oświec. klasycyzmu (parafrazy z Woltera, wiersze filomackie), stał się czołowym twórcą romantyzmu polskiego, wyraziwszy najpełniej i najwcześniej (data wyd. tomu I Poezji 1822 została uznana za początek epoki) dążenia i idee generacji romantyków. W słynnej Odzie do młodości (1820, wyd. 1827) zawarł wizję odnowy "starego", "zmurszałego" świata przez solidarny wysiłek młodych. Oschłemu racjonalizmowi (symbolizowanemu ironicznie przez "mędrca szkiełko i oko") przeciwstawił "czucie i wiarę", mogące objawić niedostępną dla rozumu duchową naturę świata (Romantyczność). Spełnieniem tego programu poet. był zwrot do wyobraźni i wierzeń ludu jako źródła prawdziwej poezji, a zarazem odczucia ładu moralnego i sensu życia (w cyklu Ballad i romansów 1822), złączony z gwałtownym protestem przeciw konformizmowi moralnemu i polit. (wyrażonym w postawie bohaterki poematu hist. Grażyna 1823) i typowo romant. buntem jednostki wobec świata, przeciw konwencjom i przesądom społ. niweczącym osobiste szczęście (Gustaw w IV części Dziadów). Syntezę tej problematyki zawierają część II i IV poematu dram. Dziady (1823), opartego na lud. obrzędzie białorus. święta zmarłych. W pisanych już na wygnaniu Sonetach krymskich (1826) motyw tragicznego rozdarcia i osamotnienia łączy się z wizją dzikiej, orientalnej przyrody. Odczucie konfliktu między koniecznością spiskowego działania i iluzjami legalności znalazło wyraz w tragicznych losach Konrada Wallenroda, tytułowego bohatera powieści poet. z dziejów walk Litwinów z Krzyżakami (wyd. 1828). W Dziadów części III (1832) nad obrazem tragicznych losów pokolenia romant. (ośr. akcji jest uwięzienie filomatów) i gwałtownym oskarżeniem ówczesnej elity narodu o oportunizm i służalczość ( Salon Warszawski, Bal u Senatora) góruje problematyka historiozoficzna i metafiz., będąca próbą interpretacji klęski Polski w powstaniu listopadowym w duchu romant. mesjanizmu; buntowi Konrada, występującego w Wielkiej Improwizacji przeciw Bogu, przeciwstawił Mickiewicz pokorę i mesjanistyczne widzenie księdza Piotra. W poemacie Pan Tadeusz, czyli Ostatni zajazd na Litwie (1834) zawarł wizję ginącego świata szlacheckiego, przepojoną liryzmem i tęsknotą za "krajem lat dziecinnych"; ukazał także kształtowanie się nowego społeczeństwa nowoż. Polski (m.in. na przykładzie przemiany sarmackiego warchoła Jacka Soplicy w emisariusza Legionów pol., księdza Robaka). Ponadto autor liryków miłosnych i refleksyjno-filoz. (m.in. cykl liryków lozańskich), pisanych z myślą o emigrantach przypowieści moralno-polit. Księgi narodu polskiego i pielgrzymstwa polskiego (1832), dramatów hist. w języku franc. (zachowanych we fragmentach) Konfederaci barscy i Jakub Jasiński..., przekładów, m.in. utworów G. Byrona (Giaur), tekstów krytycznolit. (m.in. pamflet O krytykach i recenzentach warszawskich 1829), nowatorskich ujęć dziejów literatur słow., publicystyki (Trybuna Ludów 1956).

Twórczość Mickiewicza wywarła ogromny wpływ na rozwój literatury pol. (a także innych literatur słow.) i jest do dziś żywym źródłem inspiracji artyst. i ideowej. Dzieła (tzw. Wydanie Narodowe t. 1-16 1948-55, tzw. Wydanie Jubileuszowe t. 1-16 1955), Dzieła (tzw. Wydanie Rocznicowe od 1993).