Konsekwencjonalizm - to pogląd według którego niezależnie od rodzaju wartości wyznawanych przez indywidualny lub instytucjonalny podmiot działania właściwą na nie reakcją jest ich propagowanie.Działający winien je respektować tylko o tyle o ile przyczynia się to do ich promowania lub jest do tego konieczne.
Nonkonsekwencjonalizm - uważają że przynajmniej niektóre wartości wymagają ich poszanowania niezależnie od tego, czy przyczynia się to do ich upowszechnienia.
Pojęcie opcji i związanej z nią prognozy
opcja może dotyczyć postępowania bezpośrednio "robię A" bądź stanowić możliwość, którą podmiot może urzeczywistnić lub nie. Każda opcja pociąga za sobą prognozę. O ile opcja jest możliwością, którą można zrealizować, o tyle związana z nią prognoza oznacza różne sposoby jej urzeczywistnienia. Pojęcie prognozy stanowi pewną odmianę dobrze znanego pojęcia skutku.
Wracając do definicji konsekwencjonalizmu, możemy wyróżnić dwie tezy:
· Każda prognoza związana z jakąś opcją, każdy porządek świata, jaki może się wyłonić w wyniku dokonanej opcji, ma pewną- być może zmienną- wartość dzięki cennym właściwością realizowanym w tym świecie dzięki określonemu poziomowi szczęśliwości na świecie, poszanowania wolności itd, wartość nie będzie zawsze taka sama, gdyż system porównywania tych jakości nie jest ustalony raz na zawsze.
· Każda opcja, każda możliwość, którą podmiot może zrealizować lub nie, ma swoją wartość ustaloną dzięki wartości związanej z nią prognozy:jej wartość jest funkcją jej możliwości zmiany świata.
Obecnie mamy lepsze wyobrażenie o stanowisku konsekwencjalisty min: właściwy stosunek do uznawanych wartości polega na wcielaniu ich w życie; w każdym wyborze należy zdecydować się na tą opcję, która daje największe szanse ich realizacji.
Argumenty przeciwko konsekwencjalizmowi
· zarzuca się im, że prowadziłby podmiot do najgorszych postępków, gdyby dawały one nadzieje na lepsze wyniki np.: tortury, gwałty, morderstwa
· każda konsekwencjalistyczna teoria moralności wymaga, aby podmioty zmieniały swe świadome postępowanie w sposób mogący rodzić zastrzeżenia a co za tym idzie nie są skłonniliczyć się z cudzymi prawami, nie będą mogły uznać szczególnych potrzeb bliskich im osób, które te potrzeby normalnie nie powinny być przedmiotem żadnych kalkulacji.
Według J.Austina dzisiejsi konsekwencjonaliści odwołują się zazwyczaj do uczynionej już poprzednio obserwacji (mozliwość w jakiej stoi podmiot) zawierają także opcje, które dotyczą zachowania pośrednio oraz działania alternatywne.
Główne argumenty na rzecz konsekwencjonalizmu
· konsekwencjonaliści uznają tylko jeden sposób odnoszenia się do wartości, podczas gdy nonkonsekwencjonaliści dwa.
· Teoria konsekwencjonalistów pasuje do do naszego potocznego rozumienia racjonalności
Dwie uwagi dotyczące konsekwencjalistycznego wyjaśnienia sposobu dojścia nonkonsekwencjalistów do ich poglądów.
· skupiają się oni raczej na refleksji niż na uzasadnieniu, a stwierdziwszy, że zastanawianie się nad promocją pewnej wartości, jak wierność czy szacunek, jest czesto nieskuteczne, dochodzą do wniosku, że w takich wypadkach decyzje uzasadnia się poszanowaniem wartości, a nie ich realizowaniem.
· każdy człowiek powinien tak dokonywać wyboru, by dana wartość lub wartości były promowane
Poglądy deontologiczny - (nonkonsekwencjalizm) -istnieją pewne rodzaje działań, które same w sobie są złe i wobec tego są środkami nie do przyjęcia w dążeniu do jakichkolwiek celów, nawet do celów godnych moralnej pochwały lub moralnie nakazanych. ;Słuszności nie należy definiować za pomocą dobra; deontologowie odrzucają myśli, że dobro miało by być pierwotne wobec słuszności. Sądzą, że nie istnieje żaden wyraźnie określony stosunek między czynieniem tego co słuszne, a tego co dobre, bo dobro ostateczne nie gwarantuje słuszności działań, które do nich doprowadziły. Poglądy deontologiczne wymagają od podmiotów działających, by powstrzymywały się od tych niesłusznych rzeczy nawet gdy przewidują iż odmowa w tej mierze spowoduje w oczywisty sposób więcej krzywdy. Poglądy deontologiczne nie maksymalizują dóbr, ani ich nie porównują. Nie skutki złego działania, ale złe działanie sprawia, że są niesłuszne nawet gdy spodziewamy się dobrych skutków(nie jest dozwolone skrzywdzenie jednej osoby nawet gdyby miało to ocalić 5 innych; nie można przy pomocy kłamstwa wobec złoczyńcy zapobiegać śmierci jego ofiary).
Rygory deontologiczne są:
1. Formułowane negatywnie - (w postaci zakazów) „kłamanie” i „nie mówienie prawdy” chociaż mogą mieć te same konsekwencje nie są działaniami tego samego rodzaju. Kłamanie nie jest dozwolone lecz już zachowanie prawdy dla siebie tak.
2. Wąsko ujęte i ograniczone
3. Wąsko ukierunkowane- ściśle związane z decyzjami i postępowaniem podmiotu, a nie z całym szeregiem spodziewanych skutków.
Większość ważnych rozważań moralnych zachodzi wg deontologa między tym, co dozwolone a tym co niedozwolone - i właśnie pojęcie tego , co niedozwolone, stanowi podstawę definicji powinności; to co należy czynić, jest tym czego nie należy zaniechać. Działanie może być dozwolone, nie będąc wyborem najlepszym ani nawet dobrym. Deontologowie pojmują pojecie słuszności jako „słabe” (czyli wyłączające) -nie zwraca uwagi na maksymalizacje dóbr, ale na działanie w obecnej chwili. Nie konsekwencje, ale to co się teraz dzieje jest najważniejsze.
Tradycyjna zasada podwójnego skutku aby naruszyć rygor deontologiczny należ świadomie potraktować kogoś źle.
Poglądy teleologiczne (konstekwencjalizm) - odrzucają poglądy, że istnieją jakieś szczególne rodzaje działań samych w sobie złych lub dobrych. Wg teleologów o słuszności lub niesłuszności naszych działań decyduje porównawcza ocena ich następstw. Pojmują oni pojęcie słuszności jako „mocne” (włączające). Człowiek postępuje słusznie, gdy jego działania maksymalizują użyteczność. W przeciwnym razie działają niesłusznie. Każde działanie jest słuszne lub nie - a dozwolone jest tylko działanie słuszne.
Teorie deontologiczne (nonkonsekwencjalistycznye) głoszą, że ocenie podlegają czyny jako takie bez względu na ich konsekwencje. Twierdzą one, że istnieją pewne rodzaje działań, które są same w sobie złe, i że wobec tego nie mogą być środkami do osiągnięcia jakichkolwiek, nawet bardzo szlachetnych celów. Dla deontologów, działanie jest moralnie niesłuszne jeżeli narusza jakąś normę, przepis, prawo, zakaz, o których z góry wiadomo, że są słuszne. Przykłady takich deontologicznych norm to: nie kłam, nie naruszaj praw innych ludzi, w szczególności prawa do życia, prawa do nietykalności cielesnej, prawa do wolności, godności, prywatności.
Teorie konsekwencjalistyczne utrzymują, że o ocenie naszych działań decydują ich skutki, a więc należy czynić to, co przynosi najlepsze rezultaty. Konsekwencjaliści nie poddają działań bezwzględnej ocenie moralnej, ale uzależniają ja od skutków, konsekwencji; działanie jest dobre jeżeli przyniosło pozytywne skutki, złe jeżeli przyniosło skutki negatywne. Człowiek postępuje słusznie gdy jego działania maksymalizują użyteczność.
Z punktu widzenia deontologicznego kradzież jest zawsze zła, dlatego że narusza 7 przykazanie, normę "nie kradnij”, z punktu widzenia konsekwencjalistycznego kradzież jest na ogół zła, bo okradzionego pozbawia pewnego dobra, a złodziej może zostać ukaranym. Z punktu widzenia deontologicznego kłamstwo jest naganne, bo narusza normę nakazującą uczciwość, z punktu widzenia konsekwencjalistycznego kłamstwo jest złe jeżeli ma złe skutki dla kłamcy albo dla innej osoby.
