Seniorzy w rodzinie. Zaburzenia w relacjach międzypokoleniowych

Zmiany strukturalne mają poważne następstwa dla życia rodzinnego starszych osób, dotyczą one nie tylko opieki nad seniorami, ale bardziej złożonych praw, zakresu kompetencji i wzajemnych powinności poszczególnych pokoleń. Są to też zmiany tradycyjnych ról rodzinnych, systemu wartości i więzi rodzinnej, której podstawą jest więź oparta na warstwie emocjonalnej. Zakres powinności rodziny powoli się zawęża. Osoby starsze mają poczucie bycia ciężarem.
Oddalenie i rozdźwięki międzypokoleniowe oraz brak wzajemnego zrozumienia rodziców i dzieci istniały zawsze, jednak z powodu dokonujących się zmian cywilizacyjnych, kulturowych i obyczajowych zaostrzyły się.

Zanikły lub uległy ograniczeniu te funkcje, które dawały szanse seniorom na bycie ważnym i pełnosprawnym członkiem:
- prace na rzecz gospodarstwa domowego, zakupy, gotowanie, sprzątanie, reperacja odzieży,
- opieka, nauczanie i wychowanie dzieci (żłobek, przedszkole, zerówka)
- wczasy często spędzane przez rodziców i dzieci osobno, niemal cały czas wolny wypełniany poza domem,
- odrębne interesy poszczególnych członków rodziny, indywidualne zainteresowania i style życia.

Te czynniki mogą wzmagać napięcie i budzić u seniorów poczucie wyobcowania i zbędności, ponieważ rodzina ma dla nich ogromne znaczenie.
W początkowej fazie starości pomagają swoim dzieciom w opiece i wychowaniu potomstwa, w prowadzeniu domu, a w miarę przybywania lat sami wymagają opieki i troski, najczęściej taką pomoc uzyskują od bliskich, jest to pomoc finansowa, po wykonanie ciężkich prac domowych. Wzajemna pomoc jest wyrazem miłości, przywiązania, odpowiedzialności za członków rodziny i może wynikać z poczucia obowiązku lub obawy przed opinią społeczną.
Często spaja rodzinę, ale często może być przyczyną konfliktów, wyzyskiwania i agresywnych zachowań. Jeśli są sporadyczne, to nie są zagrożeniem, a jeśli się często powtarzają to wymagają interwencji odpowiednich służb lub działania stosownych instytucji.

Badania w przypadku wykrycia przemocy i zaniedbań wobec osób starszych:
- konflikty wynikały z nadużywania alkoholu, z powodu złej sytuacji mieszkaniowej, finansowej,
- przyczyny takie jak: choroba psychiczna, uzależnienie od narkotyków, niemożności porozumienia się oraz chęci umieszczenia starszej osoby przez rodzinę w domu opieki społecznej, niektóre osoby obwiniały siebie za złe wychowanie swoich dzieci,
- wszyscy badani nie czuli się bezpiecznie w swoich domach, odczuwali zagrożenie ze strony wspólnie zamieszkałej rodziny, byli źle traktowani,
- wyróżniono 3 rodzaje przemocy:
- przemoc fizyczna- bicie po głowie, wykręcanie rąk, kopanie, popychanie,
- przemoc psychiczna- poniżanie starszych osób, wyśmiewanie, wyzywanie, grożenie wyrządzeniem krzywdy, zastraszanie umieszczeniem w domu opieki społecznej, przymusowa izolacja poprzez zamykanie w pokoju i mieszkaniu, ograniczenie dostępu do urządzeń higieniczno- sanitarnych i kuchennych, niszczenie sprzętów gospodarstwa domowego i osobistych rzeczy ofiary, a także żądanie pieniędzy,
- zaniedbanie- brak należytej opieki, niemożności zaspokojenia własnych potrzeb życiowych/

Przyczyny trwania w relacjach ze swoimi krzywdzicielami:
- obawa przed samotnością,
- brak jakiejkolwiek opieki,
- odpowiedzialność za swoje dzieci,
- bezbronność,
- stan zdrowia,
- trudna sytuacja finansowa.
Ofiary rodzinnej przemocy boją się przyznać, że są krzywdzone przez swoich najbliższych krewnych i obawiają się odwetu.

Przyczyny osamotnienia osób starszych:
- przejście na emeryturę,
- zawężające się kręgi społeczne,
- śmierć bliskich,
- brak zrozumienia przez najbliższych,
- nieakceptowanie i obawa przed brutalną rzeczywistością.