Świat przedstawiony w "Panu Tadeuszu" i sposoby jego kreacji.

Elementem stanowiącym tło dla wydarzeń w powieści jest przyroda. To słowo samo w sobie nie oznacza niczego nadzwyczajnego, jednak wskutek zabiegów zastosowanych przez Mickiewicza staje się ono narzędziem przenoszącym czytelnika w wyimaginowany, ponadnaturalny świat wyobraźni. Sam fakt powstawania niezwykle plastycznych opisów (np. puszczy litewskiej, w której czaił się niedźwiedź) może wskazywać na chęć oderwania się autora od paryskiej rzeczywistości i powrotu do ojczyzny z lat młodości. Niechęć do Paryskiej atmosfery i pragnienie ujrzenia wolnej ojczyzny przejawia się również w Epilogu:

"O tym że dumać na paryskim bruku,
Przynosząc z miasta uszy pełne stuku,
Przekleństw i kłamstwa, niewczesnych zamiarów,
Za późnych żalów, potępieńczych swarów"

Miejscem wydarzeń jest wieś Soplicowo oraz jej najbliższa okolica. Są to tereny litewskie położone nad Niemnem. Pomimo, że sama miejscowość jest wymyślona, miejsce wydarzeń stanowi zwartą, geograficznie zamkniętą całość z jasno określonymi punktami topograficznymi: sad, karczma, ogród, zamek, las, dwór i zaścianek. Znowu dostrzegamy tu pewne odniesienie do młodości Adama Mickiewicza. Mianowicie opisana w utworze miejscowość ma symbolizować rodzinną wieś autora. Wyposażył on Soplicowo we wszystkie przymioty charakterystyczne dla wsi z tamtego okresu. Nosi ono znamiona spokojnego uporządkowanego życia zależnego całkowicie od praw natury.

Fabuła toczy się w dwóch oddzielonych od siebie przedziałach czasowych. Jest to pięć dni lata 1811 oraz jeden wieczór i niecały dzień roku 1812. W utworze znajdują się oczywiście odniesienia do starszej historii Polski. Liczne epizody sięgają do wieku XVII (najazd szwedzki, ks. VI) i czasów Stanisława Augusta (mowa Podkomorzego o modzie, ks. I). Tłem historycznym wydarzeń jest epoka napoleońska. Gośćmi na zaręczynach Zosi i Tadeusza są legionowi dowódcy: Jan Henryk Dąbrowski, Karol Kniaziewicz, Ludwik Pac, Kazimierz Małachowski (zgranie rytmu historii i rytmu natury). A więc widzimy, że w każde wydarzenie fikcyjne wplecione są myśli patriotyczne i pragnienia twórcy „Pana Tadeusza”.

Tereny otaczające Soplicowo są typowo rolnicze, a więc świat jest zdominowany przez prawa przyrody. Pory roku determinują niejako styl życia mieszkańców, a ich dobrobyt (w perspektywie długofalowej) zależy od udanych zbiorów. Wydawałoby się, że sprawa polska i odzyskanie niepodległości powinno zjednoczyć szlachtę, jednak nie przeszkadza to Hrabiemu ani Sędziemu w prowadzeniu sporu o zamek - dawną siedzibę przodków Hrabiego. Historia ta sięga roku 1792, kiedy to Rosjanie oblegali zamek podczas konfliktu zwanego w poemacie „wojną kościuszkowską”. Wówczas Jacek Soplica, kierując się chęcią zemsty osobistej, zabił Stolnika. Jego dobra ziemskie zostały w znacznej części przydzielone rodzinie Sopliców przez Targowiczan, jednakże nikt nie palił się do naprawy starego, zniszczonego zamku. Kiedy przyciągnął on uwagę młodego i energicznego Hrabiego, wrodzona zadziorność Sędziego nie pozwoliła mu dać za wygraną i rozpoczął on długi proces sądowy. Tak więc oprócz praw natury, światem w powieści kierowały również charakterystyczne każdemu człowiekowi, a w szczególności Polakom cechy charakteru.

W „Panu Tadeuszu” mamy do czynienia z bohaterem zbiorowym reprezentującym jednolity stan społeczny - szlachtę. Zgodnie ze stanem faktycznym, została ona podzielona ze względu na zasobność majątku. Magnaterię reprezentuje Stolnik Horeszko a szlachtę średnią rodzina Sopliców. Najliczniejszą grupę stanowi szlachta zaściankowa, którą przedstawiają Matyjasz Dobrzyński, Bartek Prusak, Maciej Kropiciel, Bartek Brzytewka, Maciej Konewka. Bohaterów można podzielić także ze względu na przynależność do jednego z dwóch domów biorących udział w sporze o zamek. Są to Soplicowie: Sędzia, Jacek (ksiądz Robak), Tadeusz oraz urzędujący w folwarku Sopliców: Wojski Hreczeha i Protazy Baltazar Brzechalski. Po przeciwnej stronie barykady stanęli Horeszkowie: Zosia, Hrabia, Gerwazy Rębajłło.
Nowe wątki są wprowadzane poprzez bezpośredni rozwój akcji bądź też przez wypowiedzi postaci występujących w utworze (z ust
Gerwazego dowiadujemy się o śmierci Stolnika). Są one ze sobą nierozerwalnie powiązane i wynikają z siebie.

Utwór napisany został trzynastozgłoskowcem ze średniówką po siódmej sylabie.

W wierszu stychicznym budującym „Pana Tadeusza” występują rymy parzyste. Dzięki zastosowaniu tej właśnie formy jest możliwe uzyskanie poetyckiej plastyczności i epickiej wylewności. Język opisu jest nastawiony na formę i barwę, wyolbrzymia opisywane zjawiska, szczególnie przyrodę. Zwykle obok siebie występują zjawiska o podobnym nacechowaniu. (np. burza po bitwie).

Podsumowując, Adam Mickiewicz w „Panu Tadeuszu” próbuje idealizować Polskie społeczeństwo. Przedstawia szlachecki raj, w którym każdy przedkłada Ojczyznę i jej interes nad własne sprawy (zajazd przekształca się w bitwę z Moskalami). Z drugiej strony Wieszcz krytykuje wady uprzywilejowanego stanu: warcholstwo, pychę, zawiść, przedkładanie prywaty nad sprawę narodową. Jednocześnie przedstawia Soplicowo jako centrum Polskości i polskiej kultury. Tam wszyscy odnoszą się do siebie uprzejmie, panuje zasada poszanowania włościan i Żydów. Na pierwszy plan wybija się jednak strój szlachecki (kontusz, żupan).

Mickiewicz pisząc „Pana Tadeusza” chciał spełnić w najmniejszej chociaż części marzenia o powrocie do ziem polskich. Myślę, że z powodzeniem moglibyśmy zaliczyć ten utwór do tych pisanych „ku pokrzepieniu serc”.