Andromacha

Andromacha – postać z mitologii antycznej i literatury pięknej, bohaterka tragedii Eurypidesa i Racine’a pod tym tytułem. W utworze Eurypidesa A. pojawia się już w pierwszej scenie. Chroni się w świątyni Tetydy i w długim monologu skarży się na swój los: ongiś szczęśliwa żona Hektora, straciła męża i syna i jako branka przypadła Neoptolemosowi, synowi Achillesa. Urodziła mu syna Molossosa i liczyła, że będzie on dla niej pociechą w nieszczęściu i gwarancją bezpieczeństwa. Odkąd jednak Neoptolemos poślubił córkę Menelaosa, Hermionę, A. jest prześladowana, gdyż Hermiona oskarża ją, że chce zająć miejsce prawowitej małżonki i, co więcej, obwinia ją o to, że czarami spowodowała jej bezpłodność. A. odsyła syna w bezpieczne miejsce, ten jednak zostaje ujęty przez Menelaosa, przybyłego, by pomoc córce. W dialogu z Hermioną, która grozi jej śmiercią, A. broni się, ale pozbawiona wsparcia Neoptolemosa, przebywającego w Delfach, i jego dziadka, Peleusza, do którego wysyła wciąż posłów z prośbą o pomoc, zostaje podstępem wywabiona ze świątyni: Menelaos grozi, że zabije jej syna. A. godzi się poświęcić własne życie dla ratowania dziecka, zostaje jednak zdradzona – o losie jej syna ma zdecydować Hermiona, która nienawidzi potomka rywalki. Gdy Menelaos prowadzi oboje na śmierć, zjawia się Peleusz i ratuje oboje. W dalszej części tragedii, w której A. już nie występuje, Hermiona, czując się winna za swe zbrodnicze zamiary i bojąc się gniewu męża, chce popełnić samobójstwo; odwodzi ją od tego Orestes, którego żoną miała zostać wcześniej. Oboje uciekają. Peleusz zaś dowiaduje się o śmierci Neoptolemosa, którego zamordowali Delfijczycy, podburzeni przez Orestesa. Zrozpaczonego starca pociesza jego małżonka Tetyda, matka Achillesa, która każe mu godnie pochować syna i przewiduje, że A. zostanie żoną Helenosa, brata Hektora, zaś jej syn będzie rządził w kraju Molossów.

A. z tragedii Racine’a jest również branką syna Achillesa, który tu występuje pod imieniem Pyrhusa i jest królem Epiru. A. udało się ocalić syna Astyanaksa – zamiast niego podczas zniszczenia Troi zabito inne dziecko. Przybywa greckie poselstwo z Orestesem na czele i żąda wydania syna A., który może w przyszłości zechce pomścić ojca. Pyrhus kocha A. i pragnie się z nią ożenić, obiecuje nawet odbudować Troję i narażając się na gniew całej Grecji ocalić Astyanaksa, a nawet uczynić go królem. A. jednak, wierna pamięci Hektora, odrzuca starania króla Epiru, prosząc go tylko, by pozwolił jej ukryć chłopca. Pyrhus, który umie tylko kochać bądź nienawidzić, zapowiada, że w takim razie wyda chłopca Grekom. Decyduje się też poślubić niekochaną przez siebie Hermionę, która już od dawna czeka na ten ślub. Gdy A., za radą swej powiernicy Cefizy, błaga króla o litość nad synem, Pyrhus daje jej wybór: albo zostanie jego żoną, albo straci syna. Na grobie męża, którego popioły przywiozła z Troi, A. podejmuje decyzję: wyjdzie za Pyrhusa, by ocalić dziecko, potem jednak popełni samobójstwo – jest to w jej oczach jedyny środek, by pozostać wierną mężowi, uratować Astyanaksa i być lojalną wobec Pyrhusa. Podczas ceremonii ślubnej Pyrhus ginie z ręki Orestesa, który, zakochany w Hermionie, godzi się stać narzędziem jej zemsty na Pyrhusie. A., wierna teraz Pyrhusowi i mszcząca się za zniszczenie Troi, „kieruje dziełem odwetu” na Grekach, którzy muszą uciekać.

Andrzej Zawadzki
Wydawnictwo Park