Normy prawne rachunkowości na świecie i w Polsce

Normy prawne rachunkowości na świecie i w Polsce

Literatura:
1. Gierusz J (red.): Ustawa o rachunkowości a Międzynarodowe Standardy Rachunkowości – analiza porównawcza. ODDK: Gdańsk 2002, s. 19 – 50.
2. Kiziukiewicz T.: Organizacja rachunkowości w przedsiębiorstwie. PWE; Warszawa 2002, s. 37 – 40.
3. Micherda B.: Znowelizowane prawo o rachunkowości w kształtowaniu podejścia do kosztów i wyników jednostek gospodarczych. Problemy rachunkowości 2004 nr 1, s. 5.
4. Misińska D. (red): Zmiany w polskim prawie bilansowym. Wydawnictwo AE we Wrocławiu: Wrocław 2003, s. 9 – 14.
5. Surdykowska S.T.: Polski System rachunkowości finansowej w międzynarodowej perspektywie porównawczej. Prace Naukowe AE we Wrocławiu 2000 nr 876, s. 211 – 232.
6. Śnieżek E. (red.): Wprowadzenie do rachunkowości. Oficyna Ekonomiczna: Kraków 2004, s. 21 – 24.
7. Winiarska K. (red.): Rachunkowość zaawansowana. Oficyna Ekonomiczna: Kraków 2006, s. 9 – 38.

Dyspozycje:

1. Ujednolicanie rachunkowości w skali ponadnarodowej (pojęcie, cel, argumenty za i przeciw, postać: harmonizacja, standaryzacja, unifikacja)
2. Organizacje działające na rzecz ujednolicania rachunkowości
3. Normy rachunkowości o zasięgu ponadnarodowym (Dyrektywy UE w dziedzinie rachunkowości – pojęcie, wykaz, pojęcie standardów rachunkowości, rodzaje standardów o zasięgu ponadnarodowym, Międzynarodowe Standardy Rachunkowości)
4. Normy rachunkowości w Polsce (rodzaje przepisów, ustawa o rachunkowości – ogólna charakterystyka, zakres przedmiotowy i podmiotowy, MSR obowiązujące w Polsce – zakres i procedura przyjmowania, akty wykonawcze do ustawy o rachunkowości, krajowe standardy rachunkowości, hierarchia ważności)


Ujednolicanie rachunkowości w skali ponadnarodowej
Krajowe systemy rachunkowości różnią się.
Od połowy XX - go wieku, w miarę nasilania się procesów globalizacji, występują dążenia do ujednolicania (upodabniania) zasad, reguł, procedur rachunkowości nie tylko w ramach krajów, ich grup, czy też kontynentów, ale na skalę światową.

Ujednolicanie rachunkowości to proces zmierzający do ujednolicenia krajowych systemów rachunkowości (ujednolicanie zasad, ujednolicanie rozwiązań prawnych), w tym zwłaszcza kwestii sprawozdawczości finansowej, a co za tym idzie informacji finansowej w celu uczynienia tej informacji wiarygodną, jednoznaczną i porównywalną dla jej odbiorców z różnych krajów.

Punktem wyjścia procesu ujednolicania rachunkowości jest rozpoznanie różnic między krajowymi systemami rachunkowości i ustalenie przyczyn ich występowania.

Ujednolicanie rachunkowości ma umożliwić spełnianie przez rachunkowość funkcji "międzynarodowego języka biznesu", co jest wręcz konieczne i niezbędne, w warunkach nasilającego się rozwoju międzynarodowych powiązań gospodarczych, dla stworzenia wspólnego rynku towarów, pracy, kapitałów itp.

Tabela 1 Argumenty za i przeciw ujednolicaniu rachunkowości w skali ponadnarodowej
według J. Gierusza
Ujednolicanie rachunkowości w skali ponad krajowej
Argumenty za Argumenty przeciw
obniżenie ryzyka działalności gospodarczej prowadzonej w skali ponad krajowej dopuszczenie do dominacji tradycji i praktyki angloamerykańskiej w skali światowej, co oznacza odrzucenie dorobku innych krajów
obniżenie kosztów pozyskiwania kapitałów tworzenie informacji ukierunkowanych na jedną grupę odbiorców - inwestorów
rozwój handlu międzynarodowego ograniczenie pola obserwacji rachunkowości poprzez powszechne przyjęcie zasady neutralności, co powoduje, że rachunkowość:
• koncentruje się jedynie na kategoriach, których precyzyjny i obiektywny pomiar jest możliwy, a metodologia tego pomiaru odbywa się na podstawie istniejących standardów
• nie zajmuje się zjawiskami nie poddającymi się pomiarowi (np. kapitał intelektualny, oddziaływanie jednostki na środowisko naturalne, aspekty społeczne działania jednostki) – może to doprowadzić do zamknięcia rachunkowości na nowe kierunki badań
wzrost wolumenu ponadnarodowych inwestycji bezpośrednich preferowanie finansowych miar oceny dokonań, co w efekcie powoduje, że:
• rachunkowość jedynie opisuje rzeczywistość ekonomiczną jednostki (neutralny system ewidencyjno-informacyjny) i
• nie ma wpływu na jej kreowanie (nie ponosi odpowiedzialności za społeczne skutki, które pomaga wywołać), a tylko różnorodność i kreatywność, będące zaprzeczeniem standaryzacji, dają szansę wyjścia naprzeciw wyzwaniom przyszłości
wzrost znaczenia międzynarodowego rynku kapitałowego
wzrost efektywności alokacji produkcji
wzrost poziomu kontroli nad rozwojem międzynarodowej działalności gospodarczej

Ujednolicanie rachunkowości, w zależności od stopnia zaawansowania, może przybierać postać:

• harmonizacji rachunkowości – proces ujednolicania rachunkowości mający na celu możliwie ścisłe, w danych warunkach, zbliżenie poszczególnych krajowych systemów rachunkowości, poprzez eliminowanie istniejących różnic między nimi (modyfikowanie rozwiązań istniejących w poszczególnych krajach lub adaptowanie rozwiązań stosowanych w krajach o najlepiej rozwiniętych systemach rachunkowości, albo też wypracowanych przez międzynarodowe organizacje)
• standaryzacji rachunkowości – proces ujednolicania rachunkowości poprzez wprowadzanie do krajowych systemów rachunkowości jednolitych norm rozwiązywania jej problemów, czyli powszechnie akceptowanych standardów rachunkowości
• unifikacji rachunkowości – proces ujednolicania rachunkowości mający na celu całkowite odrzucenie możliwości występowania rozwiązań (standardów) alternatywnych (eliminowanie różnorodności rozwiązań).

Rysunek 1 Proces ujednolicania rachunkowości



Oprócz zaprezentowanego podejścia do pojęć „harmonizacja” i „standaryzacja”, istnieją jeszcze inne, odmienne podejścia, np.
 niektórzy oba pojęcia utożsamiają i stosują zamiennie,
 niektórzy natomiast pojęcie „harmonizacji” kojarzą z ponadnarodowymi regulacjami tworzonymi w Unii Europejskiej (z dyrektywami WE), a pojęcie „standaryzacji” – ze standardami rachunkowości wydawanymi przez Radę Międzynarodowych Standardów Rachunkowości.

Organizacje działające na rzecz ujednolicania rachunkowości

Istnieje wiele organizacji zajmujących się (bezpośrednio lub pośrednio, wyłącznie lub między innymi) ujednolicaniem rachunkowości.
Można wśród nich wyróżnić organizacje:
• prywatne, publiczne
• rządowe, pozarządowe
• lokalne (regionalne), międzynarodowe.


Tabela 2 Główne międzynarodowe organizacje działające na rzecz ujednolicenia rachunkowości
Nazwa organizacji Charakterystyka organizacji Efekty prac organizacji

Unia Europejska (UE)

European Union (EU)
 organizacja międzynarodowa, nie posiadająca podmiotowości prawnej, bazująca na strukturach Wspólnot Europejskich i na zestawie kilkunastu tysięcy umów międzynarodowych, zarówno politycznych jak i gospodarczych, które wszystkie państwa członkowskie przyjmują dobrowolnie i równie dobrowolnie przestrzegają
 powołana do życia 01.11.1993 r., na mocy Traktatu z 07.02.1992 r. o Unii Europejskiej (traktat z Maastricht)
 główna siedziba – Bruksela
 jej członkami jest obecnie 25 państw (12+3+10)
 cel: m.in. harmonizacja przepisów i standardów rachunkowości w krajach członkowskich
 w jej ramach, przy Komisji Europejskiej (European Commission), działa Komitet Regulacyjny ds. Rachunkowości (Accounting Regulatory Committee – ARC)  dyrektywy UE
Rada Międzynarodowych Standardów Rachunkowości (RMSR)

International Accounting Standards Board (IASB)  niezależna, prywatna organizacja stanowiąca standardy rachunkowości, działająca w ramach Fundacji Komitetu Międzynarodowych Standardów Rachunkowości (International Accounting Standards Committee Foundation – IASC Foundation) z siedzibą w Delaware w USA
 powstała 01.04.2001 r. jako kontynuator Komitetu Międzynarodowych Standardów Rachunkowości (International Accounting Standards Committee – IASC) założonego 29.06.1973 r., na mocy umowy zawartej między zawodowymi organizacjami księgowych (rachunkowców) z 10 państw (Australii, USA, Kanady, Meksyku, Japonii, Francji, Holandii, Niemiec, Wielkiej Brytanii, Irlandii)
 siedziba – Londyn
 składa się z 14 członków (12 pełnoetatowych + 2 niepełnoetatowych) mianowanych przez Zarząd Fundacji
 cel: osiągnięcie jednolitych zasad rachunkowości w odniesieniu do sprawozdawczości finansowej przez jednostki gospodarcze i instytucje na całym świecie
 jej organem do spraw interpretacji standardów jest, utworzony w grudniu 2001 r. w wyniku przekształcenia Stałego Komitetu Interpretacji KMSR (IASC’s Standing Interpretations Committee – SIC), Komitet Interpretacji Międzynarodowych Standardów Sprawozdawczości Finansowej (International Financial Reporting Interpretations Committee – IFRIC)  międzynarodowe standardy sprawozdawczości finansowej (MSSF), dawniej międzynarodowe standardy rachunkowości (MSR) oraz
 interpretacje MSSF (MSR)
Rada Standardów Sprawozdawczości Finansowej (RSSF)

Financial Accounting Standards Board (FASB)  niezależna, niekomercyjna, niepubliczna (prywatna) instytucja tworząca amerykańskie powszechnie akceptowane standardy rachunkowości
 jest nadzorowana przez Fundację Rachunkowości Finansowej (Financial Accounting Fundation), która wybiera jej członków i finansuje ją
 została utworzona w 1973 roku, zastąpiła Radę zasad Rachunkowości (Accounting Principles Board) i Komitet Procedur Rachunkowości Amerykańskiego Instytutu Dyplomowanych Biegłych Księgowych (Committee on Accounting Procedure of the American Institute of Certified Public Accountants)
 siedziba – Norwalk in Connecticut
 cel (misja) – tworzenie i ulepszanie standardów rachunkowości i sprawozdawczości finansowej dla zarządzających oraz edukacja społeczeństwa, w tym prawodawców, księgowych i użytkowników informacji finansowej
Komunikaty w sprawie Standardów Rachunkowości Finansowej (Statements of Financial Accounting Standards – SFAS), które powszechnie nazywane są amerykańskimi ogólnie akceptowanymi zasadami rachunkowości (Generalny Accepted Accounting Principles - GAAP), tzw. US GAAP


Tabela 2 Główne międzynarodowe organizacje działające na rzecz ujednolicenia rachunkowości (cd.)

Nazwa organizacji Charakterystyka organizacji Efekty prac organizacji
Międzyrządowa Grupa Robocza Ekspertów ds. Międzynarodowych Standardów Rachunkowości i Sprawozdawczości

Intergovernmental Working Group of Experts on International Standard of Accounting and Reporting (ISAR)  międzynarodowa organizacja kontrolowana przez Konferencję do spraw Handlu i Rozwoju ONZ (United Nations Conference on Trade and Development – UNCTAD)
 powstała w 1982 r. na mocy uchwały 1982/67 Rady ONZ do spraw Ekonomicznych i Społecznych (Economic and Social Council of the United Nations – ECOSOC)
 siedziba – Genewa
 składa się z przedstawicieli 34 krajów (Afryka - 9, Azja – 7, Europa Wschodnia i Rosja – 3, Ameryka Łacińska i Karaiby – 6, Europa Zachodnia i pozostałe kraje – 9), wybieranych na trzyletnie kadencje
 reprezentuje 66 krajów, 9 zawodowych stowarzyszeń księgowych (rachunkowców), 15 międzynarodowych organizacji
 cel: m.in. wspieranie tworzenia krajowych i regionalnych standardów rachunkowości i sprawozdawczości finansowej, zwłaszcza w krajach rozwijających się
 jedyna międzynarodowa grupa robocza zajmująca się problemami rachunkowości i rewizji na szczeblu korporacji międzynarodowych m.in.
 raporty z corocznych sesji „Problemy międzynarodowej rachunkowości i sprawozdawczości finansowej”
 wytyczne rachunkowości i sprawozdawczości finansowej dla małych i średnich przedsiębiorstw
 biuletyny „ISAR Update”
Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju

Organisation for Economic
Co-operation and Development (OECD)  unikalne forum, w ramach którego rządy 30 demokratycznych krajów o gospodarce rynkowej współpracują na rzecz globalnego wzrostu gospodarczego
 powstała w 1961 r. z przekształcenia działającej od 1947 r. Organizacji Europejskiej Współpracy Gospodarczej (Organisation for European Economic Co-operation – OEEC)
 główna siedziba – Paryż
 cel: m.in. koordynacja działań organizacji stanowiących standardy rachunkowości (szczególne zainteresowania dotyczą sprawozdawczości finansowej korporacji międzynarodowych)
 w jej ramach działa Grupa Robocza Ekspertów Rachunkowości (Working Group of the Accountancy) raporty, m.in. w sprawie:
 terminologii rachunkowości
 budowy i konsolidacji sprawozdań
 zasad rachunkowości w różnych krajach
 porównywalności standardów rachunkowości
Międzynarodowa Federacja Księgowych (Rachunkowców)

International Federation of Accountants (IFAC)  ogólnoświatowa, branżowa organizacja
 założona w 1977 r.
 siedziba – Nowy Jork
 zrzesza 163 organizacje księgowych (krajowe i międzynarodowe) ze 119 krajów
 reprezentuje ponad 2,5 mln księgowych i rachunkowców (praktyków i teoretyków) z całego świata
 cel: m.in. popieranie procesu harmonizacji rachunkowości
 bezpośrednio nie opracowuje międzynarodowych standardów rachunkowości, gdyż uznaje, że jest to domena IASB  Międzynarodowe Standardy Rewizji
 Międzynarodowe Standardy Jakości Kontroli
 Międzynarodowy Kodeks Etyki
 Międzynarodowe Standardy Edukacji
 Międzynarodowe Standardy Rachunkowości Sektora Publicznego

Normy rachunkowości o zasięgu ponadnarodowym
Dyrektywy WE w dziedzinie rachunkowości
Pojęcie dyrektyw WE
Dyrektywa WE – nazwa aktu prawnego:
 uchwalanego przez Wspólnotę Europejską (przed 07.021992 r. przez EWG),
 należącego do wtórnych źródeł prawa WE, które nie wchodzą bezpośrednio w skład prawa krajowego w państwach członkowskich WE
 skierowanego do wszystkich lub niektórych państw WE,
 zawierającego obligatoryjny zestaw pożądanych stanów, które powinny być osiągnięte przez kraje członkowskie WE, przy jednoczesnym wskazaniu różnych wariantów rozwiązań, które mogą być zastosowane
 wiążącego państwa członkowskie WE co do celu (rezultatu), ale pozostawiającego swobodę wyboru środków i metod,
 zobowiązującego państwa członkowskie WE do wydania odpowiednich aktów prawnych i stanowiącego podstawę ich opracowania.

Za najważniejsze, z punktu widzenia ujednolicania przepisów rachunkowości w krajach członkowskich WE (i nie tylko, bo także w krajach kandydujących) uznaje się Dyrektywy Czwartą i Siódmą oraz Ósmą.
Dyrektywa Czwarta wyznacza ramy prawa bilansowego oraz zawiera ogólne zasady, według których powinien być kształtowany system rachunkowości w krajach członkowskich WE, ale pozostawia wiele możliwych opcji rozwiązań oraz nie obejmuje wszystkich istotnych dziedzin rachunkowości, albo też odnosi się do pewnych kwestii w sposób bardzo ogólny (np. leasing, rachunek przepływów środków pieniężnych, kontrakty długoterminowe, instrumenty finansowe).
Dyrektywa Siódma zainicjowała obowiązek konsolidacji sprawozdań finansowych grup kapitałowych.
Dyrektywa Ósma określa minimalny poziom kwalifikacji, którymi powinny się wykazać oraz wymagań, które powinny spełniać osoby badające sprawozdania finansowe.

Wykaz Dyrektyw WE (EWG) w dziedzinie rachunkowości:
I Akty pierwotne:
• Czwarta Dyrektywa Rady 78/660/EWG z 25.07.1978 r. wydana na podstawie art. 54 ust 3 lit. g) Traktatu, w sprawie rocznych sprawozdań finansowych niektórych rodzajów spółek , [31978L0660]
• Siódma Dyrektywa Rady 83/349/EWG z 13.06.1983 r. wydana na podstawie art. 54 ust 3 lit. g) Traktatu, w sprawie skonsolidowanych sprawozdań finansowych , [31983L0349]
• Ósma Dyrektywa Rady 84/253/EWG z 10.04.1984 r. wydana na podstawie art. 54 ust 3 lit. g) Traktatu, w sprawie zatwierdzania osób odpowiedzialnych za dokonywanie ustawowych kontroli dokumentów rachunkowych , [31984L0253]
• Dyrektywa Rady 86/635/EWG z 08.12.1986 r. w sprawie rocznych i skonsolidowanych sprawozdań finansowych banków i innych instytucji finansowych , [31986L0635] – (zwana "czwartą bis")
• Dyrektywa Rady 89/117/EWG z 13.02.1989 r. w sprawie obowiązków w zakresie publikacji odnoszących się do rocznych sprawozdań finansowych oddziałów, utworzonych w Państwie Członkowskim, instytucji kredytowych i instytucji finansowych mających swoją siedzibę poza tym Państwem Członkowskim , [31989L0117]
• Jedenasta Dyrektywa Rady 89/666/EWG z dnia 21.12.1989 r. dotycząca wymogów ujawniania informacji odnośnie do oddziałów utworzonych w Państwie Członkowskim przez niektóre rodzaje spółek podlegające prawu innego państwa , [31989L0666]
• Dyrektywa Rady 91/674/EWG z 19.12.1991 r. w spawie rocznych i skonsolidowanych sprawozdań finansowych zakładów ubezpieczeń , [31991L0674]

II Nowelizacje:
 Dyrektywa Rady 84/569/EWG z 27.11.1984 r. zmieniająca kwoty wyrażone w ECU w dyrektywie 78/660/EWG w sprawie rocznych sprawozdań finansowych , [31984L0569]
 Dyrektywa Rady 90/604/EWG z 08.11.1990 r. zmieniająca dyrektywę 78/660/EWG i dyrektywę 83/349/EWG w sprawie skonsolidowanych sprawozdań finansowych, w zakresie zwolnień dotyczących małych i średnich spółek oraz ogłaszania sprawozdań finansowych wyrażonych w ECU , [31990L0604]
 Dyrektywa Rady 90/605/EWG z 08.11.1990 r. zmieniająca dyrektywę 78/660/EWG w sprawie rocznych sprawozdań finansowych i dyrektywę 83/349/EWG w sprawie skonsolidowanych sprawozdań finansowych, w odniesieniu do zakresu wymienionych dyrektyw , [31990L0605]
 Dyrektywa Rady 94/8/WE z 21.03.1994 r. zmieniająca dyrektywę 78/660/EWG w sprawie rocznych sprawozdań finansowych, w zakresie zmiany wysokości kwot wyrażonych w ECU , [31994L0008]
 Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2001/65/WE z 27.09.2001 r. zmieniająca dyrektywy 78/660/EWG, 83/349/EWG oraz 86/635/EWG, w zakresie zasad oceny rocznych i skonsolidowanych sprawozdań finansowych niektórych rodzajów spółek a także banków oraz innych instytucji finansowych , [32001L0065]
 Dyrektywa Rady 2003/38/WE z 13.05.2003 r. zmieniająca dyrektywę 78/660/EWG w sprawie rocznych sprawozdań finansowych niektórych rodzajów spółek w odniesieniu do kwot wyrażonych w euro , [32003L0038]
 Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2003/51/WE z 18.06.2003 r. zmieniająca dyrektywy 78/660/EWG, 83/349/EWG, 86/635/EWG i 91/674/EWG w sprawie rocznych i skonsolidowanych sprawozdań finansowych niektórych rodzajów spółek, banków i innych instytucji finansowych oraz zakładów ubezpieczeń , [32003L0051]



Standardy rachunkowości o zasięgu ponadnarodowym

Pojęcie standardów rachunkowości

Pod pojęciem „standardy rachunkowości” należy rozumieć opis sposobu prawidłowego rozwiązania konkretnych problemów rachunkowości w określonych warunkach.
„Standardy rachunkowości”, niezależnie od ich zasięgu terytorialnego, dotyczą wyłącznie informacji z zakresu „rachunkowości finansowej” – opisują sposoby ujmowania informacji w obligatoryjnych sprawozdaniach finansowych.
Pojęcia „standardy rachunkowości” nie należy utożsamiać z pojęciem „zasady rachunkowości”, które oznacza kanony postępowania (prawidłowości podstawowe, fundamentalne) w rachunkowości o ponadczasowym charakterze, niezależne od zmieniających się warunków gospodarczych.

Rodzaje standardów rachunkowości o zasięgu ponadnarodowym

Współcześnie istnieje dwóch liderów, którzy pretendują do roli ustawodawców standardów akceptowanych na całym świecie:
• Rada Standardów Sprawozdawczości Finansowej (Financial Accounting Standards Board – FASB) – publikuje Komunikaty w sprawie Standardów Rachunkowości Finansowej (Statements of Financial Accounting Standards – SFAS), które powszechnie nazywane są amerykańskimi ogólnie akceptowanymi zasadami rachunkowości (Generalny Accepted Accounting Principles - GAAP)
• Rada Międzynarodowych Standardów Rachunkowości (International Accounting Standards Board – IASB) – publikuje Międzynarodowe Standardy Sprawozdawczości Finansowej (International Financial Accounting Standards – IFAS), wcześniej Międzynarodowe Standardy Rachunkowości (International Accounting Standards – IAS)

Wydaje się, że ostatnio szala zwycięstwa przechyla się na stronę IASB.

Międzynarodowe Standardy Rachunkowości

• obejmują swoim zakresem:
 „stare” Międzynarodowe Standardy Rachunkowości – MSR (International Accounting Standards – IAS), publikowane przez Komitet Międzynarodowych Standardów Rachunkowości (International Accounting Standards Committee – IASC)
 „nowe” Międzynarodowe Standardy Sprawozdawczości Finansowej – MSSF (International Financial Accounting Standards – IFAS), publikowane przez Radę Międzynarodowych Standardów Rachunkowości (International Accounting Standards Board – IASB)
 „stare” interpretacje MSR, wydawane przez Stały Komitet Interpretacji KMSR – SKI (IASC’s Standing Interpretations Committee – SIC),
 „nowe” interpretacje MSSF, wydawane przez Komitet Interpretacji Międzynarodowej Sprawozdawczości Finansowej – KIMSF (International Financial Reporting Interpretations Committee – IFRIC) oraz
 założenia koncepcyjne sporządzania i prezentacji sprawozdań finansowych (Framework for the Preparation and Presentation of Financial Statements)

• nie mają charakteru obligatoryjnych przepisów prawa
• stanowią ogólne wytyczne sprzyjające poprawie jakości oraz unifikacji i porównywalności sprawozdań finansowych na skalę międzynarodową
• podobnie, jak Dyrektywy UE odgrywają bardzo istotną rolę w zakresie poprawy jakości oraz w procesie ujednolicania przepisów w dziedzinie rachunkowości w wielu krajach, w tym w Polsce
• są:
- stosowane w wielu państwach jako podstawa krajowych wymogów z zakresu rachunkowości
- stosowane przez wiele krajów jako międzynarodowy wzorzec do ustalania własnych, krajowych standardów (zasad) rachunkowości
- respektowne przez wiele giełd papierów wartościowych i ich organy kontrolne, co znajduje wyraz w honorowaniu sprawozdań finansowych opracowanych według zasad w nich określonych
- popierane przez międzynarodowe organizacje, jak Międzynarodowa Organizacja Komisji papierów Wartościowych (International Organisation of Securities Commission –IOSCO), Unia Europejska (European Union – EU)
- stosowane przez coraz liczniejsze jednostki w większości krajów świata
• do 01.10.2006 r. opublikowano ich łącznie (nie licząc interpretacji i założeń koncepcyjnych) 48 (41 IAS + 7 IFAS), przy czym aktualność zachowało 37 (30 IAS + 7 IFAS).



Tabela 3 Wykaz aktualnych MSR i MSSF oraz interpretacji MSR i MSSF (stan na 01.10.2006 r.)
IAS (MSR) IFAS (MSSF) Interpretacje MSR (SIC) i MSSF (IFRIC)
Nr Nazwa Nr Nazwa Nr Nazwa
IAS 1 Prezentacja sprawozdań finansowych IFAS 1 Zastosowanie MSSF po raz pierwszy SIC 7 Wprowadzenie waluty euro
IAS 2 Zapasy IFAS 2 Płatności regulowane akcjami SIC 10 Pomoc rządowa – brak konkretnego powiązania z działalnością operacyjną
IAS 7 Sprawozdanie z przepływów pieniężnych IFAS 3 Grupy kapitałowe SIC 12 Konsolidacja jednostek specjalnego przeznaczenia
IFRIC Zmiany do SIC 12 Zakres SIC 12 Konsolidacja jednostek specjalnego przeznaczenia
IAS 8 Zasady (polityka rachunkowości), zmiany zasad wyceny i błędy w rachunkowości IFAS 4 Kontrakty ubezpieczeniowe SIC 13 Współkontrolowane jednostki – niepieniężny wkład wspólników

IAS 10 Zdarzenia następujące po dniu bilansowym IFAS 5 Aktywa trwałe przeznaczone na sprzedaż i zaprzestanie działalności SIC 15 Leasing operacyjny – specjalne oferty promocyjne
IAS 11 Umowy o usługi budowlane IFAS 6 Poszukiwanie i ocena złóż mineralnych SIC 21 Podatki dochodowe –odzyskanie wartości przeszacowanych aktywów, które nie podlegają amortyzacji
IAS 12 Podatki dochodowe IFAS 7 Instrumenty finansowe: ujawnianie informacji SIC 25 Podatki dochodowe – zmiana statusu podatkowego jednostki gospodarczej lub jej udziałowców
IAS 14 Sprawozdawczość dotycząca segmentów działalności SIC 27 Ocena istoty transakcji wykorzystujących prawną formę leasingu
IAS 16 Rzeczowy majątek trwały (Nieruchomości, grunty i wyposażenie) SIC 29 Ujawnianie informacji – umowy na usługi koncesjonowane
IAS 17 Leasing SIC 31 Przychody – transakcje barterowe obejmujące usługi reklamowe
IAS 18 Przychody SIC 32 Wartości niematerialne – koszt witryny internetowej
IAS 19 Świadczenia pracownicze IFRIC 1 Zmiany dotyczące istniejących zobowiązań z tytułu wycofania środków trwałych z użycia, przywrócenia do stanu pierwotnego i innych podobnych zobowiązań
IAS 20 Rachunkowość dotacji rządowych oraz ujawnianie informacji na temat pomocy rządowej IFRIC 2 Udziały członkowskie w spółdzielniach i podobne instrumenty finansowe
IAS 21 Skutki zmian kursów wymiany walut obcych IFRIC 4 Ustalenie, czy umowa dotyczy leasingu
IAS 23 Koszty finansowania zewnętrznego IFRIC 5 Prawa do udziałów w funduszach na utylizację, rekultywację i odnowę środowiska naturalnego
IAS 24 Ujawnienia na temat podmiotów powiązanych IFRIC 6 Zobowiązania
wynikające z uczestnictwa w specyficznym rynku — zużyty
sprzęt elektryczny i elektroniczny
IAS 26 Rachunkowość
i sprawozdawczość programów świadczeń emerytalnych
IAS 27 Skonsolidowane i poszczególne sprawozdania finansowe
IAS 28 Inwestycje w jednostkach stowarzyszonych
IAS 29 Sprawozdawczość finansowa w warunkach hiperinflacji
IAS 31 Udziały we wspólnych przedsięwzięciach
IAS 32 Instrumenty finansowe: prezentacja
IAS 33 Zysk przypadający na jedną akcję
IAS 34 Śródroczna sprawozdawczość finansowa
IAS 36 Utrata wartości aktywów
IAS 37 Rezerwy, zobowiązania warunkowe i aktywa warunkowe
IAS 38 Wartości niematerialne
IAS 39 Instrumenty finansowe: ujmowanie i wycena
IAS 40 Inwestycje w nieruchomości
IAS 41 Rolnictwo
Źródło: opracowanie własne: www.iasb.org/standards/summaries.asp.

Normy rachunkowości w Polsce
Przepisy z zakresu rachunkowości obowiązujące w Polsce można podzielić na:
I podstawowe
• ustawa z 29.09.1994 r. o rachunkowości
• Międzynarodowe Standardy Rachunkowości
• akty wykonawcze do ustawy z 29.09.1994 r. o rachunkowości
• Krajowe Standardy Rachunkowości.

II pozostałe
• ustawa z 13.10.1994 r. o biegłych rewidentach ich samorządzie – opublikowana:
 Dz.U.01.31.359 (jednolity tekst)
 Dz.U.02.240.2052
 Dz.U.03.124.1152
 Dz.U.04.62.577
 Dz.U.04.96.959
 Dz.U.04.173.1808
• akty wykonawcze do ustawy z 13.10.1994 r. o biegłych rewidentach ich samorządzie:
 rozporządzenie Ministra Finansów z 02.12.2003 r. w sprawie obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej podmiotów uprawnionych do badania sprawozdań finansowych (Dz.U.03.211.2062)
 uchwała Krajowej Rady Biegłych Rewidentów z 07.10.2003 r. w sprawie publikacji listy podmiotów uprawnionych do badania sprawozdań finansowych (M. P. z 2003 r. Nr 54, poz. 851)

III inne przepisy odnoszące się do rachunkowości, ale niebędące aktami wykonawczymi do ustawy z 29.09.1994 r. o rachunkowości oraz do ustawy z 13.10.1994 r. o biegłych rewidentach ich samorządzie (np. patrz tabela 6)



Tabela 4 Inne przepisy odnoszące się do rachunkowości, obowiązujące w Polsce /niektóre/
Lp. Akt prawne
Ranga Data wydania Tytuł Źródło
1 Ustawa z 29.08.1997 r.
Ordynacja podatkowa Dz. U. z 1997 r.
Nr 137, poz. 926
2 Ustawa z 29.11.2000 r. o zbieraniu i wykorzystywaniu danych rachunkowych z gospodarstw rolnych Dz. U. z 2001 r.
Nr 3, poz. 20
3 Ustawa z 06.09.2001 r. o transporcie drogowym (art. 34a wykorzystywanie środków transportu do celów służbowych) Dz. U. z 2001 r.
Nr 125, poz. 1371
4 Rozporządzenie Ministra Finansów z 21.06.2006 r.
w sprawie zasad rachunkowości i planu kont w zakresie ewidencji podatków, opłat i niepodatkowych należności budżetowych dla organów podatkowych jednostek samorządu terytorialnego Dz. U. z 2006 r.
Nr 112, poz.761
5 Rozporządzenie Ministra Finansów z 13.03.2001 r.
w sprawie sprawozdawczości budżetowej Dz. U. z 2001 r.
Nr 24, poz. 279
6 Rozporządzenie Ministra Finansów z 28.07.2006 r.
w sprawie szczególnych zasad rachunkowości oraz planów kont dla budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu terytorialnego oraz niektórych jednostek sektora finansów publicznych Dz. U. z 2006 r.
Nr 42, poz. 1020
7 Rozporządzenie Ministra Finansów z 25.03.2002 r. w sprawie warunków ustalania oraz sposobu dokonywania zwrotu kosztów używania do celów służbowych samochodów osobowych, motocykli i motorowerów niebędących własnością pracodawcy Dz. U. z 2002 r.
Nr 27, poz. 271
8 Rozporządzenie Ministra Finansów z 17.12.2002 r. w sprawie prowadzenia ewidencji przychodów i wykazu środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych Dz. U. z 2002 r.
Nr 219, poz. 1836
9 Rozporządzenie Ministra Finansów z 17.12.2002 r. w sprawie prowadzenia kart przychodów
Dz. U. z 2002 r.
Nr 219, poz. 1839
10 Rozporządzenie Ministra Finansów z 24.12.2002 r. w sprawie naliczania odsetek za zwłokę oraz opłaty prolongacyjnej, dokonywania zaokrągleń oraz zakresu informacji, które muszą być zawarte w rachunkach Dz. U. z 2002 r.
Nr 240, poz. 2063
11 Rozporządzenie Ministra Finansów z 23.01.2003 r. w sprawie zasad prowadzenia rachunkowości przez partie polityczną Dz. U. z 2003 r.
Nr 11, poz. 118
12 Rozporządzenie Ministra Finansów z 14.042003 r. w sprawie testu umiejętności przeprowadzanego w celu uznania nabytych przez obywateli państw członkowskich Unii Europejskiej kwalifikacji do usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych Dz. U. z 2003 r.
Nr 80, poz. 724
13 Rozporządzenie Ministra Finansów z 26.08.2003 r.
w sprawie prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów Dz. U. z 2003 r.
Nr 152, poz. 1475
14 Rozporządzenie Ministra Finansów z 19.01.2006 r.
w sprawie zasad rachunkowości i planu kont w zakresie ewidencji podatków, opłat i niepodatkowych należności budżetowych w organach podatkowych podległych ministrowi właściwemu do spraw finansów publicznych Dz. U. z 2006 r.
Nr 17, poz. 134
15 Rozporządzenie Ministra Finansów z 11.12.2003 r. w sprawie zakresu, formy i sposobu sporządzania kwartalnych i dodatkowych rocznych sprawozdań finansowych i statystycznych zakładów ubezpieczeń oraz terminów ich przedstawiania organowi nadzoru Dz. U. z 2003 r.
Nr 218, poz. 2149
16 Rozporządzenie Ministra Finansów z 31.03.2004 r. w sprawie prowadzenia rachunkowości przez komitety wyborcze uczestniczące w wyborach do Parlamentu Europejskiego Dz. U. z 2004 r.
Nr 53, poz. 528
17 Rozporządzenie Ministra Finansów z 16.12.2004 r. w sprawie stażu adaptacyjnego i testu umiejętności przeprowadzanych w celu uznania kwalifikacji do usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych Dz. U. z 2004 r.
Nr 282, poz. 2803
18 Rozporządzenie Rady Ministrów Z 09.03.2004 r. w sprawie szczególnych zasad wyceny aktywów i pasywów funduszy emerytalnych Dz. U. z 2004 r. Nr 51, poz. 493
19 Rozporządzenie Rady Ministrów z 06.04.2004 r.
w sprawie Polskiej Klasyfikacji Wyrobów i Usług (PKWiU) Dz. U. z 2004 r.
Nr 89, poz. 844
20 Rozporządzenie Rady Ministrów … w sprawie programu badań statystycznych statystyki publicznej na rok …. Dz. U. …
21 Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów … w sprawie określenia wzorów formularzy sprawozdawczych, objaśnień co do sposobu ich wypełniania oraz wzorów kwestionariuszy i ankiet statystycznych stosowanych w badaniach statystycznych ustalonych w programie badań statystycznych statystyki publicznej na rok …. Dz. U. …
22 Obwieszczenie Prezesa GUS z 19.01.1993 r.
w sprawie ustalenia współczynników przeliczeniowych do aktualizacji wyceny wartości środków trwałych na dzień 01.01.1993 r. M. P. z 1993 r.
Nr 4, poz. 16
23 Obwieszczenie Prezesa GUS z 06.01.1994 r.
w sprawie ustalenia wskaźników przeliczeniowych do aktualizacji wyceny wartości środków trwałych na dzień 01.01.1994 r. M. P. z 1994 r.
Nr 2, poz. 9
24 Obwieszczenie Prezesa GUS z 08.02.1995 r.
w sprawie ustalenia wskaźników przeliczeniowych do aktualizacji wyceny środków trwałych na dzień 01.01.1995 r. M. P. z 1995 r.
Nr 9, poz. 125
25 Komunikat Prezesa GUS z 28.08.2000 r.
w sprawie wskaźnika cen nakładów inwestycyjnych za pierwsze dwa kwartały 2000 r. M. P. z 2000 r.
Nr 27, poz. 556
26 Komunikat Prezesa GUS z 28.11.2000 r.
w sprawie wskaźnika cen nakładów inwestycyjnych za pierwsze trzy kwartały 2000 r. M. P. z 2000 r.
Nr 40, poz. 801

Ustawa z 29.09.1994 r. o rachunkowości
Ogólna charakterystyka ustawy z 29.09.1994 r. o rachunkowości
• obowiązuje od 01.01.1995 r.
• była nowelizowana w sumie 28 razy (stan na 01.10.2006 r.) 16 +1 + 11
• opublikowana:
 Dz.U.02.76.694 (jednolity tekst)
 Dz.U.03.60.535
 Dz.U.03.124.1152
 Dz.U.03.139.1324
 Dz.U.03.229.2276
 Dz.U.04.96.959
 Dz.U.04.145.1535
 Dz.U.04.146.1546
 Dz.U.04.213.2155
 Dz.U.05.10.66
 Dz.U.05.184.1539
 Dz.U.05.267.2252


Zakres podmiotowy ustawy z 29.09.1994 r. o rachunkowości

Ustawą o rachunkowości objęto wszystkie jednostki (także jednostki powiązane) spełniające jednocześnie trzy warunki:
1. mające siedzibę (jednostki krajowe) lub miejsce sprawowania zarządu (jednostki zagraniczne) na terenie Polski
2. prowadzące jakąkolwiek, ale zgodną z prawem działalność (także w organizacji), względnie realizujące zadania zlecone przez budżet państwa, budżety jednostek samorządu terytorialnego lub fundusze celowe ze środków zleceniodawcy (bez względu na ich formę organizacyjno-prawną)
3. nie zostały objęte wykazem wyjątków (wykluczeniami).



Tabela 5 Wykluczenia podmiotowe i przedmiotowe
z obowiązku przestrzegania ustawy z 29.09.1994 r. o rachunkowości
Wykluczenia Całkowite (dotyczą całej Ustawy) Częściowe (dotyczą poszczególnych przepisów Ustawy)
Bezwzględne (są aktualne bez konieczności spełniania jakichkolwiek warunków) Skarb Państwa
Narodowy Bank Polski • gminy, powiaty, województwa i ich związki,
• państwowe, wojewódzkie, powiatowe, gminne:
- jednostki budżetowe,
- gospodarstwa pomocnicze jednostek budżetowych,
- zakłady budżetowe,
- fundusze celowe niemające osobowości prawnej
(rozdziały 5, 6 i 7)*
Względne (są aktualne po spełnieniu określonych warunków) osoby fizyczne, spółki cywilne osób fizycznych, spółki jawne osób fizycznych, spółki partnerskie, jeżeli:
- w poprzednim roku obrotowym ich przychody netto ze sprzedaży produktów, towarów i operacji finansowych nie osiągnęły równowartości w walucie polskiej 800 tys. EURO
- nie wyraziły w odpowiednim trybie woli prowadzenia ksiąg rachunkowych 1) jednostki spełniające jednocześnie dwa warunki:
• niebędące spółkami prawa handlowego
• nieprowadzące działalności gospodarczej
(np. fundacje, partie polityczne)
(rozdziały 6 i 7)
2) jednostki sporządzające sprawozdania finansowe zgodnie z MSR (MSR, MSSF, związanymi z nimi interpretacjami ogłoszonymi w formie rozporządzeń Komisji Europejskiej)** – stosują przepisy Ustawy i aktów wykonawczych do niej w zakresie nieuregulowanym w MSR
* Minister właściwy do spraw finansów publicznych może w drodze rozporządzenia wprowadzić obowiązek badania sprawozdań finansowych.
**
Skonsolidowane sprawozdania finansowe muszą być sporządzane zgodnie z MSR w przypadku:
 emitentów papierów wartościowych (spółek notowanych w obrocie publicznym, regulowanych prawem państwa członkowskiego UE)
 banków.

Skonsolidowane sprawozdania finansowe mogą być sporządzane zgodnie z MSR, jeżeli spełnione są jednocześnie dwa warunki:
• dotyczą:
 emitentów papierów wartościowych zamierzających ubiegać się lub ubiegających się o ich dopuszczenie do obrotu na jednym z rynków regulowanych Europejskiego Obszaru Gospodarczego (kraje Unii Europejskiej + Islandia, Liechtenstein, Norwegia)
 jednostek wchodzących w skład grupy kapitałowej, w której jednostka dominująca sporządza skonsolidowane sprawozdanie finansowe zgodnie z MSR
• organ jednostki dominującej zatwierdzający sprawozdanie finansowe podjął decyzję o jego sporządzeniu zgodnie z MSR

Sprawozdania finansowe jednostek mogą być sporządzane zgodnie z MSR, jeżeli spełnione są jednocześnie dwa warunki:
• jednostki są:
 emitentami papierów wartościowych dopuszczonych, zamierzających ubiegać się lub ubiegających się o dopuszczenie do obrotu na jednym z rynków regulowanych Europejskiego Obszaru Gospodarczego lub
 jednostkami wchodzącymi w skład grupy kapitałowej, w której jednostka dominująca sporządza skonsolidowane sprawozdanie finansowe zgodnie z MSR
• organ zatwierdzający sprawozdanie finansowe jednostki podjął decyzję o jego sporządzeniu zgodnie z MSR.

Zakres przedmiotowy ustawy z 29.09.1994 r. o rachunkowości

Ustawa składa się z:
A. dwunastu (12) rozdziałów (łącznie 108 artykułów = 86 + 23 – 1):
1. Przepisy ogólne
2. Prowadzenie ksiąg rachunkowych
3. Inwentaryzacja
4. Wycena aktywów i pasywów oraz ustalanie wyniku finansowego
4a. Łączenie się spółek
5. Sprawozdania finansowe jednostki
6. Sprawozdania finansowe jednostek powiązanych
7. Badanie i ogłaszanie sprawozdań finansowych
8. Ochrona danych
9. Odpowiedzialność karna
10. Przepisy szczególne i przejściowe
11. Zmiany w przepisach obowiązujących, przepisy końcowe
B. trzech (3) załączników zawierających wzory sprawozdań finansowych jednostek:
1. innych niż banki i zakłady ubezpieczeń
2. banków
3. zakładów ubezpieczeń

Tabela 6 Zawartość ustawy z 29.09.1994 r. o rachunkowości
Rozdział Artykuł Zawartość
Rozdział 1 Przepisy ogólne
Art. 1
Zakres przedmiotowy ustawy

Art. 2
Zakres podmiotowy ustawy

Art. 3
Wyjaśnienie pojęć stosowanych w ustawie

Art. 4
Obowiązki i prawa jednostek w zakresie rachunkowości; zakres rachunkowości

Art. 5
Zasada ciągłości i kontynuacji działalności

Art. 6
Zasada memoriału i współmierności

Art. 7
Zasada wyceny po cenie nabycia (koszcie wytworzenia), z zachowaniem ostrożności; Zakaz kompensat

Art. 8
Zasada istotności; dopuszczalne odstępstwa od zasady ciągłości

Rozdział 2 Prowadzenie ksiąg rachunkowych
Art. 9
Język i waluta

Art. 10
Dokumentacja przyjętych zasad (polityki) rachunkowości. Prawo stosowania polskich standardów i MSR

Art. 11
Miejsce prowadzenia ksiąg rachunkowych

Art. 12
Otwieranie i zamykanie ksiąg rachunkowych

Art. 13
Elementy ksiąg rachunkowych i ich oznaczanie

Art. 14
Dziennik

Art. 15
Konta księgi głównej

Art. 16
Konta ksiąg pomocniczych

Art. 17
Prowadzenie kont ksiąg pomocniczych

Art. 18
Zestawienie obrotów i sald

Art. 19
Inwentarz

Art. 20
Podstawa zapisów w księgach rachunkowych

Art. 21
Treść dowodu księgowego

Art. 22
Cechy i poprawianie błędów dowodu księgowego

Art. 23
Postać i treść zapisu księgowego

Art. 24
Warunki uznania ksiąg rachunkowych za prawidłowe

Art. 25
Poprawianie błędnego zapisu księgowego

Rozdział 3 Inwentaryzacja Art. 26
Zakres, metody i częstość inwentaryzacji

Art. 27
Udokumentowanie i rozliczanie inwentaryzacji

Rozdział 4 Wycena aktywów i pasywów oraz ustalenie wyniku finansowego
Art. 28
Podstawowe zasady wyceny aktywów i pasywów; definicje podstawowych rodzajów cen

Art. 29
Wycena aktywów i pasywów, jeżeli działalność nie jest kontynuowana

Art. 30
Wycena aktywów i pasywów wyrażonych w walutach obcych

Art. 31
Wycena środków trwałych

Art. 32
Amortyzacja środków trwałych

Art. 33
Wycena i amortyzacja wartości niematerialnych i prawnych; uściślenie niektórych pojęć

Art. 34
Szczególne zasady wyceny rzeczowych składników majątku obrotowego

Art. 34a
Ustalanie przychodów z niezakończonych, długotrwałych umów o usługi

Art. 34b
Rozliczanie kosztów wytworzenia

Art. 34c
Rozliczanie kosztów wytworzenia niezakończonych, długotrwałych umów o usługi

Art. 34d
Możliwość niestosowania szczególnego sposobu rozliczeń przychodów i kosztów niezakończonych, długotrwałych umów o usług

Art. 35
Szczególne zasady wyceny aktywów finansowych

Art. 35a
Szczególne zasady wyceny instrumentów finansowych

Art. 35b
Aktualizacja należności

Art. 35c
Odwracanie odpisów aktualizujących

Art. 35d
Rezerwy na zobowiązania

Art. 36
Kapitały (fundusze) własne

Art. 36a
Wynik na zagospodarowaniu udziałów (akcji) własnych

Art. 37
Rezerwy i aktywa z tytułu odroczonego podatku dochodowego

Art. 38
Rezerwy techniczno-ubezpieczeniowe

Art. 39
Rozliczenia międzyokresowe kosztów

Art. 40
Uchylony

Art. 41
Rozliczenia międzyokresowe przychodów

Art. 42
Elementy wyniku finansowego netto innych jednostek niż banki i zakłady ubezpieczeń

Art. 43
Elementy wyniku finansowego netto banku

Art. 44
Elementy wyniku finansowego netto zakładu ubezpieczeń

Rozdział 4a Łączenie się spółek
Art. 44a
Metody łączenia spółek i dzień połączenia

Art. 44b
Metoda nabycia

Art. 44c
Metoda łączenia udziałów

Art. 44d
Rozszerzenie zakresu stosowania metody nabycia

Rozdział 5 Sprawozdania finansowe jednostki
Art. 45
Składniki sprawozdania finansowego oraz język i waluta

Art. 46
Bilans

Art. 47
Rachunek zysków i strat

Art. 48
Informacja dodatkowa

Art. 48a
Zestawienie zmian w kapitale (funduszu) własnym

Art. 48b
Rachunek przepływów pieniężnych

Art. 49
Sprawozdanie z działalności

Art. 50
Szczegółowość sprawozdań finansowych

Art. 51
Łączne sprawozdanie finansowe

Art. 52
Termin sporządzenia i podpisywanie sprawozdania finansowego

Art. 53
Zatwierdzanie sprawozdania finansowego

Art. 54
Zdarzenia po dacie bilansu, błędy podstawowe

Rozdział 6 Sprawozdania finansowe jednostek powiązanych
Art. 55
Obowiązek sporządzania i zakres skonsolidowanego sprawozdania finansowego

Art. 56
Zwolnienia z konsolidacji

Art. 57
Wyłączenia z konsolidacji

Art. 58
Dodatkowe zwolnienia z konsolidacji

Art. 59
Metody konsolidacji

Art. 60
Metoda pełna

Art. 61
Metoda proporcjonalna

Art. 62
Metoda praw własności

Art. 63
Metoda praw własności stosowana w jednostkowych sprawozdaniach finansowych

Art. 63a
Kiedy nie stosuje się metody praw własności

Art. 63b
Warunki, jakie powinny spełniać objęte konsolidacją sprawozdania finansowe

Art. 63c
Warunki, jakie powinno spełniać skonsolidowane sprawozdanie finansowe

Art. 63d
Skonsolidowane sprawozdanie emitentów papierów wartościowych

Rozdział 7 Badanie i ogłaszanie sprawozdań finansowych Art. 64
Zakres obowiązku badania sprawozdań finansowych

Art. 64a
Ogłaszanie sprawozdań finansowych oddziałów zagranicznych instytucji finansowych

Art. 64b
Zwolnienia od ogłaszania sprawozdań finansowych oddziałów zagranicznych instytucji finansowych

Art. 65
Cel oraz treść opinii i raportu z badania sprawozdania finansowego

Art. 66
Bezstronność i niezależność biegłego rewidenta

Art. 67
Uprawnienia i obowiązki informacyjne biegłego rewidenta

Art. 67a
Badanie innych sprawozdań niż określone w art. 64

Art. 68
Termin udostępniania rocznych sprawozdań finansowych, sprawozdań z działalności oraz opinii i raportu biegłego rewidenta

Art. 69
Składanie rocznego sprawozdania finansowego w sądzie rejestrowym

Art. 70
Ogłaszanie rocznego sprawozdania finansowego

Rozdział 8 Ochrona danych
Art. 71
Przechowywanie i ochrona danych

Art. 72
Postać przechowywanych danych, przetwarzanych przy użyciu komputera

Art. 73
Miejsce i sposób przechowywania danych

Art. 74
Okresy przechowywania danych

Art. 75
Udostępnianie danych

Art. 76
Przechowywanie danych jednostek niekontynuujących działalności

Rozdział 9 Odpowiedzialność karna
Art. 77
Odpowiedzialność za naruszenie obowiązków w zakresie prowadzenia ksiąg rachunkowych i sporządzania sprawozdań finansowych

Art. 78
Odpowiedzialność biegłego rewidenta za opinię

Art. 79
Odpowiedzialność za naruszenie innych przepisów ustawy

Rozdział 10 Przepisy szczególne i przejściowe
Art. 80
Ograniczenie zakresu stosowania niektórych przepisów ustawy

Art. 80a
Obowiązek ubezpieczenia się podmiotów uprawnionych do prowadzenia ksiąg rachunkowych

Art. 81
Zakres obowiązków Ministra Finansów do wydania przepisów wykonawczych do ustawy (rozporządzeń)

Art. 82
Zakres uprawnień Ministra Finansów do wydania przepisów wykonawczych do ustawy (rozporządzeń)

Art. 83

Rozdział 11 Zmiany w przepisach obowiązujących, przepisy końcowe Art. 84
Zmiany w przepisach

Art. 85
Uchylenie przepisów

Art. 86
Data wejścia w życie ustawy

Załącznik nr 1
Zakres informacji wykazywanych w sprawozdaniu finansowym, o którym mowa w art. 45 ustawy, dla innych jednostek niż banki i zakłady ubezpieczeń Wprowadzenie do sprawozdania finansowego

Bilans

Rachunek zysków i strat (wariant kalkulacyjny)

Rachunek zysków i strat (wariant porównawczy)

Zestawienie zmian w kapitale (funduszu) własnym

Rachunek przepływów pieniężnych (metoda bezpośrednia)

Rachunek przepływów pieniężnych (metoda pośrednia)

Dodatkowe informacje i objaśnienia

Załącznik nr 2
Zakres informacji wykazywanych w sprawozdaniu finansowym, o którym mowa w art. 45 ustawy, dla banków
Wprowadzenie do sprawozdania finansowego

Bilans

Rachunek zysków i strat

Zestawienie zmian w kapitale własnym

Rachunek przepływów pieniężnych (metoda bezpośrednia)

Rachunek przepływów pieniężnych (metoda pośrednia)

Dodatkowe informacje i objaśnienia

Załącznik nr 3
Zakres informacji wykazywanych w sprawozdaniu finansowym, o którym mowa w art. 45 ustawy, dla zakładów ubezpieczeń
Wstęp

Bilans

Techniczny rachunek ubezpieczeń majątkowych i osobowych

Techniczny rachunek ubezpieczeń na życie

Ogólny rachunek zysków i strat

Zestawienie zmian w kapitale własnym

Rachunek przepływów pieniężnych (metoda bezpośrednia)

Dodatkowe informacje i objaśnienia


Międzynarodowe Standardy Rachunkowości obowiązujące w Polsce

Zakres MSR obowiązujących w Polsce
Międzynarodowe Standardy Rachunkowości obowiązujące w Polsce obejmują swoim zakresem:
• Międzynarodowe Standardy Rachunkowości – MSR (International Accounting Standards – IAS), publikowane przez Komitet Międzynarodowych Standardów Rachunkowości (International Accounting Standards Committee – IASC)
• Międzynarodowe Standardy Sprawozdawczości Finansowej – MSSF (International Financial Accounting Standards – IFAS), publikowane przez Radę Międzynarodowych Standardów Rachunkowości (International Accounting Standards Board – IASB)
• interpretacje MSR, wydawane przez Stały Komitet Interpretacji KMSR – SKI (IASC’s Standing Interpretations Committee – SIC),
• interpretacje MSSF, wydawane przez Komitet Interpretacji Międzynarodowej Sprawozdawczości Finansowej – KIMSF (International Financial Reporting Interpretations Committee – IFRIC).
które, na podstawie rozporządzenia (WE) nr 1606/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady z 19.07.2002 r. w sprawie stosowania międzynarodowych standardów rachunkowości, zostały ogłoszone w formie rozporządzeń Komisji Europejskiej.


Rozporządzenia Komisji Europejskiej przyjmujące określone MSR

Aktualnie w mocy pozostaje rozporządzenie Komisji (WE) nr 1725/2003 z 29.09.2003 r. przyjmujące określone międzynarodowe standardy rachunkowości zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 1606/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady, po uwzględnieniu zmian wprowadzonych przez:
 Rozporządzenie Komisji (WE) nr 707/2004 z dnia 6 kwietnia 2004 r. zmieniające rozporządzenie (WE) nr 1725/2003 przyjmujące niektóre międzynarodowe standardy rachunkowości zgodnie z rozporządzeniem nr 1606/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady,
 Rozporządzenie Komisji (WE) nr 2086/2004 z dnia 19 listopada 2004 r. zmieniające rozporządzenie (WE) nr 1725/2003 w sprawie przyjęcia niektórych międzynarodowych standardów rachunkowości zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 1606/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady, w odniesieniu do dodania MSR 39,
 Rozporządzenie Komisji (WE) nr 2236/2004 z dnia 29 grudnia 2004 r. zmieniające rozporządzenie (WE) nr 1725/2003 przyjmujące pewne międzynarodowe standardy rachunkowości zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 1606/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady, w odniesieniu do MSSF 1, 3 – 5, MSR 1, 10, 12, 14, 16 – 19, 22, 27, 28, 31 – 41 i interpretacji SIC 9, 22, 28 – 32,
 Rozporządzenie Komisji (WE) nr 2237/2004 z dnia 29 grudnia 2004 r. zmieniające rozporządzenie (WE) nr 1725/2003 w sprawie przyjęcia niektórych międzynarodowych standardów rachunkowości zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 1606/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady, w odniesieniu do MSR 32 oraz interpretacji IFRIC 1,
 Rozporządzenie Komisji (WE) nr 2238/2004 z dnia 29 grudnia 2004 r. zmieniające rozporządzenie (WE) nr 1725/2003 w sprawie przyjęcia niektórych międzynarodowych standardów rachunkowości zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 1606/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady w odniesieniu do MSSF 1, MSR 1 – 10, 12 – 17, 19 – 24, 27 – 38, 40 i 41 oraz interpretacji SIC 1 – 7, 11 – 14, 18 – 27 oraz 30 – 33,
 Rozporządzenie Komisji (WE) nr 211/2005 z dnia 4 lutego 2005 zmieniające rozporządzenie (WE) nr 1725/2003 przyjmujące określone międzynarodowe standardy rachunkowości zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 1606/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady, w odniesieniu do MSSF 1 i 2 oraz MSR 12, 16, 19, 32, 33, 38 i 39,
 Rozporządzenie Komisji (WE) nr 1073/2005 z dnia 7 lipca 2005 r. zmieniające rozporządzenie (WE) nr 1725/2003 przyjmujące określone międzynarodowe standardy rachunkowości zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 1606/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady, w odniesieniu do interpretacji IFRIC 2,
 Rozporządzenie Komisji (WE) NR 1751/2005 z dnia 25 października 2005 r. zmieniające rozporządzenie (WE) nr 1725/2003 przyjmujące określone międzynarodowe standardy rachunkowości zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 1606/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady w odniesieniu do MSSF 1 (IFRS 1), MSR 39 (IAS 39) i SKI 12 (SIC 12),
 Rozporządzenie Komisji (WE) NR 1864/2005 z dnia 15 listopada 2005 r. zmieniające rozporządzenie (WE) nr 1725/2003 przyjmujące określone międzynarodowe standardy rachunkowości zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 1606/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady w odniesieniu do Międzynarodowego Standardu Sprawozdawczości Finansowej nr 1 oraz Międzynarodowych Standardów Rachunkowości nr 32 i 39
 Rozporządzenie Komisji (WE) NR 1910/2005 z dnia 8 listopada 2005 r. zmieniające rozporządzenie (WE) nr 1725/2003 przyjmujące niektóre międzynarodowe standardy rachunkowości zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 1606/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady w odniesieniu do MSSF (IFRS) 1 i 6, MSR (IAS) 1, 16, 19, 24, 38, 39, Interpretacji IFRIC 4 oraz Interpretacji IFRIC 5,
 Rozporządzenie Komisji (WE) nr 2106/2005 z dnia 21 grudnia 2005 r. zmieniające rozporządzenie (WE) nr 1725/2003 przyjmujące określone międzynarodowe standardy rachunkowości zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 1606/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady w odniesieniu do MSR 39,
 Rozporządzenie Komisji (WE) nr 108/2006 z dnia 11 stycznia 2006 r. zmieniające rozporządzenie (WE) nr 1725/2003 przyjmujące niektóre międzynarodowe standardy rachunkowości zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 1606/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady w odniesieniu do Międzynarodowych Standardów Sprawozdawczości Finansowej (MSSF) 1, 4, 6 i 7, Międzynarodowych Standardów Rachunkowości (MSR) 1, 14, 17, 32, 33 i 39, Interpretacji 6 Komitetu ds. Interpretacji Międzynarodowej Sprawozdawczości Finansowej (IFRIC).
Procedura przyjmowania MSR w UE (tzw. „endorsement procedure”):
• wydanie rekomendacji w sprawie przyjęcia lub odrzucenia danego MSR przez Europejską Grupę Doradczą do spraw Sprawozdawczości Finansowej (European Financial Reporting Advisory Group - EFRAG) – prywatną organizację europejską doradzającą Komitetowi Regulacyjnemu do spraw Rachunkowości (Accounting Regulatory Committee - ARC), który działa przy Komisji Europejskiej
• zaaprobowanie przyjęcia danego MSR przez Komitet Regulacyjny do spraw Rachunkowości
• wydanie opinii przez Parlament Europejski
• wydanie przez Komisję Europejską rozporządzenia zawierającego tekst przyjętego MSR i opublikowanie go we wszystkich językach urzędowych UE.

Akty wykonawcze do ustawy z 29.09.1994 r. o rachunkowości

• są wydawane wyłącznie na mocy Ustawy
• mogą być wydawane zasadniczo i głównie przez ministra właściwego do spraw finansów publicznych oraz ministra właściwego do spraw instytucji finansowych (obecnie Minister Finansów)
• można je podzielić na:
 obligatoryjne – takie, które na mocy Ustawy Minister Finansów musi wydać
 fakultatywne – takie, które na mocy Ustawy Minister Finansów może, ale nie musi wydać
 inne – takie, które są wydawane na mocy Ustawy przez inne podmioty niż Minister Finansów.


Tabela 7 Akty wykonawcze do ustawy z 29.09.1994 r. o rachunkowości
Lp. Data wydania Tytuł Źródło
Obligatoryjne Rozporządzenia Ministra Finansów
1 z 21.11.2001 r. w sprawie szczególnych zasad rachunkowości spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych Dz. U. z 2001 r. Nr 138, poz. 1550
2 z 28.11.2001 r. w sprawie zakresu działania i sposobu organizacji Komitetu Standardów Rachunkowości Dz. U. z 2001 r. Nr 140, poz. 1580
3 z 10.12.2001 r. w sprawie szczególnych zasad rachunkowości banków Dz. U. z 2001 r. Nr 149, poz. 1673
4 z 12.12.2001 r.
w sprawie szczególnych zasad uznawania, metod wyceny, zakresu ujawniania i sposobu prezentacji instrumentów finansowych Dz. U. z 2001 r. Nr 149, poz. 1674
5 z 12.12.2001 r.
w sprawie zasad sporządzania skonsolidowanych sprawozdań finansowych banków oraz skonsolidowanych sprawozdań finansowych holdingu finansowego Dz. U. z 2001 r. Nr 152, poz. 1728
6 z 12.12.2001 r.
w sprawie szczegółowych zasad sporządzania przez jednostki inne niż banki i zakłady ubezpieczeń sprawozdania finansowego jednostek powiązanych Dz. U. z 2001 r. Nr 152, poz. 1729
7 z 18.12.2001 r.
w sprawie szczególnych zasad rachunkowości domów maklerskich i jednostek organizacyjnych banków, w ramach których prowadzona jest działalność maklerska Dz. U. z 2001 r. Nr 153, poz. 1753
8 z 18.07.2002 r. w sprawie uprawnień do usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych Dz. U. z 2002 r. Nr 120, poz. 1022
9 z 08.12.2003 r. w sprawie szczególnych zasad rachunkowości zakładów ubezpieczeń Dz. U. z 2003 r. Nr 218, poz. 2144
10 z 10.12.2003 r. w sprawie zasad tworzenia rezerw na ryzyko związane z działalnością banków Dz. U. z 2003 r. Nr 218 poz. 2147
11 z 09.03.2004 r. w sprawie szczególnych zasad rachunkowości funduszy emerytalnych Dz. U. z 2004 r. Nr 50 poz. 481
12 z 08.10.2004 r. w sprawie szczególnych zasad rachunkowości funduszy inwestycyjnych Dz. U. z 2004 r. Nr 231, poz. 2318
13 z 13.04.2005 r. w sprawie obowiązkowego ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej podmiotów uprawnionych do wykonywania działalności usługowej w zakresie prowadzenia ksiąg rachunkowych Dz. U. z 2005 r. Nr 61, poz. 537
Fakultatywne Rozporządzenia Ministra Finansów
14 z 15.11.2001 r. w sprawie szczególnych zasad rachunkowości dla niektórych jednostek niebędących spółkami handlowymi, nieprowadzących działalności gospodarczej Dz. U. z 2001 r. Nr 137, poz. 1539
15 z 12.12.2001 r. w sprawie określenia wzorcowego planu kont banków Dz. U. z 2001 r. Nr 152, poz. 1727
Inne akty wykonawcze
16 z 22.07.2002 r. Decyzja Nr 44 Komendanta Głównego Państwowej Straży Pożarnej w sprawie zasad rachunkowości w Komendzie Głównej Państwowej Straży Pożarnej Dz. Urz. KGPSP
z 2002 r.
Nr 2, poz. 7
17 z 23.12.2003 r. Zarządzenie Nr 53 Komendanta Głównego Straży Granicznej w sprawie wprowadzenia dokumentacji dotyczącej zasad rachunkowości w Komendzie Głównej Straży Granicznej Dz. Urz. KGSG
z 2003 r.
Nr 10, poz. 58
18 z 04.03.2004 r. Instrukcja Nr 2 Dyrektora Generalnego Służby Zagranicznej sprawie gospodarowania składnikami majątkowymi użytkowanymi przez placówki zagraniczne podległe Ministrowi Spraw Zagranicznych Dz. Urz. MSZ
z 2004 r.
Nr 2, poz. 27
19 z 28.09.2004 r. Zarządzenie Ministra Zdrowia w sprawie powołania Komisji inwentaryzacyjnej i ustalenia mienia Narodowego Funduszu Zdrowia Dz. Urz. MZ
z 2004 r.
Nr 12, poz. 110
20 z 17.03.2003 r. Zarządzenie Ministra Zdrowia w sprawie przeprowadzenia inwentaryzacji w kasach chorych Dz. Urz. MZ
z 2003 r.
Nr 2, poz. 21
21 z 15.07.2005 r. Decyzja Nr 4 Dyrektora Generalnego Wyższego Urzędu Górniczego w sprawie prowadzenia gospodarki finansowej oraz rachunkowości w działającym przy Wyższym Urzędzie Górniczym Zakładzie Obsługi Gospodarczej Dz. Urz. WUG
z 2005 r.
Nr 11, poz. 45
22 z 28.06.2005 r. Decyzja Nr 13 Prezesa Wyższego Urzędu Górniczego w sprawie prowadzenia gospodarki finansowej oraz rachunkowości w Wyższym Urzędzie Górniczym Dz. Urz. WUG
z 2005 r.
Nr 11, poz. 43
23 z 29.05.2003 r. Decyzja Nr 17 Prezesa Wyższego Urzędu Górniczego w sprawie wprowadzenia w urzędach górniczych Instrukcji Inwentaryzacyjnej Dz. Urz. WUG
z 2003 r.
Nr 3, poz. 14



Krajowe Standardy Rachunkowości
Krajowe Standardy Rachunkowości wydawane są przez Komitet Standardów Rachunkowości.
Komitet Standardów Rachunkowości działa na podstawie:
 ustawy z dnia 29 września 1994r. o rachunkowości oraz
 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 28 listopada 2001r. w sprawie zakresu działania i sposobu organizacji Komitetu Standardów Rachunkowości.
Do zakresu działania Komitetu należy:
1) wydawanie krajowych standardów rachunkowości, oraz przegląd i aktualizacja istniejących standardów,
2) opiniowanie projektów aktów prawnych w zakresie rachunkowości,
3) analiza Międzynarodowych Standardów Rachunkowości, standardów rachunkowości opracowanych przez inne kraje, a także dyrektyw Unii Europejskiej z zakresu rachunkowości,
4) współpraca z międzynarodowymi organizacjami do spraw standaryzacji rachunkowości,
5) podejmowanie innych działań mających na celu harmonizację i standaryzację zasad rachunkowości.
Tabela 8 Wykaz Krajowych Standardów Rachunkowości

Numer KSR Nazwa KSR
KSR l Rachunek przepływów pieniężnych
KSR 2 Podatek dochodowy




Tabela 9 Hierarchia ważności podstawowych przepisów z zakresu rachunkowości obowiązujących w Polsce

Stopień ważności Podmioty rachunkowości sporządzające sprawozdania finansowe zgodnie z MSR Pozostałe podmioty rachunkowości prowadzące księgi rachunkowe
1 MSR ustawa z 29.09.1994 r. o rachunkowości
2 ustawa z 29.09.1994 r. o rachunkowości akty wykonawcze
do ustawy z 29.09.1994 r. o rachunkowości
3 akty wykonawcze
do ustawy z 29.09.1994 r. o rachunkowości KSR
4 KSR MSR