Poglądy filozoficzne w punktach od Talesa do Jamesa

1. TALES:
• Tworzywem świata jest woda , świat żyje wodą, jest ona niezbędna do życia
• Wszystko z wody powstało i z wody się składa
• Natura rzeczy - woda jest wieczna, a wszystkie ciała są jej postaciami, wynikają z jej przemian. Z kolei przemiany te wynikają z zawartej w niej siły i zdolności do ruchu.
• Ziemia wg Talesa, podobnie jak wszystko, co istnieje, unosi się na wodzie i jest tylko chwilową postacią wody.
• Założył jońską szkołę filozofii przyrody oraz odkrył kilka praw matematycznych ( gł. geometria)
• Odrzucał mitologicznych bogów jako twórców
2. HERAKLIT
• Wszystko z ognia się wzięło i w ogniu się zakończy (ogień- arche świata) Świat wywodzi się z wybuchu, pożaru
• Świat jest wieczny i odwieczny – nie stworzył go żaden bóg.
• „Panta rei” – wszystko płynie, zmienność świata, nie można dwa razy wejść do tej samej rzeki
• Ciągłe stawanie się i przemijanie jest najważniejszą cechą bytu, zaś stawanie się i przemijanie jest wynikiem nieprzerwanego ścierania się przeciwieństw. Wszelkie zdarzenia wynikają z napięcia powstającego między przeciwieństwami.
• Procesem przemian kieruje logos – mądrość. Logos jest utożsamiany z siłą kosmiczną – rozumem
3. DEMOKRYT
• Świat składa się z niepodzielnych atomów, które różnią się między sobą kształtem ,wielkością i położeniem
• Atomy łączą się za pomocą haczyków i tworzą różne konglomeracje
• Źródłem poznania obiektywnego jest rozum
• Najwyższą wartością jest zadowolenie, stan harmonii, równowagi i spokoju ducha; nad namiętnościami powinien panować rozum, który nakazuje zachować umiar; zarówno brak jak i nadmiar przyjemności niepotrzebnie zakłócają spokój ducha
• Od przyjemności zmysłowych ważniejsze są przyjemności duchowe
4. SOKRATES
• Ojciec etyki, badanie przyrody jest mniej ważne niż badanie człowieka
• Człowiek żyje po to by poznać prawdę , całe dnie spędzał na rynku, gdzie prowadził rozmowy
• Intelektualizm etyczny – zło pochodzi z ignorancji, z niewiedzy, dobro moralne pochodzi z intelektu (człowiek wie co dla niego dobre, a jeśli czyni zło, to z niewiedzy co jest dobre)
• Dobro moralne jest bezwzględne, niezależnie od okoliczności
• Prawda jest obiektywna, niezależna od człowieka
5. PLATON
• Jako pierwszy stworzył system filozoficzny.
• Demiurg – budowniczy świata i dusze mogą przenikać między światami
• Obok naszego świata istnieje świat idei, który jest pierwowzorem naszego, świat idei wieczny i niezmienny w odróżnieniu od świata empirycznego
• Uczenie się jest w istocie nie poznawaniem nowych rzeczy, lecz "przypominaniem" (anamnezą) świata idei.
• Ludzi od reszty świata materialnego odróżnia to, że mają duszę, która pochodzi wprost ze świata idei. Podobnie jak inne idee jest więc ona wieczna, niestworzona i niezniszczalna. Dusza, należąc do świata idei może poznawać idee.
• Dobro jest w tym systemie pamięcią o świecie idei, w którym panują "idealne" stosunki, a zło jest brakiem tej pamięci. Zło wynika więc z niewiedzy; dążenie do dobra zostanie po śmierci wynagrodzone poprzez powrót duszy do świata idei, podczas gdy dusze nierozumne zostaną ukarane ponowną utratą życia i wcieleniem.
6. STOICY
• Głosili pogląd – moralizm- najważniejsze dobro człowieka to dobro moralne, Wszelkie inne dobra powinny być nam obojętne
• Wszystko, co istnieje, jest materią. Materia ta, jak i przestrzeń, ma charakter ciągły i składa się z mieszaniny żywiołów Pneuma to żywioł, który przenika każdy fragment materii, wprowadza ją w ruch, i nadaje kształt. Ma ona charakter racjonalny – jest, jak mówili stoicy, tożsama z logosem, czyli świadomością, ale jest też jednocześnie materialna.
• Ten jest szczęśliwy, kto czyni moralne dobro, i jest to szczęście , które zależy od nas. Dobro moralne możemy zrealizować w każdych warunkach
• Naturą człowieka jest rozumność, dlatego trzeba odrzucić emocje
• Stoicki spokój: gdy spotka nas coś złego powinniśmy zachować spokój, bo nie pozbawia to nas źródła szczęścia, bo ono jest w nas samych
7. EPIKUREJCZYCY
• Nie dobra moralne, ale przyjemność jest źródłem szczęścia. Dobro moralne nie jest celem, tylko środkiem do doznawania przyjemności (przyjaźń, dobre relacje z ludźmi, sumienie nas nie dręczy)
• Przyjemność negatywna: jest prosta do osiągnięcia- brak zła, brak cierpienia jest przyjemnością
• Powinniśmy się wyzbyć jak największej ilości potrzeb- im mamy ich mniej, tym łatwiej je zaspokoić i być szczęśliwym
• Nie należy się bać śmierci, bo dopóki żyjemy to śmierci nie ma, a jak już śmierć jest to nas nie ma
• Przewaga przyjemności duchowych nad fizycznymi: fizyczne intensywne, ale krótkotrwałe, duchowe-słabsze, ale długo trwałe
8. SCEPTYCY
• Pogląd: wiedza nie istnieje i nie jest możliwa, nie możemy być pewni czy coś wiemy i czy zmysły nas nie zwodzą i są różnice miedzy postrzeganiem przez różne osoby
• Nie jest możliwe żadne kryterium prawdy, możemy się zapytać: a skąd wiadomo, że.......
• Recepta na szczęście: jeśli ktoś chce być szczęśliwy, nie może wydawać opinii, sądów itp.
• Sceptyk- człowiek wątpiący, nie wierzy, ostrożny
• nie należy wyrażać ostatecznego osądu - ze względu na możliwość popełnienia błędu, gdyż każde zdanie aktualnie uważane za prawdziwe może się okazać kiedyś fałszywe
9. ŚW. AUGUSTYN
• Prawdą jest że ja istnieję, to co czuje, ale wiedz na temat świata nie istnieje
• Koncepcja świata: przeszłość nie istnieje już, przyszłość jeszcze nie istnieje. Teraz jest granicą, my jesteśmy zawieszeni w tej granicy, i tylko dobra wola stwórcy podtrzymuje świat w istnieniu.
• Bóg jest wieczny, nie ma początku ani końca, a świat wprost przeciwnie- bo istnieje w czasie i się kiedyś skończy
• Teoria iluminacji- żeby człowiek mógł poznać jakąś prawdę, to Bóg musi go oświecić, aby tego dostąpić, należy dobrze czynić
• Istnienie Boga: wszystko to co wieczne związane jest z wiecznym bytem, a fakt obecności wiecznych prawd wskazuje na istnienie Boga, tylko on mógł udzielić nam tych prawd (istnienie własne, prawdy matem, logiczne)
10. ŚW. ANZELM
• Scholastyka- tezy nie mogą być niezgodne z wiarą, chrześcijanin zna już prawdę
• Rozum jest niezbędny do wytworzenia w umyśle idei Boga, i dopiero od tego punktu należy rozwijać swoją wiarę.
• Dostrzega w rzeczywistości uporządkowanie, które daje się poznać właśnie przy pomocy rozumu. Bóg, tworząc świat w taki właśnie precyzyjnie rozumny sposób, dał nam wskazówkę, aby łączyć się z Absolutem poprzez intelekt.
• Sugestie, aby nie traktować powagi Pisma Świętego jako nadrzędnej wobec własnego intelektu i w swoich poszukiwaniach duchowych skupić się w pierwszej kolejności na głosie rozumu, a nie Pisma.
• Dowód ontologiczny na istnienie Boga: Bóg jest istotą najdoskonalszą z możliwych: gdyby tak pojęty Bóg istniałby tylko w naszej wyobraźni, to możemy pomyśleć że istnieje byt jeszcze doskonalszy , więc skoro Bóg jest najdoskonalszy to musi istnieć naprawdę
11. ŚW. TOMASZ Z AKWINU
• Nie jest bezpośrednio znany umysłowi ludzkiemu ani Bóg, ani dusza, ani żadne prawdy ogólne. Człowiek rodzi się bez żadnej wiedzy i zdobywa ją dopiero w czasie życia.
• Za istnieniem Boga przemawia pięć argumentów: 1. jeśli istnieje ruch, to istnieje pierwszy poruszyciel – Bóg, 2. jeśli każda rzecz ma swą przyczynę, istnieje pierwsza przyczyna sprawcza – Bóg, 3. jeśli byty nie istnieją w sposób konieczny (pojawiają się na świecie i przemijają), musi istnieć byt konieczny- Bóg, 4. jeśli rzeczy wykazują różną doskonałość, to istnieje byt najdoskonalszy – Bóg, 5. jeśli celowe działanie jest oznaką rozumności, to ład i porządek w działaniu bytów nieożywionych, lub pozbawionych poznania, świadczą o istnieniu Boga, kierującego światem nieożywionym.
• Na czele państwa jest władza świecka i duchowna, twierdził też, iż istnieje ustrój republiki i monarchii. Najlepsza jest monarchia, bo to ona troszczy się o lud, zaś król musi przestrzegać prawa bożego i natury.
• Prawo jest rozporządzeniem rozumu. A to, które jest z nim niezgodne, nie jest prawem. Prawo musi mieć cel – dobro powszechne, a dodatkowo celem jest szczęście.
• Celem ludzkiego życia pozostaje Bóg, wiedza zaś i mądrość miały jedynie do Niego zbliżać. Bóg wg Tomasza jest dla człowieka nieskończenie odległy.
12. KARTEZJUSZ
• Odrzucamy całą tradycję filozoficzną- bo nic nie jest prawdziwe, wszystko sobie przeczy, człowiek ulega iluzjom (jawa-sen) , nie można być pewnym kiedy się ulega iluzjom, a kiedy nie, dlatego trzeba wątpić we wszystko
• Nie można wątpić o tym, że teraz wątpię – a skoro myślę i wątpię – to istnieję. „Myślę, więc jestem” – prawdziwe twierdzenie
• Istnienie Boga- też pewne: wątpię, więc nie wiem, więc jestem niedoskonały, ale w moim umyśle jest idea doskonałości. Nie wiem jednak o tym sam z siebie co jest doskonałe, bo jestem niedoskonały. Wniosek- to Bóg , jako byt doskonały umieścił w mojej głowie ideę doskonałości, więc Bóg istnieje
• Bóg jest doskonały, więc prawdomówny- nie może nas wprowadzać w błąd skoro nas stworzył, więc on jest gwarantem , że coś istnieje, gwarantuje prawdziwość poznania
• Ciało i umysł- dwie rzeczywistości, są jednakowo realne, oddziałują na siebie, ale nie wiadomo jak to możliwe, że współistnieją
13. LOCKE
• Przedstawiciel empiryzmu – źródłem wiedzy nie może być rozum , tylko zmysły i doświadczenie
• Rozum przychodzi na świat jako nie zapisana kartka – (tabula rasa)
• To co dotykam jest absolutnie pewne
• Jego rewolucyjnym pomysłem było to, że idee zawarte w ludzkich umysłach nie są jakimiś tajemniczymi, samoistnymi bytami, lecz są po prostu efektem analizy danych zmysłowych dokonywanej przez umysł.
• Trzy rodzaje praw moralnych: prawo boskie: była to miara grzechu, tak samo jak została ustalona przez Boga z karą lub nagrodą pośmiertną; prawo państwowe: były to reguły narzucone przez państwo na jego obywateli; prawo opinii lub reputacji: kryteria cnot i występków, szacunek lub pogarda od innych współobywateli.
• Trzy poziomy wiedzy: intuicyjna, demonstratywna, zmysłowa. Zakres naszej wiedzy jest ograniczony, nie sięga on dalej niż nasze idee. Idee dzielą się na proste i złożone. Proste to te, które pojawiają się w naszym umyśle niezależnie od naszej woli. Nie można ich odrzucić ani zmienić. Idee złożone tworzy umysł, łączą one idee proste.
14. NIETZSCHE
• Głosił relatywizm poznawczy – to jak człowiek poznaje świat zależy od jego przynależności do gatunku
• Relatywizm wartości – Wartości są względne, a nawet są iluzją
• Wartości moralne to fikcja, albo zasłona dymna dla prawdziwych motywów –to chytry podstęp słabszych w celu unieszkodliwienia silnych
• Wolność należy się tylko tym, którzy potrafią ją sobie wywalczyć
• Ludzie nie są sobie równi, lepsi są ci silniejsi. Jednostki silne to jednostki twórcze
• Poczucie obowiązku jest chęcią przypodobania się komuś
15. HUSSERL
• Odrzucał relatywizm, nie wolno i nie trzeba odrzucać przekonania o istnieniu obiektywnej prawdy
• Świadomość jest czymś fundamentalnym, bez niej nic nie wiemy, nie ma dla nas świata (dla osoby która traci świadomość, świat nie istnieje)
• Zapoczątkował szkołę fenomenologiczną
• Świat czasowo-przestrzenny, który mamy za rzeczywisty, jest w swej istocie "bytem dla kogoś", a nie "w sobie", jest odpowiednikiem stanów umysłu. Uważał, że tylko doświadczenie upoważnia do uznawania pewnych przedmiotów za rzeczywiste, gdyż przedmioty niezależne od doświadczenia nie pojawiają się w świadomości.
• Wszystkie przedmioty są jedynie intencjonalnymi odpowiednikami świadomości - ona jedna jest bytem, który istnieje na pewno.
16. SARTRE
• Główne hasło: egzystencja poprzedza esencję (człowiek dopiero egzystując staje się człowiekiem, nie ma wcześniej żadnej natury, dopiero żyjąc sam ją tworzy, dlatego egzystencja jest ważniejsza od esencji
• Człowiek jest kowalem swojego losu, co zrobi to ma, nie ma żadnego usprawiedliwienia dla jego czynów, jest odpowiedzialny za swoje czyny
• Dwa rodzaje wolności: od czegoś- wolność absolutna- nikt mnie nie może zmusić do czegoś; i do czegoś- nie ma absolutnej wolności - nie można zrobić wszystkiego co się chce
• Nie ma żadnych zasad moralnych, drogowskazów jak postępować- tylko sami musimy decydować co robimy, to jest nasz wybór, a nie jakaś ogólna norma
• Dramat ludzkiej egzystencji polega na tym, że ciągle musimy dokonywać wyboru, nie wiedząc co to za sobą pociągnie, nie wiemy czy to będzie dobrze, czy źle
17. JAMES
• Stworzył pragmatyzm- typowo amerykańską filozofię- kwestie filozoficzne należy rozstrzygać za pomocą praktycznych
• Prawdziwe jest to , co jest użyteczne
• Odrzuca obiektywizm prawdy, prawda jest subiektywna, staje się rodzajem wartości
• Za podstawę poznania uznał doświadczenie pojęte jako ciąg zindywidualizowanych przeżyć.
• Akcentował ciągłość świadomości w czasie (tzw. strumień świadomości), podkreślając jej charakter jednostkowy i funkcjonalny - uważał, że czynnikiem porządkującym ją jest wola uwarunkowana życiowymi potrzebami i dążeniami człowieka.