Uprawa zbóż

Pszenica

Pszenica pochodzi z południowo-zachodniej i środkowej Azji. Wyróżnia się około 20 gatunków pszenicy. Jest jednym z najstarszych zbóż chlebowych i uprawia się ją co najmniej od 6 tysięcy lat.

Wymagania klimatyczne
- potrzebuje ponad 100 dni okresu wegetacyjnego i minimum 3 miesięcy z temperaturą powyżej +10C
- słabo udaje się w klimacie wilgotnym i gorącym oraz przy zbyt dużych lub zbyt małych opadach

Wymagania glebowe
- gleby żyzne, pylaste lub gliniaste, odczyn gleby obojętny, duża zawartość próchnicy i zasobność w wapń
- wymaga obfitego nawożenia mineralnego i starannej uprawy

Rejony uprawy
- zasięg uprawy rozciąga się od 60N do 50S
Europa: Wyżyna Bawarska, Nizina Francuska, Nizina Padańska, Nizina Węgierska, Nizina Wołoska, Nizina Śląska, Mołdawia, Ukraina, Powołże w Rosji
Azja: Nizina Mandżurska, Nizina Chińska, Nizina Gangesu, Pendżab, Mezopotamia, Wyżyna Anatolijska
Ameryka Północna: wschodnia część Wielkiej Równiny na południe od Wielkich Jezior
Ameryka Południowa: Nizina La Platy, Pampa, Urugwaj
Australia: dorzecze Murray-Darling
Afryka: delta Nilu

Znaczenie
- ważna rola w wyżywieniu - ziarno do produkcji mąki i kasz; produkcja pasz z ziarna gorszej jakości; wykorzystywanie w przemyśle spirytusowym
- ziarno zawiera duże ilości skrobi; zawiera największe ilości białka i glutenu spośród wszystkich zbóż,
- związki mineralne (sodu, wapnia, potasu, magnezu, fosforu, siarki, żelaza) i witaminy B1, B2, B12, D, E, K, PP.

Ryż

Wymagania klimatyczne
- klimat gorący o dużej ilości Słońca
- temperatura 25-35C w okresie kwitnienia i ok. 20C w czasie dojrzewania
- wymagania wodne wysokie dla odmian mokrych (nawet 900 mm), mniejsze dla odmian suchych

Wymagania glebowe
- najlepiej udaje się na glebach zawierających glinę
- wymaga nawodnienia

Rejony uprawy
- główne rejony upraw koncentrują się w strefach klimatu zwrotnikowego i podzwrotnikowego odmiany monsunowej
Azja: Nizina Północnochińska, dolina Jangcy, Wzgórza Południowochińskie, Nizina Gangesu, Japonia, Korea Południowa, Japonia
Ameryka: zachodnia część Niziny Zatokowej, , Meksyk

Znaczenie
- ziarno spożywane po ugotowaniu
- również w produkcji kaszy, mąki, makaronów, ryżu preparowanego, alkoholu, skrobi
- słoma na paszę, do wyplatania mat, wyrobu papieru (wysokogatunkowe bibułki papierosowe)

Kukurydza

Pochodzi z Meksyku - początki uprawy datuje się na 5 tys. lat p.n.e. Praktycznie nie występuje w odmianie dzikiej.

Wymagania klimatyczne
- roślina ciepłolubna o okresie wegetacji ponad 140 dni.
- najbardziej sprzyja jej klimat gorący wilgotny oraz ciepły umiarkowany
- opady 500-700 mm i stosunkowo wysoka temperatura ok. 30C

Wymagania glebowe
- wymaga dobrych gleb

Rejony uprawy
Ameryka Północna: Nizina Centralna, Meksyk, Salwador, Gwatemala, Honduras
Ameryka Południowa: Brazylia, Argentyna, Kolumbia, Wenezuela
Azja: Chiny (Nizina Mandżurska, Nizina Północnochińska), Indie
Europa: kraje śródziemnomorskie, Mołdawia, Ukraina, Powołże w Rosji
Afryka: RPA, Tanzania

Znaczenie
- wszechstronne zastosowanie - żywieniowe, pastewne i przemysłowe
- ziarno spożywane w całości, jako kasze, płatki lub produkty mączne
- dla celów pastewnych całe rośliny do kiszonek lub tylko ziarno (komponenty paszowe)
- w przemyśle do produkcji skrobi, cukru, celulozy i papieru, dekstryny, alkoholu, oleju

Jęczmień

Wymagania klimatyczne
- jęczmień jary ma krótki okres wegetacji
- jęczmień ozimy, odporny na upał i suszę można uprawiać w strefie podzwrotnikowej

Wymagania glebowe
- niskie wymagania glebowe

Rejony uprawy
Europa: Niemcy, Francja, Wielka Brytania, Hiszpania, Czechy, Polska, Ukraina, Rosja
Azja: Nizina Chińska, Nizina Gangesu, Pogórze Kazachskie, Anatolia
Ameryka Północna: południowo-zachodnia Kanada, USA
Australia: stan Wiktoria

Znaczenie
- głównie w produkcji pasz
- przeznaczenie spożywcze głównie pod postacią kasz
- przemysł piwowarski oraz gorzelniczy (produkcja whisky)

Proso i sorgo

Wymagania klimatyczne
- odporne na suszę, udają się w klimacie suchym

Wymagania glebowe
- nie wymagają dobrych gleb

Rejony uprawy
Afryka środkowa: na południe od Sahary i na północ od zwrotnika Koziorożca
Azja: Półwysep Indyjski, Birma, Tajlandia, Chiny, Kazachstan
Ameryka Północna: USA, Meksyk
Europa: europejska część Rosji

Znaczenie
- ważna roślina żywieniowa na obszarach zagrożonych głodem (Afryka, Indie)
- sorgo używane jest do produkcji kasz i płatków, inne - wypiek chleba
- w krajach rozwiniętych głównie wykorzystany do pasz

Owies

Wymagania klimatyczne
- krótki okres wegetacji
- klimat chłodny i wilgotny
- uprawiany daleko na północy i wysoko w górach

Wymagania glebowe
- udaje się dobrze na słabych glebach

Rejony uprawy
Eurazja: Rosja, Niemcy, Polska, Francja, Czechy i kraje skandynawskie
Ameryka Północna: Kanada, USA
Australia: południowa część kraju

Znaczenie
- ziarno na paszę dla koni, do wyrobu płatków, kasz owsianych, napojów alkoholowych (whisky)
- na paszę również zielonka, słoma i plewy

Żyto

Wymagania klimatyczne
- duża tolerancja na warunki klimatyczne
- małe wymagania cieplne, duża odporność na mróz

Wymagania glebowe
- gleby słabe

Rejony uprawy
Europa: środkowa i wschodnia (Rosja, Białoruś, Ukraina, Polska, Niemcy)
Azja: Chiny

Znaczenie
- zboże chlebowe, głównie produkuje się mąkę
- w przemyśle alkoholowym
- otręby żytnie na paszę
- słoma na ściółkę