Kierunki rozwoju w XV i XVI wieku. Dualizm w rozwoju społeczno gospodarczym.

Odkrycia geograficzne nałożyły się na wiele czynników. Np. na znaczny wzrost liczby ludności w Europie, odpływ ludzi ze wsi do miast. Powstały ośrodki miejskie liczące ponad 100 tyś. Mieszkańców. Należały tu Londyn, Paryż, Wenecja, Neapol oraz Rzym i Moskwa. Przeważały miasta od kilku do kilkunastu tyś mieszkańców. Poprawiały się także warunki higieniczne, a także nastąpił rozwój techniki produkcyjnej w drugiej połowie XV wieku i początkach XVI. Nastąpiły też zmiany w tkactwie. Kołowrotki zastąpiono fabrykami tkackimi, wydobywano stal, wynaleziono czcionkę drukarską(1455 Jan Gutenberg) Pojawiły się zegary sprężynowe, broń palna, mury obronne są już niepotrzebne. Nastąpiły przemiany w wojskowości, udoskonalenia w rolnictwie, np. narzędzia metalowe jak kosa, pług. Produkcja rolna bardzo się opłacała, bo ceny na produkty rolne rosły aż pięciokrotnie. Wprowadzono płodozmiany, czyli zastąpiono stare rośliny nowymi. W Anglii wprowadzono system ogradzania. Anglicy rezygnowali z produkcji rolnej – zamieniali pola na pastwiska dla owiec, z których mieli wełnę na sprzedaż. Na to wszystko nałożyły się jeszcze odkrycia geograficzne, czyli zapotrzebowanie na wszystko. Nastąpił, więc podział Europy na dwie części, czyli dualizm. (dwoistość) Ukształtowały się dwa typy stosowania produkcji w rolnictwie. Linia graniczna pomiędzy tymi typami przebiegała wzdłuż Łaby. Na zachód gospodarka oparta była na średnich gospodarstwach dzierżawionych przez chłopów na krótkie umowy. Są tu zalążki ustroju kapitalistycznego. Na wschód od Łaby nastąpiło uwstecznienie, czyli refendalizacja. Szlachta zakładała duże gospodarstwa rolne zwane folwarkami rolnymi, w których chłop zmuszony był do pracy. Rozwijała się tam jedynie szlachta.
Na zachodzie też:
- Rozwijało się gospodarka towarowo- pieniężna
- Rozwijał się nakład tzn. dany właściciel kupuje dużo materiału, a pracownicy wykonują kolejne elementy produkcji
- Rozwija się manufaktura, czyli zakłady pracy skupiające pewną ilość pracowników, którzy nie wytwarzali całego produktu, lecz pewną jego część. Jeden krawiec np. kroił, drugi mierzył, trzeci szył itd. Była to specjalizacja. Wszystkie prace wykonywane były ręcznie.
- Powstają banki, giełdy, kredyty. Tworzą się domy kupiecko bankierskie. Dany kupiec interesuje się różnymi działalnościami. Praca staje się towarem. Umiejętności zaczynają się liczyć.