Witamina E

Witamina E

Inne nazwy: tokoferol, tokotrienole
Istnieje co najmniej osiem postaci witaminy E zwanych tokoferolami, które są rozpuszczalne w tłuszczach. Składają się zaledwie z trzech elementów: wodoru, tlenu, węgla (różnią się między sobą budową przestrzenną). Witamina E jest zbudowana z pierścienia chromanowego do którego dołączony jest izoprenowy łańcuch boczny.

Występowanie:
Witamina E powstaje tylko w roślinach. Zwierzęta jej nie syntetyzują. Jej naturalnym dostawcą są kiełki pszenicy, całe zboża, zielone warzywa liściaste jak sałata, szpinak oraz kapusta, czosnek, orzechy, awokado oraz oleje roślinne. Należy pamiętać o tym, że oleje tłoczone na zimno zawierają znacznie więcej witaminy E niż te produkowane przemysłowo gdyż proces uszlachetniania niszczy aż 75% naturalnej witaminy.

Wchłanianie:
Stosunkowo mało wiadomo na temat wchłaniania witaminy E. Wiadomo tyle ze wchłanianiu sprzyja żółć i obecność tłuszczów w pożywieniu. Najbardziej aktywny jest -tokoferol gdyż wykazuje 100% wchłanialności w organizmie. Wiadomo też że wchłanialność witaminy E jest odwrotnie proporcjonalna do wielkości jednorazowej dawki i np. z dawki jednorazowej 100 mg ulega resorpcji 80%, z dawki jednorazowej 500 mg - tylko 68%.

Funkcje w organizmie:
Witamina E związana jest z przemianą azotową i oddychaniem. Witamina E bierze udział w przemianie materii, jako związek antyoksydacyjny i zwiększający podaż tlenu, zapobiega utlenianiu witaminy A, nienasyconych kwasów tłuszczowych i innych lipidów, uniemożliwiając tym samy tworzeniu się toksycznych produktów i zapobiega rozwojowi miażdżycy naczyń krwionośnych. Witamina E obniża podwyższony poziom lipidów w surowicy krwi. Aktywując układy enzymatyczne oddychania tkankowego, uczestniczy w procesach odtruwania, chroni komórki przed stłuszczeniem, podtrzymuje czynność tkanki mięśniowej, ułatwia przyswajanie tlenu przez erytrocyty. Witamina E pobudza produkcję substancji przeciwzakrzepowych, zmniejszając ryzyko rozwoju schorzeń naczyń krwionośnych. Witamina E jest niezbędna u mężczyzn do prawidłowej produkcji spermy. Witamina E współdziała z witaminami A, C i karotenoidami, zmniejszając ryzyko rozwoju chorób nowotworowych.

Skutki niedoboru:
Na szczęście witamina E występuje w wielu produktach i praktycznie nie spotykamy się z jej niedoborem. Jednakże hipowitaminoza może powodować:
 rozdrażnienie
 osłabienie zdolności koncentracji
 zaburzenia funkcjonowania i osłabienie mięśni szkieletowych
 rogowacenie i wczesne starzenie się skóry
 gorsze gojenie się ran
 pogorszenie wzroku,
 niedokrwistość
 bezpłodność
 zwiększone ryzyko chorób sercowo naczyniowych

Nadmiar:
Witamina spożywana przez dłuższy czas w dawkach większych niż 1000 mg octanu alfa-tokoferolu na dobę u osób dorosłych, może powodować:
 zmęczenie
 bóle głowy
 osłabienie mięśni
 zaburzenia widzenia

Dzienne zapotrzebowanie:
RT = równoważnik alfa -tokoferolu
Równoważnik alfa-tokoferolu stosowany jest obecnie dla porównania aktywności różnych związków witaminy E. Największą aktywność spośród różnych form witaminy E wykazuje alfa- tokoferol = 100% bioaktywności.
 1 mg RT = 1 mg alfa-tokoferolu
 1 mg RT = 2 mg beta-tokoferolu
 1 mg RT = 4 mg gamma-tokoferolu





Wiek i płeć Zalecany poziom spożycia (w mg)
Dzieci:
0 - 1 lat
1 - 3 lat
4 - 6 lat
7 - 9 lat
4
6
7
10
Młodzież
Chłopcy 10-12 lat
chłopcy 13 - 15 lat
chłopcy 16 - 20 lat
Dziewczynki 10-12 lat
dziewczynki 13 - 15 lat
dziewczynki 16 - 20 lat
10
10
10
10
10
10
Mężczyźni
19 - 25 lat
– aktywność fizyczna mała
– aktywność fizyczna umiarkowana
– aktywność fizyczna duża
26 - 60 lat
– aktywność fizyczna mała
– aktywność fizyczna umiarkowana
– aktywność fizyczna duża
powyżej 60 lat

10
10
10

10
10
10
10
Kobiety
19 - 25 lat
– aktywność fizyczna mała
– aktywność fizyczna umiarkowana
– aktywność fizyczna duża
26 - 60 lat
– aktywność fizyczna mała
– aktywność fizyczna umiarkowana
– aktywność fizyczna duża
ciężarna - II połowa ciąży
karmiąca
powyżej 60

10
10
10

10
10
10
12
14
10

Aktywność biologiczna różnych związków zaliczanych do witaminy E:
Forma witaminy E Bioaktywność w %
Alfa-tokoferol 100%
Octan-alfa-tokoferolu 21-100%
Beta-tokoferol 50%
Gamma-tokoferol 10%
Delta-tokoferol 3%
Alfa-trienol 30%
Beta-trienol 5%

Bibliografia:
S. Ziemlański, „Normy żywienia dotyczące witamin”
W. Lewiński, „Biologia”
Internet: www.zdrowie.med.pl/witaminy
Witamina E

Inne nazwy:
tokoferol, tokotrienole

Właściwości:
Rozpuszczalna w tłuszczach. Składa się zaledwie z trzech elementów: wodoru, tlenu, węgla. Witamina E jest zbudowana z pierścienia chromanowego do którego dołączony jest izoprenowy łańcuch boczny.

Występowanie:
Witamina E powstaje tylko w roślinach. Jej naturalnym dostawcą są kiełki pszenicy, całe zboża, zielone warzywa liściaste jak sałata, szpinak oraz kapusta, czosnek, orzechy, awokado oraz oleje roślinne.

Wchłanianie:
Wchłanianiu sprzyja żółć i obecność tłuszczów w pożywieniu. Najbardziej aktywny jest -tokoferol gdyż wykazuje 100% wchłanialności w organizmie. Wiadomo też że wchłanialność witaminy E jest odwrotnie proporcjonalna do wielkości jednorazowej dawki i np. z dawki jednorazowej 100 mg ulega resorpcji 80%, z dawki jednorazowej 500 mg - tylko 68%.

Funkcje w organizmie:
Witamina E związana jest z przemianą azotową i oddychaniem. Witamina E bierze udział w przemianie materii, jako związek antyoksydacyjny i zwiększający podaż tlenu, zapobiega utlenianiu witaminy A, nienasyconych kwasów tłuszczowych i innych lipidów, uniemożliwiając tym samy tworzeniu się toksycznych produktów i zapobiega rozwojowi miażdżycy naczyń krwionośnych. Witamina E obniża podwyższony poziom lipidów w surowicy krwi. Aktywując układy enzymatyczne oddychania tkankowego, uczestniczy w procesach odtruwania, chroni komórki przed stłuszczeniem, podtrzymuje czynność tkanki mięśniowej, ułatwia przyswajanie tlenu przez erytrocyty. Witamina E pobudza produkcję substancji przeciwzakrzepowych, zmniejszając ryzyko rozwoju schorzeń naczyń krwionośnych. Witamina E jest niezbędna u mężczyzn do prawidłowej produkcji spermy. Witamina E współdziała z witaminami A, C i karotenoidami, zmniejszając ryzyko rozwoju chorób nowotworowych.

Skutki niedoboru:
 rozdrażnienie
 osłabienie zdolności koncentracji
 zaburzenia funkcjonowania i osłabienie mięśni szkieletowych
 rogowacenie i wczesne starzenie się skóry
 gorsze gojenie się ran
 pogorszenie wzroku,
 niedokrwistość
 bezpłodność
 zwiększone ryzyko chorób sercowo naczyniowych

Nadmiar może powodować:
 zmęczenie
 bóle głowy
 osłabienie mięśni
 zaburzenia widzenia



Dzienne zapotrzebowanie:

Wiek i płeć Zalecany poziom spożycia (w mg)
Dzieci:
0 - 1 lat
1 - 3 lat
4 - 6 lat
7 - 9 lat
4
6
7
10
Młodzież
Chłopcy 10-12 lat
chłopcy 13 – 15 lat
chłopcy 16 – 20 lat
Dziewczynki 10-12 lat
dziewczynki 13 - 15 lat
dziewczynki 16 - 20 lat
10
10
10
10
10
10
Mężczyźni
19 - 25 lat
– aktywność fizyczna mała
– aktywność fizyczna umiarkowana
– aktywność fizyczna duża
26 - 60 lat
– aktywność fizyczna mała
– aktywność fizyczna umiarkowana
– aktywność fizyczna duża
powyżej 60 lat

10
10
10

10
10
10
10
Kobiety
19 - 25 lat
– aktywność fizyczna mała
– aktywność fizyczna umiarkowana
– aktywność fizyczna duża
26 - 60 lat
– aktywność fizyczna mała
– aktywność fizyczna umiarkowana
– aktywność fizyczna duża
ciężarna - II połowa ciąży
karmiąca
powyżej 60

10
10
10

10
10
10
12
14
10


Aktywność biologiczna różnych związków zaliczanych do witaminy E:
Forma witaminy E Bioaktywność w %
Alfa-tokoferol 100%
Octan-alfa-tokoferolu 21-100%
Beta-tokoferol 50%
Gamma-tokoferol 10%
Delta-tokoferol 3%
Alfa-trienol 30%
Beta-trienol 5%