Mars

Krajobraz Marsa, tak jak Ziemi, zmieniony został przez działanie wody i lodów oraz wietrzenie skał na skutek zmiennej pogody. Kiedyś po tym suchym świecie płynęły rzeki. Dziś ponad pustynną okolicę wystaje wysoka, największa w Układzie Słonecznym góra – gigantyczny wulkan. Tam gdzie skorupa planety popękała, utworzyły się ogromne doliny. Widać też na Marsie, tak jak na Księżycu, wiele kraterów. Są one bardzo stare, mają nawet po 3,8 mln lat, zatem powstały wtedy, gdy meteoryty rozbijały się o powierzchnię planet i księżyców.

Mars to następna po Ziemi, licząc w kierunku od słońca, planeta. Jest oprócz Księżyca jedynym ciałem niebieskim, na którym może wylądować człowiek, korzystając z dostępnych obecnie rakiet. Dla astronautów będzie to kolejna poprzeczka do pokonania, ale dopiero w następnym wieku, po trwającej cztery lata podróży. Jako pierwszy krok w tym kierunku mają być licznie wysyłane sądy bezzałogowe na powierzchnię Marsa.

Gdybyśmy znaleźli się na Marsie ważylibyśmy tylko dwie piąte tego, co na Ziemi, ponieważ grawitacyjne przyciąganie Marsa jest słabsze. Czerwona Planeta – jak często nazywa się Marsa – ma bardzo rzadką atmosferę. Składa się prawie wyłącznie z dwutlenku węgla, ale z małymi domieszkami tlenu i wody. Chociaż atmosfera ta nie jest trująca, aby nią oddychać potrzebna będzie specjalna aparatura wzbogacająca „powietrze” w tlen.

Mars obiega Słońce w ciągu prawie dwóch ziemskich lat. Pory roku są tam bardzo podobne do naszych. Zimą można dostrzec lodowe czapy polarne tworzące się na półkuli północnej lub południowej półkuli koło biegunów. Latem obserwuje się burze pyłowe wzniecane przez ciepłe wiatry.

Ze zdjęć wykonanych przez sondę Viking naukowcy mogli poznać geologię i historię Marsa. Gdy tworzył się Układ Słoneczny, około 5 mld lat temu, Mars był podobny do Księżyca czy Merkurego. Przez mniej więcej pierwszy miliard lat Mars i inne planety bombardowane były przez meteoryty, czego pozostałością są liczne kratery.

Gdy planety utworzyły się, były znacznie gorętsze niż obecnie. Mars stygł szybciej od Ziemi, bo jest od niej mniejszy. Wiemy jednak, że w przeszłości był wystarczająco gorący, by mieć płynne jądro, bo widać na jego powierzchni wiele wulkanów.

Blisko równika, w rejonie Tharsis, znajduje się zdumiewający wulkan. Tharsis, to nadana przez astronautów nazwa wielkiej, wypukłej połaci Marsa średnicy 4000 km i wysokości 10 km . Na tym płaskowyżu umiejscowione są cztery wulkany - każdy gigantyczny w porównaniu z ziemskimi. Znane są jako wulkany tarczowe. Powstały z bardzo rzadkiej i ciekłej lawy, która – nim zastygła – rozlała się szeroko wzdłuż i w szerz. W rezultacie wulkany te przypominają raczej placki niż stożki.

Największy wulkan Olympus Mons lub inaczej Tharsis, wznosi się 27 km nad okolicę. Na planecie o średnicy dwukrotnie mniejszej niż średnica Ziemi mamy górę trzykrotnie wyższą od ziemskiego Mount Everestu; jest to zresztą największy wulkan w Układzie Słonecznym! U jego podstawy jest urwisko o wysokości 6 km . Lawa i odłamki skalne z Olympus Mons zostały tak rozproszone, że pokrywają powierzchnię o rozmiarach stanu Arizona w USA. Na szczycie góry utworzyło się wgłębienie, zapadnięty krater tworzący dziurę o powierzchni Los Angeles!

Około dwie trzeci Marsa stanowią wyżyny z wieloma uderzeniowymi kraterami otoczonymi przez odpryski skalne. W rejonach tych znajdują się rozbudowane doliny i urwiska gruntu. Dawno temu powierzchnia Marsa była wilgotna, bo doliny noszą ślady erozji przez wodę.