Śmierć

Śmierć – z medycznego punktu widzenia kres życia osobnika żywego, ostateczne następstwo nieodwracalnego zachwiania równowagi funkcjonalnej i załamania wewnętrznej organizacji ustroju, czyli jego nieodwracalnej dezintegracji.

Do dzisiejszego dnia wizerunek Śmierci możemy znaleźć w wielu dziedzinach sztuki:
w filmie, malarstwie, w literaturze, muzyce oraz od niedawna w grach komputerowych.

Najpierw postaramy się opisać wyobrażenie śmierci w starożytności:

EGIPCJANIE: GRECY: RZYMIANIE:
- Egipcjanie uważali - Według Greków - Odpowiednikiem
śmierć za początek za śmierć odpowiedzialne greckich Mojr były
lepszego, nowego życia. Były Mojry –boginie Parki. Reszta kultu
Wierzyli, że władcą losu. Wyobrażano je sobie nie odróżniała się
świata pozagrobowego jako prządki: Lachesis od helleńskich wyobrażeń.
i sędzią zmarłych (z wrzecionem) snuła,
jest Ozyrys. Kloto (z tabliczką i rylcem
do kreślenia okręgu losu)
przędła a Atropos
(ze zwojem i klepsydrą)
przecinała nić ludzkiego
życia. Po śmierci dusze
sądzone były przez Minosa
i Radamentysa. Jeśli były złe
zsyłano je do Hadesu, jeśli dobre
to życie wieczne spędzały
na Polach Elizejskich.

Motywy miłości i śmierci często wzajemnie się przenikają. Miłość prowadzi do śmierci, śmierć zostaje przez miłość pokonana.

MOTYWY ŚMIERCI:
•W Biblii:
- Chrystus umiłowawszy swój lud pokazał największą miłość umierając za nich na krzyżu.
- Apokalipsa dzieli się na 2 części:
1) Listy od 7 Kościołów Azji
2) Objawienie dotyczące końca świata.
Czterej Jeźdźcy Apokalipsy:
1) „Biały koń, a siedzący na nim miał łuk. I dano mu wieniec i wyruszył jako zwycięzca” (Ap 6,2) – Jeźdźcem jest Chrystus.
2) „Koń barwy ognia, a siedzącemu na nim dano odebrać ziemi pokój (...) i dano
mu wielki miecz” (Ap 6,4) – Jeździec to Wojna.
3) „Czarny koń, a siedzący na nim miał w ręce wagę” (Ap 6,5) – Jeździec to Głód.
4) „ Koń trupio biały, a imię siedzącego na nim Śmierć. I towarzyszyła mu cała otchłań.” (Ap 6,8) – czwarty Jeździec to Śmierć.
•W średniowieczu:
- „Vanitas” – „Vanitas vanitatis et omnia vanitas” – oznacza: “ Marność
nad marnościami i wszystko marność”. Pojęcie to w średniowieczu zyskało popularność, gdyż tematyka śmierci znajdowała się wówczas w centrum zainteresowania filozofów i artystów, a przede wszystkim duchowieństwa.
” Memento mori” - oznacza dosłownie „ Pamiętaj o śmierci”. Celem takiego nakazu było przypomnienie o nietrwałości i przemijalności życia oraz konieczności bycia przygotowanym na śmierć, która może przyjść z nienacka. Dość powszechnym zjawiskiem było powstawanie „sztuk umierania” – zbirów przepisów na godną śmierć. Hasło „ memento mori” pozostaje w ścisłym związku z religią średniowieczną, nastawioną na umartwianie się w następstwach licznych niebezpieczeństw. Europa była nękana przez liczne wojny, zarazy i klęski. Życie w takich warunkach było niepewne, więc jedynym wyjściem pozostawało przygotować się na śmierć i pogodzić się z nią.
- J. Bedier - „dzieje Tristana i Izoldy” - Miłość jest tak silna, że gdy jedno umiera, drugie także odchodzi ze świata żywych.
•W renesansie:
- „Treny” Jan Kochanowski
W Trenie I oskarża śmierć o rozdzielenie go z ukochaną córeczką. Porównuje śmierć do smoka, który po kryjomu wykrada z gniazd pisklęta. Kochanowski twierdzi,
że życie jest błądzeniem, u którego kresu czeka śmierć.
- W. Szekspir – „Romeo i Julia” – Nieszczęśliwi kochankowie skutkiem fatalnej pomyłki popełniają samobójstwo.
•W baroku:
- Bardzo popularne zarówno w średniowieczu i baroku było przedstawienie lub cykl obrazów tańczących szkieletów i postaci ludzkich reprezentujące wszystkie stany społeczne. Miał na celu uzmysłowienie, że w obliczu śmierci wszyscy ludzie są równi.
- Jan Andrzej Morsztyn „Do trupa” – Poeta porównuje sytuację człowieka zakochanego i dochodzi do wniosku, że trup jest szczęśliwszy. Niebawem stanie się prochem, natomiast człowiek zakochany skazany jest na wieczne cierpienie.
- Daniel Nabrowski – reprezentował nurt poezji barokowej, podejmował próby rozwiązania zagadki bytu ludzkiego. Nurt ten ściśle wiązał się ze średniowiecznymi pojęciami: „Vanitas” oraz „memento mori”.
•W romantyźmie:
W Romantyźmie utwory najczęściej mówią o nieszczęśliwej, samobójczej śmierci bohatera z powodu miłości.
•Obecnie:
Stanisław Grochowiak w swojej poezji burzył utarte kanony estetyczne, głosił programowy antyestetyzm, posługiwał się często groteską i ironią, wprowadził
do poezji tematy, przedmioty i zjawiska dotąd uznawane za niepoetyckie, odrażające; śmierć, brzydotę, krew, mięso, rozkład i pleśń. Twierdził, że na świecie istnieją dwa rodzaje piękna: wygładzone, idealne – nieprawdziwe oraz piękno realne związane
z ułomnością i niedoskonałością człowieka.
•W dzisiejszych czasach motyw śmierci diametralnie się zmienił. Obecnie śmierć nie jest wszechmocną, nieśmiertelną istotą. Tylko jej wygląd pozostał jednakowy
i zatrzymała swoje atrybuty: kosę i klepsydrę.
•W horrorze:
Graham Masterton, mistrz horroru opisuje w swej powieści pt. „Wyklęty” pana krainy zmarłych o imieniu Ten, Który Pierwszy Przelał Niewinną Krew zwanego Mitecantoli. Posiada on wiele cech tożsamych śmierci. Jest bardzo inteligentny, budzi wstręt i odrazę. Jego ciało składa się z kości ludzkich. Jest przedstawiony z miską ludzkich serc.
•Postać śmierci pojawia się także w grach, lecz nie jest już to ta sama złowroga kobieta. Szkielety zachowały oryginalny wygląd śmierci, ale zmienia się ich płeć i oręże.
Nie są nieśmiertelne ani bystre. Motywy śmierci występują w grach tj. Quake III Arena, Diablo I i II .
•W liryce:
- Wojaczek „ Mojej bolesnej”
Mojej bolesnej
przynoszę wszystką krew
to ciężkie światło nocy
niech zakwitnie
słońcem w jej dniu

Mojej bolesnej
oddaje wszystek oddech
to drzewo niech szumi
w Jej duszną noc

Mojej bolesnej
śnię dobrą śmierć.

- Według naszej interpretacji ukochana podmiotu lirycznego jest umierająca. Osoba mówiąca oddaje jej wszystko co ma najdroższe i życzy godnej, szybkiej i bezbolesnej śmierci.
•W epice:
- „Zdążyć przed Panem Bogiem” Hanna Krall – specyficzny rodzaj reportażu. Obejmuje okres od wybuchu powstania do likwidacji getta. Bohaterem opowieści
jest lekarz Marek Edelman, który otarł się o śmierć w czasie powstania. Mówi
on o wielu historiach z przeszłości i teraźniejszości. Wspomina matkę, która umarła
na zapalenie jelit, opowiada o pielęgniarce, która udusiła nowo narodzone dziecko
w czasie powstania; o kobiecie, która z głodu odgryzła kawałek dziecka zmarłego poprzedniego dnia; o dziewczynie, która strzelała do siebie siedem razy zanim trafiła; o pielęgniarce, która podała dzieciom cyjanek zanim trafiły do komory gazowej.
_ „ Inny świat” Gustaw Herling – Grudziński .
Śmierć ukazana w utworze była wszechobecna i stanowiła cały proces: od chorób, głodu do męki psychicznej, która mogła mieć swój finał w samobójstwie.
•W sztuce:
W dzisiejszych czasach ludzie inaczej ilustrują śmierć.
-------------------------------------------------------------------------------
W załączniku są również rysunku i dzieła plastyczne wraz z krótkim opisem.