Mniejszości narodowe w Polsce

Tereny współczesnych państw zamieszkują niejednokrotnie różniące się od większości ich obywateli grupy etniczne, zwane mniejszościami narodowymi. Pojawiły się one w wyniku naturalnego ruchu ludności w ciągu wielu setek lat(Emigracje i Imigracje), zmiany granic państwa lub w skutek powstania państw wieloetnicznych. Jedną z głównych przyczyn masowych wędrówek ludzi było dążenie do poprawy życia. Także dziś głównym kierunkiem migracji krajów ubogich jest wysoko rozwinie państwo. Mniejszościowe grupy narodowe popadają nierzadko w konflikt z dominującą w państwie grupą narodową na tle praw mniejszości.
Mniejszości narodowe można podzielić na zwarte i rozproszone. Mniejszości zwarte to duże skupiska zamieszkujące od pokoleń na jednym obszarze, zachowujące własną odrębność kulturową, dążące często do utworzenia własnego samorządu. Członkowie mniejszości rozproszonych są bardziej zagrożeni utratą własnej tradycji kulturalnej i językowej w wyniku świadomie prowadzonej przez władze asymilacji lub wskutek kontaktu z silniejszą kulturą. Czasem imigranci akceptują ową asymilację, a nawet świadomie do niej dążą, szczególnie w bogatych krajach Zachodu.
W Polsce żyją następujące mniejszości narodowe i etniczne:
Białorusini
Czesi
Karaimi
Litwini
Łemkowie
Niemcy
Ormianie
Romowie
Rosjanie
Słowacy
Tatarzy
Ukraińcy
Żydzi

Białorusini

Populacja Białorusinów: w 2002 r. zadeklarowało się 47 640 obywateli RP, w tym: w województwie podlaskim - 46 041, mazowieckim - 541, warmińsko-mazurskim - 226, lubelskim - 137, pomorskim - 117, zachodnio-pomorskim - 117.W okresie powojennym nastąpiły istotne zmiany społecznych sytuacji Białorusinów, głównie w następstwie migracji do miast i możliwości zdobywania wykształcenia. Jednakże przeważającą ich część nadal stanowi ludność wiejska.Polityka państwa ograniczała się do zaspokajania elementarnych potrzeb kulturalno-oświatowych białoruskiej mniejszości narodowej. 1949 wznowiono nauczanie języka białoruskiego w szkołach podstawowych i średnich na Białostocczyźnie (2 licea z białoruskim językiem wykładowym — w Bielsku Podlaskim i Hajnówce), 1953 zapoczątkowano organizację amatorskich zespołów artystycznych. Od 1956 działa subsydiowane przez państwo Białoruskie Towarzystwo Społeczno-Kulturalne, corocznie jest wydawany „Kalendarz Białoruski”, ukazują się tomiki poezji i prozy miejscowych białoruskich twórców, są także organizowane wystawy sztuki ludowej i festiwale amatorskich zespołów artystycznych. Radio Białystok emituje codzienne audycje w języku białoruskim. Od 1956 na Uniwersytecie Warszawskim działa katedra filologii białoruskiej, ponadto powstało środowisko naukowców białoruskich zajmujących się w ramach Państwowej Akademii Nauk i wyższych uczelni zagadnieniami historii, literatury, językoznawstwa oraz stosunków polsko-białoruskich. W Hajnówce powstało, wciąż rozbudowywane, białoruskie Muzeum Etnograficzne. W 1988, po kilkuletniej nieformalnej działalności, zostało zarejestrowane Białoruskie Zrzeszenie Studentów (imprezy studenckie, rajdy krajoznawcze itp.).

Litwini
W liczbie 10-12 tys. skupiają się na Suwalszczyźnie, głównie w gminach Sejny (40% ludności) i Puńsk (80% ludności), jak również w Sypliszkach i Suwałkach. Historia litewskiego osadnictwa na tym terenie sięga czasy wytępienia Jaćwingów z tych terenów. W Polsce 5 organizacji zrzeszających osoby narodowości litewskiej, największy i najstarszy to Stowarzyszenie Litwinów w Polsce, ważne są także Stowarzyszenie Św. Kazimierza i Stowarzyszenie, Wspólnota Litwinów w Polsce, Stowarzyszenie Litewskiej Kultury Etnicznej i Młodzieży Litewskiej w Polsce. W województwie Podlaskim działa jeden Dom Kultury Litewskiej w Puńsku. W gminie Puńsk znajduje się 5 litewskich szkół podstawowych i jedyne w Polsce litewskie LO, w Sejny 2 szkoły podstawowe, a w wielu miejscowościach istnieją szkoły z nadobowiązkowym językiem litewskim. Litwini od 1960 wydają pismo Ausra, mają swoje audycje w Polskim Radiu i w regionalnej telewizji białostockiej Dom Kultury Litewskiej prowadzi działalność: chór Dzukija i kapela ludowa Klump zespół choreograficzny Jotva oraz teatr stodolany. Przy innych organizacjach działają również inne grupy.

Tatarzy
Tatarzy pojawili się na Podlasiu w XV wieku, zamieszkali w okolicach Sokółki i Krynek, stanowili najbardziej na zachód wysuniętą społeczność tatarską. Obecnie w Polsce jest 4000 tys. Tatarów w tym 1800 w samym Białymstoku. Na terenie województwa działają 3 gminy w Białymstoku, Bohonikach i Kruszynianach. Kierownictwo nad Najwyższym Kolegium Muzułmańskiego Związku Religijnego w Rzeczpospolitej Polskiej sprawuje mieszkaniec Białegostoku Jan Sobolewski. Tatarzy stworzyli 1992 roku Związek Tatarów Polskich w RP, głównym celem działań organizacji jest, przypomnienie społeczności o jej tradycjach i związkach z Rzeczpospolitą.

Ukraińcy
Ukraińcy to mniejszość narodowa, licząca około 200 - 300 tysięcy osób. W wyniku przeprowadzonej w 1947 r., przez ówczesne władze komunistyczne, akcji "Wisła", ludność ukraińska, zamieszkująca tereny południowo - wschodniej Polski, została przesiedlona na tereny Polski północnej i zachodniej. W efekcie największe skupiska mniejszości ukraińskiej znajdują się na terenach województw: warmińsko-mazurskiego, zachodniopomorskiego i dolnośląskiego. Części Ukraińców udało się jednak uniknąć przesiedlenia z rodzimych terenów, a części pozwolono na powrót w 1956 roku. Stąd też skupiska mniejszości ukraińskiej -w województwie podkarpackim i małopolskim.
Główne organizacje Ukraińców:
• Związek Ukraińców w Polsce,
• Związek Niezależnej Młodzieży Ukraińskiej,
• Związek Ukraińców Podlasia,
• Ukraińskie Towarzystwo Lekarskie,
• Ukraińskie Towarzystwo Nauczycielskie w Polsce,
• Stowarzyszenie Ukraińców - Więźniów Politycznych Okresu Stalinowskiego,
• Bractwo Cerkiewne św. Włodzimierza,
• Fundacja Kultury Ukraińskiej,
• Fundacja św. Włodzimierza Chrzciciela Rusi Kijowskiej.

Słowacy
Słowacy to mniejszość narodowa licząca 10 - 20 tysięcy osób, zajmująca tradycyjnie teren Spisza i Orawy.
Liczba uczniów pobierających naukę słowackiego jako języka mniejszości wciąż spada. Obecnie z nauki korzysta około 350 uczniów w 16 szkołach.
Słowacy deklarują przynależność do Kościoła rzymskokatolickiego.

Czesi
To mniejszość narodowa licząca 386 obywateli RP, w tym: w województwie łódzkim - 111, śląskim - 61, dolnośląskim - 47, mazowieckim - 37.
Przodkowie obecnej mniejszości czeskiej przybyli do Polski między XVI
a XVIII w. Należeli do nich głównie ewangelicy, którzy uciekali z Czech w wyniku prześladowań na tle religijnym.
Mieszkający w Polsce Czesi tradycyjnie są ewangelikami.

Ormianie to mniejszość narodowa licząca 262 obywateli RP, w tym: w województwie mazowieckim - 73, wielkopolskim – 26, śląskim - 23, małopolskim - 22, lubuskim - 20.
Kolonie ormiańskie powstałe około XI w. na Rusi Kijowskiej (Lwów, Łuck, Kamieniec Podolski) weszły w skład Państwa Polskiego za panowania Kazimierza Wielkiego. W 1356 roku kolonie w Kamieńcu Podolskim i we Lwowie uzyskały potwierdzenie swojej autonomii, a Lwów został siedzibą biskupa ormiańskiego

Żydzi
To mniejszość narodowa, do której przynależność zadeklarowało, podczas przeprowadzonego w 2002 r. narodowego spisu powszechnego ludności i mieszkań - 1 055 obywateli RP w tym: w województwie mazowieckim - 397, dolnośląskim - 204, śląskie - 92, łódzkim - 65, małopolskim - 50. Żydzi mieszkają w rozproszeniu, przede wszystkim w dużych miastach.
Pierwsze wzmianki o Żydach na terenach polskich pochodzą z X wieku, a pierwszym oficjalnym polskim dokumentem, nadającym Żydom przywileje i autonomię był statut kaliski z XIII wieku. II wojna światowa przyniosła nie tylko zagładę prawie 90% polskich Żydów, doprowadziła również do przerwania ciągłości żydowskiej tradycji oraz życia religijnego i kulturalnego w Polsce.

Niemcy to mniejszość narodowa, licząca 147 094 obywateli RP, zamieszkująca tereny województw: opolskiego - 104 399, śląskiego - 30 531, dolnośląskiego - 1 792, warmińsko–mazurskiego - 4 311, pomorskiego - 2 016, zachodnio-pomorskiego - 1 014, wielkopolskim - 820, kujawsko-pomorskim - 636, lubuskim - 513 mazowieckim - 351, łódzkie - 263.
W niektórych gminach województwa opolskiego Niemcy stanowią większość mieszkańców i w związku z tym odgrywają znaczną rolę we władzach samorządowych. W województwie tym mniejszość niemiecka uplasowała się na drugim miejscu w ostatnich wyborach samorządowych, dzięki czemu jej przedstawiciele tworzą grupę współrządzącą w ramach wojewódzkich władz samorządowych