W Gminie Narol

Spis treści:
3. WSTĘP
3.ŚRODOWISKO GEOGRAFICZNE
3.KLIMAT
4.GLEBY
4. SIEĆ WODNA
5. WALORY TURYSTYCZNE GMINY NAROL
10. BIBLIOGRAFIA







WSTĘP
W tej pracy przedstawię zarys geograficzny i turystyczny Gminy Narol.

ŚRODOWISKO GEOGRAFICZNE
Gmina Narol położona jest w północno – wschodniej części województwa podkarpackiego, w powiecie lubaczowskim. Obejmuje niewielkie fragmenty mezoregionów: Kotliny Sandomierskiej i Roztocza. Ukształtowanie powierzchni cechują rozległe, płaskie zrównania stołowe, zwane gradacyjnymi. Sięgają one najczęściej wysokości 300-500 m n.p.m. Krajobraz urozmaicają liczne wydmy i wąwozy, powstałe najczęściej w wyniku działania wód.
Gmina Narol graniczy: od południowego wschodu z gminą Lubycza Królewska i Bełżec, od północy z gminą Susiec, od zachodu z gminą Obsza, od południowego zachodu z gminą Cieszanów a od południowego zachodu z gminą Horyniec.
Powierzchnia gminy wynosi 203,4 km2 pod względem i pod względem powierzchni klasuje się na drugiej powierzchni w powiecie lubaczowskim po gminie Cieszanów
Położenie matematyczne wyznaczają następujące punkty skrajne:
-północny (5024\'40\'\'N) - położony na granicy sołectwa Podlesina;
-południowy (5016\'10\'\'S) - położony na północ od wzgórza 262,8 w lesie Bruszczyn;
-wschodni (2326\'20\'\'E) - położony na wschód od wsi Chlewiska;
-zachodni (2307\'35\'\'W) - położony na północny - zachód od wzgórza 230,6 w lesie Trzy Kopce.
KLIMAT
Obszar gminy Narol obejmuje następujące krainy klimatyczne: subregion nizinny sandomierskiej ( okolice Rudy Różanieckiej i Płazowa) i region wyżyny lubelskiej.
W subregionie niziny sandomierskiej średnia roczna temperatura waha się w granicach 6,5-7,5 C. Najcieplejszym miesiącem jest lipiec z średnią temperaturą 17-19C, najzimniejszym styczeń – średnio-3,5C.
Średnia roczna suma opadów waha się w granicach 610-760 mm. Dość częste są burze. Okolice Rudy Różanieckiej maja swój lokalny klimat, na który wpływają okoliczne stawy. W ich kompleksie wieją często wiatry lokalne typu bryza a nad stawami często unosi się mgła. Na warunki klimatyczne wpływ mają również okoliczne lasy.
Pozostała, roztoczańska część gminy Narol należy do klimatu wyżynnego lubelskiego. Posiadający większą wysokość bezwzględna obszar Narolszczyzny należący do Roztocza Wschodniego i Środkowego ma klimat chłodniejszy niż sąsiednie mezoregiony. Średnia temperatura roczna wynosi około 7C. Suma opadów wynosi około 700mm.
GLEBY
Tereny gminy Narol leżące na obszarze Roztocza reprezentują typ gleb terenów wyżynnych. Charakter gleb pozostaje w ścisłym związku z budową geologiczną, ukształtowaniem powierzchni, stosunków wodnych i szaty roślinnej. Na Roztoczu Środkowym powszechne są gleby bielicowe wytworzone zarówno z piasków luźnych lub słabo gliniastych. Gleby te rozwinęły się głównie pod borami sosnowymi i jodłowymi. Są to gleby kwaśne lub bardzo kwaśne i zawierają mało potasu i fosforu. W sąsiedztwie gleb bielicowych występują gleby brunatne wytworzone z gezy, opoki, piasków i gliny zwałowej. Gleby te występują na obszarze silnie sfałdowanym, głównie na wzniesieniach Roztocza Wschodniego. Na żyznych siedliskach tych gleb występują lasy liściaste i mieszane. W okolicach Rudy Różnieckiej i Płazowa leżących na terenie Kotliny Sandomierskiej dominują gleby wykształcone z czwartorzędowych piasków fluwiaglacyjnych i lokalnie wydmowych. Przeważają gleby bielicowe, które występują głównie w terenie zalesionym. Wykształciły się one na luźnych piaskach wydmowych, piaskach słabo gliniastych i utworach pyłowych zalegających na suchych piaskach wydmowych. W niektórych miejscach w wyniku ingerencji człowieka wykształciły się gleby pseudo-bielicowe, czyli pylaste. Są to gleby lekkie i łatwe do uprawy. Między Rudą a Hutą Różaniecką pod wpływem działalności człowieka, rozwinęły się silnie przepuszczalne gleby brunatne. Na terenach stawowych wokół Rudy Różanieckiej są urodzajne gleby torfiaste, których obecnie nie wykorzystuje się rolniczo.
SIEĆ WODNA
Przez Roztocze przebiega dział wodny między Bugiem, Wieprzem i Sanem. Leżące na terenie gminy Narol najwyższe wzniesienie polskiego Roztocza jest jednym ze wzgórz, które rozdzielają dorzecza Bugu i Sanu. Gmina Narol w całości należy do dorzecza Sanu, a właściwie do dorzecza jego najdłuższego prawobrzeżnego dopływu - Tanwi. Długość Tanwi wynosi 103 km, z czego odcinek w granicach gminy Narol wynosi 17 km, powierzchnia dorzecza 2339 km2. Główne źródło Tanwi bierze swój początek na zachód od Wielkiego Działu, w obrębie sołectwa Huta Złomy, na wysokości 308 m n.p.m.. Ujście Tanwi do Sanu znajduje się w Ulanowie. Efektowne progi (szypoty) tej rzeki zwane \"szumami\" znajdują się już na terenie gminy Susiec. Inną rzeką płynącą przez gminę Narol jest Łówczanka - prawobrzeżny dopływ Wirowej, która ma swe źródła na wschodnim krańcu wsi Łówcza. W korycie tej rzeki znajdują się podobnie jak na Tanwi, ale znacznie niższe progi skalne. Na granicy gminy Narol i Cieszanów w pobliżu nieistniejącej wsi Młodowce wypływa Gnojnik, który w okolicach Kowalówki (gmina Cieszanów) wpada do Łówczanki. Przez Rudę Różaniecką przepływa potok Różaniec (Różanka), który swój początek bierze u stóp Roztocza, w pobliżu dawnego przysiółka Płazowa Kuryje. Źródła Różańca, których jest osiem, znajdują się na wysokości 275 m n.p.m. Główne źródło znajduje się na równinie i jest głęboko wcięte w czwartorzędowe piaski. Miejsce to nazywa się Parnia. W tym pięknym zakątku planuje się utworzenie rezerwatu \"Źródła Różańca\". Strumień Różaniec płynie początkowo jako maleńka struga, zasilana w wodę ze zboczy źródliskowego parowu. Z otaczających lasów przyjmuje nieliczne strugi z obydwu stron strumienia, dolina stopniowo pogłębia się, a za Grochami staje się nieco płytsza. W Rudzie Różanieckiej potok wije się wśród łąk, często zmieniając koryto na dnie płytkiej doliny i zasila cztery stawy. Z Rudy Różanieckiej rzeczka płynie na zachód i zasila kompleks stawów Sopilne. W pobliżu grupy stawów Morgi przyjmuje swój największy dopływ Lubówkę, która wypływa 2,5 km na wschód od Płazowa. Różanka zaopatruje w wodę stawy Morgi,
WALORY TURYSTYCZNE GMINY NAROL
Cały obszar gminy Narol o powierzchni ok. 203 km! objęty jest różnymi pod względem prawnym formami ochrony przyrody, tj. około 45% powierzchni gminy znajduje się w obrębie dwóch parków krajobrazowych: Parku Krajobrazowego Puszczy Solskiej oraz Poludnioworoztoczańskiego Parku Krajobrazowego, zaś pozostała powierzchnia to Roztoczański Obszar Chronionego Krajobrazu, stanowiący otulinę ww. parków. Administracyjnie gmina wchodzi w skład starostwa lubaczowskiego w regionie podkarpackim, granicząc zarazem z gminami regionu lubelskiego Suścem, Bełżcem czy Lubyczą Królewską. Bezpośrednie sąsiedztwo Narola z Suścem (12 km) znaną miejscowością letniskową, stwarza alternatywę dla turystów szukających ciekawych, interesujących i mało znanych, ale pięknych terenów Polski południowo-wschodniej. W miejscowościach gminy: miasto Narol oraz sołectwach; Lipsko, Lipie, Narol Wieś, Kadlubiska, Podlesina, Chlewiska, Łukawica, Wola Wielka, Dębiny, Jędrzejówka, H uta Złomy, Łowcza, Płazów, Ruda Różaniecka, Huta Różaniecka zamieszkuje łącznie około 9 tyś. mieszkańców. Brak przemysłu sprawia, że głównym utrzymaniem ludności jest rolnictwo, stwarzające możliwość obcowania turysty z nieskażoną przez cywilizację przyrodą. Osobliwości fauny i flory na terenie gminy NAROL
Tereny podmokłe, liczne stawy i duże kompleksy leśne są ostoją dla wielu gatunków zwierząt i ptaków. Móżnatutaj spotkać: bąka, bączka, perkoza rdzawoszyjnego, bociana białego i czarnego, kanię czarną, błotniąka stawowego, kobuza, żurawia, głuszca, cietrzewia, pliszkę górską, podróżniczka, kraskę, pszczołojada, orzełka włochatego, orlika krzykliwego, przepiórkę, siniaka, dudka, puchacza, brzegówkę, dzierzbę rudogłową, muchówkę białoszyją i małąorazinne.Bogato reprezentowany jest również świat ssaków, z których należy wymienić: 4 gatunki nietoperza (nocek Brandta, nocek duży, borowiec wielki, gacek wielkouch), żołędnicę, wydrę, wilka, lisa, rysia, łasice, gronostaja, borsuka, łosia, jelenia, sarnę, dzika czyzająca.Atrakcję turystyczną niewątpliwie stanowią żeremie bobrów żyjących w naturalnym środowisku w pobliżu miejscowości
Ruda Różaniecka, a występujące w rzekach i potokach lipienie i pstrągi są dowodem czystości tych wód.Na uwagę zasługują również gatunki płazów i gadów, a wśród nich występują: salamandra plamista, traszka grzebieniasta i zwyczajna, kumak nizinny, ropucha szara i zielona, rzekotka drzewna, padalec, jaszczurka żyworodna, zaskroniec, gniewosz plamisty i żmija zygzakowata.Interesująco reprezentowany jest również świat owadów z gatunkami pochodzącymi z różnych stref klimatycznych. Wśród nich występują: siodlarka samotna, świerszcz szary, długoskrzydlak sierposz, modliszka, nadobnica alpejska i inne.
Flora jest nie mniej bogata, a na przeważających siedliskach borowych dominuje sosna, w domieszce brzozy, olchy, dębu i osiki. W dolinach rzek, w łęgach i olsach dominuje olcha czarna. Na terenach wyżej położonych licznie spotyka się buki, jawory, jodły i klony. W międzywydmowych obniżeniach terenu przy udziale wód opadowych powstały torfowiska wysokie, porośnięte karłowatą sosną z domieszką brzozy omszonej oraz modrzewnicą zwyczajną, żurawiną błotną, borówką bagienną, bagnem zwyczajnym i mchami z rzędu torfowców w runie. Są tu również torfowiska niskie z rzadkimi roślinami takimi jak: tłustosz pospolity, widłak torfowy, rosiczka okrągłolistna, storczyk drobnokwiatowy, kruszczyk błotny, turzyce, rosiczka długolistna, bluszcz pospolity, pobrzeń żebrowiec, rojnik pospolity, widłak wroniec, buławnik wielokwiatowy, goździk pyszny, lilia złotogłów, śnieżyczka, kosaciec syberyjski, listeria jajowata i inne. Należy przy tym nadmienić, że dużej różnorodności gatunkowej runa bardzo rzadko występującego na innych terenach podlega ochronie 40 jego gatunków. Dlatego też w miejscach ich występowania tworzone są rezerwaty przyrody. Do dnia dzisiejszego na terenie gminy Narol utworzonych jest pięć takich miejsc.
\"Kobyle Jezioro\". Ścieżka przrodniczo-dydaktyczna w rezerwacie torfowym \"Źródła Tanwi\" w miejscowości Huta Złomy. Długość ścieżki około 2 kilometry, czas przejścia około 1,5 h. W rezerwacie ma swoje źródła jedna z największych rzek Roztocza Tanew , która zaliczana jest do rzek górskich w swym górnym biegu, a występujące w niej pstrągi i raki świadczyć mogą o jej czystości. Na odcinku ścieżki usytuowano 8 przystanków z bogatą informacją przyrodniczą. Opracowany jest również przewodnik po trasie wydany staraniem Nadleśnictwa Narol, dostępny na terenie gminy. W bliskim sąsiedztwie rezerwatu w miejscowości Huta Stara góruje jeden z najwyższych szczytów Roztocza Wielki Dział (około 390 m n.p.m.), u podnóża którego znajdują się umocnienia linii Mołotowa.
\"Bukowy Las\" ścieżka przyrodniczo-dydaktyczna położona w pobliżu Narola, przy drodze do Jarosławia. Wzdłuż całej trasy uwagę przyciągają stare, ponad 150-letnie buki i jodły o imponujących rozmiarach i ciekawych kształtach oraz podgórska forma buczyny karpackiej, a wiosną łany pięknie kwitnącego czosnku niedźwiedziego. Długość ścieżki wynosi około 1,5 km i są na niej cztery przystanki. Na trasie tej ścieżki, tak samo jak na ścieżce \"Kobyle Jezioro\", usadowione są stoły wypoczynkowe, gdzie można się posilić i wypocząć.
\"Minokąt\". Rezerwat leśny obejmujący fragment lasu jodłowo-bukowego, rosnącego na skraju Płaskowyżu Paar (Roztocze Środkowe) przy trasie do Bełżca w okolicy miejscowości Kadłubiska i Podlesina. Rosną w nim 4 pomnikowe jodły o wysokości 35-45 metrów i obwodzie 3,3-3,6 metra, a w runie występują rośliny charakterystyczne dla podgórskiej formy buczyny karpackiej, w tym gatunki górskie takie jak: żywiec gruczołowaty czy szałwia lepka. Trasa ścieżki podzielona jest na 4 części z przystankami opisowymi. W bliskim sąsiedztwie rezerwatu, przy drodze do Bełżca są ciekawe jeziorka polodowcowe.
Na części Puszczy Solskiej, zwanej Puszczą Różaniecką w okolicy miejscowości Ruda Różaniecka, utworzone są jeszcze dwa rezerwaty przyrody: Źródła Różańca oraz Źródła Pauczy.
Piękne tereny Narolszczyzny przecinają liczne szlaki turystyczne, a wśród nich między innymi:
-szlak żółty południowy,
-szlak zielony brata Alberta,
-szlak czarny łącznikowy II
-szlak niebieski centralny.
W celu lepszego poznania i zaprezentowania waiorów naszej gminy są przygotowywane szlaki piesze oraz trasy rowerowe, które będą funkcjonowały w oparciu o istniejącą bazę gospodarstw agroturystycznych, oferujących swe usługi na coraz wyższym poziomie. Już w chwili obecnej turysta może skorzystać z materiałów roboczych dotyczących tych tras, a w okresie wakacyjnym może przyłączyć się do zorganizowanych grup wycieczek rowerowych. Na dzień dzisiejszy w gminie funkcjonuje 12 gospodarstw agroturystycznych dysponujących od 4 do 10 miejsc noclegowych (łącznie 72 miejsca), działają tez 3 schroniska młodzieżowe oferujące po około 25 miejsc noclegowych. Otwartość mieszkańców naszej gminy sprawia, że turysta może się tutaj czuć lepiej niż we własnym domu. Turystom oprócz zwiedzenia dziewiczej przyrody możemy zaoferować także możliwość obejrzenia ciekawych miejsc z pomnikami historii.

NAROL:
-Pałac w Narolu z ogrodem włoskim, wybudowany w XVIII wieku przez Antoniego Feliksa Łosia. Budynek pałacu z pawilonami i arkadami wybudowany został na planie podkowy, głównego motywu występującego w herbie hr. Łosiów Dąbrowa. Obecnie kompleks dotknięty ręką czasu jest własnością prywatną, a w celu przywrócenia dawnej świetności powołana została Fundacja Pro Academia Narolese,
-Kościół p.w. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny, murowany z 1790 roku z dzwonnicą murowaną z XIX wieku, kapliczką oraz tablicą wmurowaną w okalający kościół mur z ciekawym wierszowanym epitafium,
-Mauzoleum Puzynów z 1881 roku usytuowane na cmentarzu komunalnym,
-Kapliczka przydrożna i figurką świętego Nepomucena z II połowy XVIII wieku, znajdująca się przy ulicy Warszawskiej w kierunku Bełżca,
-Kapliczka dworska murowana z l połowy XIX wieku p.w. Serca Jezusowego, znajdująca się przy drodze wyjazdowej w kierunku Bełżca przed stacją paliw,
-Rynek miasta, a w nim:
1.ratusz,
2.kamień z medalionem króla Jana III Sobieskiegó, ufundowany przez społeczeństwo w 300 rocznicę rozgromienia wojsk tatarskich pod Narolem,
3.rzeźba świętego Floriana patrona miasta z 1800 roku,
4.pomnik poświęcony bohaterom poległym w latach 1939-1945.
-Cerkiew greckokatolicka z 1899 roku wraz z przylegającym cmentarzem z kamiennymi krzyżami bruśnieńskimi (znajdującą się przy drodze wylotowej do Lubaczowa, z której należy skręcić w lewo za cmentarzem komunalnym w kierunku stadionu).
-Izba Pamiątek w Narolu Wsi.
RUDA RÓŻANIECKA:
-Pałac murowany z przełomu XIX-XX wieku, obecnie Dom Pomocy Społecznej,
-Park, stary dwór, oficyna murowana z przełomu XVIII i XIX wieku, obecnie leśniczówka,
-Papiernia murowana z l połowy XIX wieku
-Kapliczka przy drodze do Paar.
PŁAZÓW:
-Kościół murowany z 1818 roku,
-Plebania murowana z 1820 roku,
-Karczma murowana z przełomu XVIII-XIX wieku,
-Cerkiew greckokatolicka z XVIII wieku z plebanią.
ŁOWCZA:
-Cerkiew greckokatolicka drewniana z 1799 roku,
-Dzwonnica drewniana z 1820 roku,
-Kaplica cmentarna murowana z 1848 roku,
-Park z przełomu XVIII i XIX wieku.
-Pałac, pozostałości dworu i kaplicy z XIX wieku.














BIBLIOGRAFIA
Grechuta Janusz ,,Gmina Narol – Zarys monograficzny mikroregionu’’- Praca dyplomowa, Rzeszów 2002
Kubal G., ,W Gminie Narol’’ Krosno 1999
Wład P., Wiśniewski M.,, Roztocze Wschodnie’’