Szlezwig - Holsztyn

Po śmierci duńskiego króla Fryderyka VII (15 listopada 1863r.), tron objął Krystian IX. Kwestia panowania nad dwoma księstwami bałtyckimi (inaczej zwanymi nadłabskimi lub północnymi) była ustalona i ogólnie przez wszystkie mocarstwa (również Prusy) przyjęta, to jednak władcy mocarstw nie byli w tym zbyt dobrze zorientowani. Bismarck [premier Prus] postanowił wykorzystać ten fakt w celu do zjednoczenia Niemiec.

[Stanowisko Rosji.] Ze strony Rosji Bismarck nie musiał obawiać się sprzeciwu:
1) panujący wówczas car Aleksander II był dość przychylnie nastawiony do króla Wilhelma I [swojego wuja] i do pruskiego premiera. Jedynie Gorczakow wyczuwał w Bismarcku przebiegłość.
2) ponadto wystąpienie Rosji przeciw Prusom byłoby realne tylko wówczas, gdyby doszło do porozumienia z pozostałymi mocarstwami, a przecież te wystąpiły w czasie wojny krymskiej przeciw niej…
3) wystąpienie przeciw Prusom mogłoby spowodować przyłączenie się ich do ww. mocarstw

[Stanowisko Anglii, Francji i Austrii.] Plany Bismarcka przekreślić jednak mogły Anglia, Francja i Austria. Wtedy Bismarck po raz pierwszy wystąpił na arenę ogólnoeuropejską jako niezwykły dyplomata. Postanowił rozwiać obawy Anglii i Francji twierdząc, że nie jest wcale zainteresowany przyłączeniem Szlezwiku i Holsztyna: Anglia nie musi się więc obawiać, że Prusy zawładną dogodnym wybrzeżem Morza Pólnocnego i Bałtyku, a Francja – że Prusy wzrosną terytorialnie i liczebnie. Demonstracyjnie dawał do zrozumienia, że jest przeciwny zaostrzaniu się sporu i że opowiada się za takim rozwiązaniem, które pozwoliłoby księstwom na pokojowy rozwój narodowy. Anglia wierzyła, że Bismarck nie odważy się zaatakować Danii, a jeżeli to zrobi, to Francja go zatrzyma. Bismarck jednak już w końcu 1863r. i cały 1864r. usilnie starał się pozyskać sympatię Napoleona III; pomógł mu w tym jeszcze nieoczekiwany zwrot w stosunkach prusko-austriackich.
Najbardziej Bismarck obawiał się więc Austrii. Cesarz Franciszek Józef wiedział, że jeżeli Prusy kwestię szlezwicko-holsztyńską rozwiążą same, przejmą kierownictwo nad procesem przyszłego zjednoczenia Niemiec. Dwaj ministrowie austriaccy: Anton von Schimmerling i Johann von Rechberg, w 1863r. postanowili udaremnić plan Bismarcka. Nakłonili cesarza, by zwołał w sierpniu 1863r. we Frankfurcie zjazd władców wszystkich państw niemieckich. Bismarck stanowczo sprzeciwił się, by wziął w nim udział król pruski. Nieobecność ta dobitnie świadczyła, że zjednoczenie Niemiec wokół Austrii nie ma szans.

[Porozumienie między Austrią a Prusami.] Tymczasem Bismarck, przeciwny ingerencji Austrii w sprawie jednoczenia Niemiec, przyjął z entuzjazmem jej udział w kwestii szlezwicko-holsztyńskiej. Te dwa mocarstwa pod koniec 1863r. podjęły tajną decyzję o wspólnym wypowiedzeniu wojny Danii. Udział Austrii miał być przykrywką dla Prus, by reszta Europy nie zorientowała się, że chodzi ostatecznie o włączenie dwóch księstw bałtyckich. Na dodatek blok wojenny tych dwóch mocarstw mógł powstrzymać przed wystąpieniem zarówno Anglię, jak i Francję. Ostatecznie Anglia zdecydowała, że z powodu Danii sama nie będzie prowadziła wojny przeciwko Prusom i Austrii. Cały czas jednak namawiała Danię do oporu przeciwko Prusom mając nadzieję, że skłoni to Rosję lub Francję do ingerencji w stosunki duńsko-pruskie i poróżni je z Prusami.
Król Danii, licząc na poparcie Anglii, ustanowił nową konstytucję, która ostatecznie utrwalała więzy polityczne ze Szlezwikiem. Na to czekał Bismarck – niezwłocznie ogłosił, że Dania nie miała do tego prawa i 16 stycznia 1864r. razem z Austrią przedłożył jej ultimatum, żądając w nim uchylenia w ciągu 48 godzin nowej konstytucji.

[Stosunek wielkich mocarstw do wojny prusko-duńskiej.] Anglia wycofała się z udzielenia pomocy Danii. Dania pozostała więc sama, a wynik wojny był już przesądzony. Anglia pogodziła się ze wzmocnieniem Prus tym bardziej, że widziała w tym też stronę pozytywną – znaczniejsza przeciwwaga dla roszczeń Napoleona do Nadrenii. Anglia próbowała jeszcze szukać pomocy dla Danii u Napoleona, ale kategorycznie odmówił. Dania, w czwartym miesiącu wojny – 18 kwietnia 1864r. pod Dppel – poniosła tak dużą klęskę, że pomimo zapewnień Anglii o pomyślnie przebiegających rozmowach z Francją, Krystian IX zapytał bezpośrednio Francję, czy może liczyć na jej pomoc. Po uzyskaniu negatywnej odpowiedzi, przyjął wszystkie żądania.

[Warunki pokoju z Danią.] 12 maja 1864r. zostało ustalone zawieszenie broni, a 30 października podpisano ostateczny pokój między Danią a Prusami i Austrią. Księstwa Szlezwik, Holsztyn i Lauenburg przyznano zwycięzcom pod tymczasowy wspólny zarząd.