Między dzieciństwem a dorosłością. Etapy rozwoju psychospołecznego

(Opracowane na podstawie artykułu A. Brzezińskiej o tym samym tytule. Źródło: Życie Szkoły nr 4/1991, s. 201-209).
1. Jak A. Brzezińska rozumie rozwój psychiczny człowieka?
Rozwój psychiczny człowieka - trwający przez całe życie proces dorastania do kolejnych zadań stawianych człowiekowi jednocześnie przez:
 otoczenie: wymagania, żądania, naciski oraz formułowane także w sposób ukryty oczekiwania innych ludzi,
 własny organizm: uczenie się „słuchania własnego ciała" i coraz lepsze poznawanie jego mocnych i słabych stron,
 samego siebie: realizowanie planów, programów działań w krótszej i dłuższej perspektywie czasu, także marzeń.
2. Dlaczego zadania rozwojowe zmieniają się?
W każdej fazie rozwoju człowieka są to inne zadania, inne są bowiem oczekiwania otoczenia, a inne, związane z biologicznymi przemianami (dojrzewaniem, starzeniem się), możliwości własnego organizmu. Zmienia się także stosunek człowieka do samego siebie, pojawia się zdolność do autorefleksji, a więc także do korygowania swych zamierzeń a więc także do lepszego ich dostosowywania do zewnętrznych okoliczności i postrzeganych możliwości samego siebie.
3. Ku czemu zmierza rozwój?
Niezależnie od tego, iż w każdej fazie tego długiego okresu dziecko rozwiązuje kolejne zadania rozwojowe, to zadaniem generalnym, któremu wszystkie inne są podporządkowane, jest osiągnięcie takiego poziomu rozwoju, aby możliwe było podjęcie samodzielnego życia i wejście w trzy kręgi: rodzinny, zawodowy, towarzyski.
Tym więc do czego przygotowuje się dziecko i co umożliwia mu przekształcanie się w dorosłego jest: uniezależnienie się od innych ludzi oraz uzyskanie takiego wglądu w siebie, w motywacje własnych działań, by możliwe było przewidywanie wszystkich istotnych - bliższych i dalszych - konsekwencji swego postępowania - w rezultacie - jego kontrolowanie
4. Jakie okresy poprzedzają osiągnięcie pełnej dojrzałości?
Osiągnięcie pełnej dojrzałości poprzedzone jest zatem przez dwa długie i trudne okresy:
 okres dzieciństwa, czyli nabywania podstawowych kompetencji umożliwiających osiąganie coraz większej niezależności za siebie,
 okres dorastania, czyli próbowania bycia dorosłym, a więc - obok dalszego nabywania kompetencji i doskonalenia tych opanowanych wcześniej - przede wszystkim jest to okres kształtowania się poczucia kompetencji i poczucia własnej wartości.
 okres wczesnej dorosłości do ok. 30 roku życia zwany jest okresem nowicjatu. Po nim dopiero następuje dorosłość właściwa, w której człowiek całkowicie odpowiedzialny będzie wywiązywał się z zadań wynikających z przyjęcia na siebie ról społecznych, rodzinnych, zawodowych, towarzyskich
Będzie to styl życia „dorosły" jeśli człowiek pomyślnie rozwiązał zadania rozwojowe we wcześniejszych fazach swego życia, szczególnie w okresie dorastania lub styl życia „dziecinny", jeżeli zadania nie zostały rozwiązane pomyślnie i ni nastąpiło psychiczne i społeczne przekształcenie się dziecka w dorosłego.
5. Co świadczy, wg A. Brzezińskiej o dorosłości?
O dorosłości, jakości życia świadczy umiejętność odnalezienia równowagi między „dawaniem" a „braniem", „byciem dla siebie" i „byciem dla innych". Człowiek dorosły to taki, którego wiążą z innymi silne więzi emocjonalne, ale jest on jednocześnie emocjonalnie niezależny.
6. Przez jakie etapy wiedzie prawidłowa droga ku dorosłości?
Prawidłowa droga ku dorosłości biegnie przez pięć etapów. Są nimi:
1. osiągnięcie poczucia bezpieczeństwa i zaufania do innych ludzi,
2. osiągnięcie względnej autonomii,
3. rozwój inicjatywy,
4. ukształtowanie się poczucia sprawności i bycia użytecznym,
5. ukształtowanie się poczucia tożsamości.
To wszystko stanowi wewnętrzne warunki, by w okresie wczesnej dorosłości mogła ukształtować się niezależność emocjonalna od rodziców czy innych znaczących we wcześniejszych okresach życia dorosłych oraz pełna odpowiedzialność za własne postępowanie