Republiki francuskie

Francja jest jednym z najstarszych państw Europy zachodniej. W jej dziejach było bardzo wiele burzliwych okresów. Potwierdzeniem tego jest choćby fakt, iż w historii było aż pięć ustrojów republikańskich. W dalszej części pracy, krótko je scharakteryzuję.
Okres Pierwszej Republiki Francuskiej datuje się na dzień 22 września 1792, czyli zniesienie monarchii i ogłoszenie nowej konstytucji. Miało to miejsce podczas Wielkiej Rewolucji Francuskiej (1789-1799) Za jej symboliczny początek uważa się zdobycie przez lud Paryża twierdzy Bastylia 14 lipca 1789. W dniu 22 września 1792 r. Zgromadzenie Narodowe, na swym nadzwyczajnym posiedzeniu uchwaliło zniesienie monarchii i wprowadzenie ustroju republikańskiego we Francji. Zaś w styczniu 1793 r., po procesie o zdradę państwową, został zgilotynowany król Ludwik XVI. Stało się to bodźcem do sfinalizowania pierwszej wielkiej koalicji antyfrancuskiej z udziałem: Prus, Austrii, Wielkiej Brytanii, Holandii, państw niemieckich, Hiszpanii, Rosji, Portugalii i większości państw włoskich. W marcu Francuzi stracili Belgię i Nadrenię, częściowo z winy głównodowodzącego wojskami francuskimi, który próbował poprowadzić je przeciwko rewolucyjnemu Paryżowi. Podobne zdrady ze strony arystokratycznych oficerów zdarzały się często. W 1792 roku we francuskim rządzie pojawiają się żyrondyści, proklamujący republikę i nie wnoszenie do kraju wielu zmian. Przeciwko nim było ugrupowanie jakobinów, którzy rok później w wyniku zamachu stanu przejęli władzę. Na ich czele stanął Robespierre, który rządał śmierci wszystkich przeciwników rewolucji; wprowadził terror – przestało rozwijać się rolnictwo, gospodarka i przemysł. Terror jakobinów utrzymał się do 1794 r., kiedy to władzę w kraju przejęła 5-osobowa grupa – Dyrektoriat. Po 5 latach nadszedł kres ich rządów (9 listopada 1799), wtedy to Napoleon Bonaparte przeprowadził zamach stanu ogłaszając się Pierwszym Konsulem.
Okres Drugiej Republiki Francuskiej rozpoczął się 25 lutego 1848 r. abdykacją króla Ludwika Filipa, co było następstwem trwającej w prawie całej Europie Wiosny Ludów. Społeczeństwo francuskie domagało się wolności osobistej i równości wobec prawa, stąd też obalenie monarchy. Po tym wydarzeniu w państwie pojawił się Ludwik Bonaparte(zwany tez Napoleonem III). Pomimo złej polityki zagranicznej, wprowadził on II republikę francuską, opierającą się głównie na wprowadzaniu reform wewnętrznych we Francji (m.in. przebudowa Paryża, kiedy to wzniesiono Łuk Triumfalny ). II republika jednak nie trwała długo. Zaledwie po dwóch latach Napoleon III zorganizował zamach stanu i 2 grudnia 1852 podczas koronacji na cesarza Francji, wprowadził III Cesarstwo Francuskie. W okresie jego panowania trwały nieustanne walki na terenie kraju. Wojna domowa trwała aż do roku 1871, kiedy to powstała III Republika Francuska.
Była ona proklamowana 4 września 1870 r., trwała 70 lat, do czasu okupacji niemieckiej w 1940 r. Po zakończeniu wojny domowej w 1871 r. pomiędzy rządem wersalskim a komunardami paryskimi, prezydentem III Republiki Francuskiej został dotychczasowy szef rządu Thiers, głównie za zasługi w rozbiciu Komuny Paryskiej. Starał się on przede wszystkim o szybką spłatę 5 miliardów kontrybucji wojennej, od której Niemcy uzależnili wycofanie swych wojsk okupacyjnych z Francji. Udało mu się to, dzięki znacznemu podniesieniu podatków pośrednich i podatkowi gruntowego.Mimo licznych prób wskrzeszenia monarchii, nie udawało się tego dokonać, wobec sporów wśród jej zwolenników. Republika więc trwała, a nawet rozwijała się pomyślnie, czemu sprzyjał długi okres pokoju, trwający do 1914 r. W 1875 r. uchwalona została nowa konstytucja, która znacznie umocniła władzę prezydenta, czyniąc z niego praktycznie monarchę bez korony. Mimo protestów prawicy, „Marsylianka” stała się hymnem państwowym, a dzień zburzenia Bastylii 14 lipca świętem narodowym. Upowszechnione i rozbudowane zostało szkolnictwo wszystkich typów. Nastąpiła liberalizacja prasy i wydawnictw książkowych. Rozwinęło się ustawodawstwo socjalne. Utrzymujące się rządy prawicowe prowadziły politykę klerykalną.Spektakularnym obrazem gospodarczego rozwoju Francji były wystawy światowe, urządzone w Paryżu w 1889 r., w stulecie Wielkiej Rewolucji Francuskiej, oraz w 1900 r. Po pierwszej w Paryżu pozostała 300-metrowej wysokości stalowa, ażurowa konstrukcja wieży inż. Gustawa Eiffla, druga ściągnęła rekordową ilość ponad 50 mln zwiedzających. Wlatach IIRepubliki, Francja utrwaliła kolonie w Algierii, Maroku, Tunezji i na Madagaskarze, a także rozszerzyła o Francuską Afrykę Równikową i Zachodnią, Mauretanię, Senegal i Kongo (francuskie) w Afryce oraz o Północny Wietnam, Laos i Kambodżę w Indochinach. Równocześnie od początków XX w. narastała wrogość między Francją i Niemcami, oba państwa zawiązały wrogie sobie ugrupowania: Trójporozumienia, czyli Ententy, i Trójprzymierza państw centralnych, które rozpoczęły intensywny wyścig zbrojeń, co zaowocowało wybuchem I wojny światowej w 1914 r.
Czwarta Republika, jest to okres ustrojowy we Francji w latach 1946-1958, pod rządami czwartej konstytucji republikańskiej. Była to pod wieloma aspektami kontynuacja Trzeciej Republiki, która istniała przed II wojną światową. Francja przyjęła konstytucję Czwartej Republiki 13 października 1946 r. W tym okresie poczyniono szereg prób wzmocnienia władzy wykonawczej, aby zapobiec chwiejnej sytuacji politycznej, która miała miejsce przed wojną, jednak niestabilność pozostała i doprowadzała do częstych zmian w rządzie. Sytuacja zaostrzyła się szczególnie w 1958 r., w czasie wojny algierskiej, która spowodowała gwałtowny sprzeciw społeczeństwa wobec algierskich kolonistów, prawicę i armię z jednej strony, a szeroko rozumianą lewicę, dążącą do rozmów pokojowych, z drugiej. Aby uporać się z tym problemem, zwrócono się do bohatera z II wojny światowej, generała Charlesa de Gaulle'a . Działania jakie podjął doprowadziły do powstania Piątekj Republiki Francuskiej, która jest okresem piątej konstytucji republikańskiej Francji, rozpoczętej 5 października 1958 r. Piąta Republika zastępuje słaby, podzielony na frakcje parlamentarne rząd mocniejszą, bardziej scentralizowaną demokracją. Motywacją dla poczynionych zmian była w/w wojna algierska. Chociaż Francja zrezygnowała z wielu swoich kolonii, jak posiadłości w Afryce Zachodniej czy Azji Południowo-Wschodniej, ciągle utrzymywała status kolonialny w Algierii, w której mieszkała duża liczba Francuzów. Algieria uzyskała ostatecznie niepodległość 5 lipca 1962 r. Generał Charles de Gaulle wykorzystał kryzys algierski jako okazję do utworzenia nowego rządu francuskiego z silniejszym urzędem prezydenta, który poprzednio był jedynie figurantem. Francuscy prezydenci urzędowali poprzednio 7 lat, natomiast obecnie okres ten został skrócony do 5 lat, lecz zyskali większą władzę niż większość ich europejskich odpowiedników w demokracjach parlamentarnych. 28 września 1958 r. miało miejsce referendum i 79,2% głosujących poparło projekt nowej konstytucji. Prezydent był poprzednio wybierany przez ciało elektorskie, ale w 1962 r. de Gaulle zaproponował, aby prezydent był wybierany przez obywateli w bezpośrednich wyborach. Chociaż metoda i intencje de Gaulle'a w tym referendum były kontestowane przez wiele ugrupowań politycznych, zmiana została przyjęta przez francuski elektorat. System ten daje prezydentowi republiki dostateczną legitymację, gdyż musi uzyskać większość zarówno w pierwszej, jak i drugiej rundzie głosowania. Następcami de Gaulle'a w następnych latach byli Georges Pompidou (1969–1974), Valry Giscard d'Estaing (1974–1981), Franois Mitterrand (1981–1995) i do dziś jest nim Jacques Chirac (od 1995).
Pomimo ciężkich okresów w historii Francji, udało się wprowadzić na stałe rządy republikańskie, które są akceptowane zarówno przez społeczeństwo jak i inne kraje. Myślę, że w okresie Piątej Republiki najbardziej zasłużył się Charles de Gaulle i to jemu współczesna Francja powinna zawdzięczać swoją obecną sytuację.