Bronisław Mlinowski

Bronisław Kacper Malinowski

Urodził się w Krakowie 8 kwietnia 1884r. Jego ojciec był członkiem Akademii Umiejętności (dzisiejszy PAN) oraz profesorem filologii słowiańskiej na Uniwersytecie Jagiellońskim. Malinowski w swoich pamiętnikach wspomina ojca jako etnografa. Jako dziecko Malinowski był bardzo chorowity. Po licznych trudnościach związanych ze stanem zdrowia Malinowski skończył w 1902r. ekskluzywne gimnazjum im. Jana III Sobieskiego w Krakowie. Po czym kontynuował naukę na Uniwersytecie Jagiellońskim studiując fizykę i matematykę. W trakcie studiów zainteresował się filozofią, którą ostatecznie skończył broniąc wybitnie w 1908r. prace doktorską pt. „O zasadzie ekonomi myślenia”. Po doktoracie zły stan zdrowia nie pozwolił mu na dalszą rozwinięcie karierę na UJ zdecydował się na wyjazd z matką do Włoch , a później na Wyspy Kanaryjskie na Teneryfe skąd pisał listy do ks. Pawlickiego zwracające uwagę na kulturę mieszkańców wyspy. Momentem przełomowym w jego życiu było przeczytanie książki Frazera „Złota gałąź” ,po której przeczytaniu stwierdził cyt. „Antropologia jest wielką nauką, godną takiego samego oddania, jak którakolwiek ze starszych i bardziej od niej ścisłych dyscyplin”. W ówczesnym zaborze austriackim obcował z wybitnymi intelektualistami, których spotykał w ośrodku inteligencko-towarzyskim końca XIX i początku XX wieku Zakopanym. Zaprzyjaźnił się tam z między innymi z S.I. Witkiewiczem, z którym później wyjechał na antypody, Chwastką i Szymberskim. Poprzez te znajomości obcował i spotykał się z takimi sławami jak Paderewski czy Żeromski. Na dalsze studia zdecydował się wyjechać za granice. Studiował w Lipsku oraz Londynie, w którym współpracował z Marią Czaplicką (badaczką Syberii). To właśnie w dużej mierze dzięki wstawiennictwu Czaplickiej wyjeżdża w 1914r. do Nowej Gwinei na wyspy Torobrionda, na których w latach 1915-1918 zebrał materiał badawczy na napisanie swojej pierwszej monografii terenowej wydanej po raz pierwszy w 1922r. „Argonautów zachodniego Pacyfiku” (z przedmową jego przyjaciela Frazera). Książka ta zyskała duży rozgłos i stałą się początkiem powstania nowego spojrzenia na antropologie oraz systematyzowała badania terenowe, z których Malinowski słynął. W swoich pamiętnikach Malinowski stwierdzał, że istotą jego badań terenowych jest odkrycie tubylczych namiętności i motywów jego postępowania oraz na tej podstawie poznać człowieka i kulturę ogólnie.Malinowski nie był pierwszym który prowadził badania terenowe (wcześniej takie badania prowadził min. Morgan wśród Irrokezów) jednak to on doprowadził je do perfekcji i dał im teoretyczne podstawy. Jego postulaty dotyczące badań antropologicznych są następujące:
- różnorodne procedury badawcze (wywiad, obserwacja, statystyka i inne),
- zamieszkanie na badanym terenie,
- poznanie „tubylczego punktu (sposobu) widzenia rzeczywistości poprzez wtopienie się w tłum”,
- znajomość języka tubylczego ( inaczej można poznać zafałszowany lub nie pełny obraz kultury).

Spełnienie tych warunków pozwala odkryć ramy kultury oraz zaobserwować ich instytucje i strukturę.
W trakcie pobytu w Nowej Gwinei czasem odwiedzał Australię gdzie poznał swoją żonę E. Masson, z którą miał trzy córki. Po powrocie do europy był wykładowcą na uniwersytetach w Genewie, Rzymie, Wiedniu i Londynie w którym objął katedrę antropologii oraz uzyskał tytuł profesora. W 1938r. korzystając z przysługującego mu wolnego roku akademickiego wyjechał do USA. Właśnie w Stanach zastała go II Wojna Światowa, która spowodowała że już nie wrócił do Europy. W czasie swojego pobytu w stanach udzielał się na rzecz Polski został I przewodniczącym Akademii Umiejętności działającej w USA, która miała zostać w powojennej Polsce kontynuowana. W USA uzyskał Doktorat Honoris Causa na Harvardzie oraz tytuł profesora na Yale. Prowadził również swoje badania na Indianach w Meksyku.
Zmarł nagle 16 maja 1942r. w New Haven w USA. Miał 58 lat.

Bronisław Malinowski wraz z A.R. Radcliffem-Brownem byli prekursorami nowego nurtu w antropologii - funkcjonalizmu. Koncepcje Malinowskiego i Radcliffe-Brown’a różniły się ale można mówić o wspólnych cechach tych teorii między innymi o rozstrzygającym znaczeniu badań empirycznych dla teorii antropologicznej oraz o holistycznym charakterze zjawisk społecznych i kulturowych.
Na funkcjonalizm Malinowskiego największy wpływ miały trzy czynniki:
- Socjologia Durkheima,
- Psychologia Wundta,
- Studja w Londynie.

Z socjologii Durkheima, który wyrażał pogląd, że fakty społeczne mogą być rozumiane jedynie w odniesieniu (relacji) do innych faktów społecznych w ramach systemu społecznego (funkcją tego jest utrzymanie systemu) Malinowski wywnioskował, że każdy fakt kulturowy powinien być ujmowany i interpretowany we właściwym mu kontekście-społeczno kulturowym (czyli relacji z innymi faktami kulturowymi).
Już w pracy doktorskiej (1908) zauważył, że najogólniejszym pojęciem analizującym zależności jest pojęcie funkcji. O antropologii funkcjonalnej Malinowski napisał, że : „zmierza do wyjaśnienia faktów antropologicznych [...] przez ich funkcje, przez ich role jaką odgrywają one integralnym systemie kultury przez sposób w jaki pozostają we wzajemnych relacjach w obrębie tego systemu oraz sposób w jaki system ten zostaje powiązany z otoczeniem”.
Jego studia kultury trobriandzkiej są w znacznej mierze analizą funkcji opisywanych instytucji. W „Argonautach zachodniego Pacyfiku” są to instytucje wymiany rytualnej, w „Zwyczajach i zbrodni w społecznościach dzikich” instytucje prawne i mechanizmy porządku społecznego, w „Życiu seksualnym dzikich„ instytucje rodzinne i związki pokrewieństwa. Malinowski poprzez opisywanie instytucji pokazywał jak przyczyniają się one do utrzymania spójności i tożsamości systemu kultury oraz powiązania z innymi elementami tego systemu kształtującego całość życia plemiennego. Malinowski definiuje instytucje jako grupę ludzi podejmującą i realizującą wspólne działania czyli inaczej zorganizowany system działań ludzkich. Do instytucji zaliczamy zarówno rodzinę jak i zrzeszenie zawodowe. Analiza powiązań między instytucjami pozwalała na uchwycenie „anatomii” systemu kultury natomiast analiza działań na uchwycenie fizjologii. Zmiana kulturowa według Malinowskiego to zastąpienie jednych instytucji innymi oraz zmiana układu powiązań między nimi. Pojęcie instytucji było głównym źródłem postrzegania, opisu i interpretacji rzeczywistości kultury dla funkcjonalistów.
Kultura jak pisze Malinowski odgrywa dominującą role w życiu człowieka. Odróżnia go od zwierzęcia gdyż swoje potrzeby zaspokaja poprzez nią (zaspokajanie potrzeb wymaga odwołania się do tradycji, norm, reguł postępowania i wzorów kulturowych). Koncepcje kultury wg Malinowskiego można sprowadzić do czterech haseł:
- kultura jest całością
- kultura jest zintegrowanym systemem
- zależności między elementami kultury mają charakter funkcjonalny
- kultura jest aparatem instrumentalnym
Malinowski w „Życiu seksualnym dzikich” pisał, że: „ewolucjonista będzie się interesował faktami jako przeżytkami dawnych stadiów będzie je umieszczał w przeszłości przy czym usuwać je będzie z rzeczywistego otoczenia. W ten sposób każdy składnik kulturowy (obyczaj, słowo, wyobrażenie)zostaje wyrwany ze swojego kontekstu”. W koncepcji kultury Malinowskiego nie było miejsca na uznawane przez ewolucjonistów przeżytki kulturowe gdyż według niego kultura tworzy zintegrowaną całość i wszystko co istnieje w ramach systemu kulturowego musi spełniać jakieś funkcje.


Malinowski uczonym ewolucjonistycznym zarzucał:
- ignorowanie rzeczywistego przebiegu procesów społecznych w próbach rekonstrukcji historii
- brak krytycyzmu wobec wykorzystywanych materiałów (zbierali oni materiały z nie sprawdzonych źródeł oraz czerpali informacje od przypadkowych obserwatorów)
- spekulacji nie mających oparcia w faktach
- analizowanie kultury w oderwaniu od kontekstu kulturowego

Malinowski mimo dość dużej krytyki (mniejszej niż dyfuzjonistów) cenił jednak dzieła czołowych ewolucjonistów Morgana, Tylora i Frazera. Malinowski również nie do końca wyzbył się myślenia ewolucjonistów można się tego dopatrzeć w dziele „Wierzenia pierwotne i formy ustroju społecznego”. Nie odrzucał ogólnej idei ewolucji. Sceptyczny był jednak co do rezultatów i metod badań ewolucjonistów.
Podsumowując zasługi Malinowskiego dla rozwoju antropologii są nie do ocenienia. Jego główne osiągnięcia to:
- opracowanie podstawy teoretycznej badań terenowych
- rozwinięcie technik badawczych
- położenie podwalin pod nowoczesne badania antropologiczne
- wspólnie z Radcliffem-Brownem utworzenie nowego spojrzenia w antropologii funkcjonalizmu



Bibliografia:
● „Mistrzowie antropologii społecznej : rzecz o rozwoju teorii antropologicznej” – A.K. Paluch Warszawa : PWN, 1990
●„Malinowski”- A.K. Paluch; Warszawa : \"Wiedza Powszechna\", 1983