Renesans w Polsce

Renesans (Odrodzenie) w Polsce

Był to przełomowy w stosunku do Średniowiecza okres w nauce, literaturze, oraz sztuce. Ukształtował się on we Włoszech w pierwszej połowie XV wieku, a rozpowszechnił w drugiej połowie XV wieku i w XIV wieku w większości krajów Europy, a także w Polsce. Za początek renesansu uznaje się 1420 rok kiedy to rozpoczęto budować szpital dal niemowląt Ospedale degli Innocenti we Florencji oraz zaczęto przebudowe katedry Santa Maria del Fiore także we Florencji.
Renesans odwoływał się głównie do sztuki antyku oraz nawiązywał do form greckich i rzymskich. Dążył także do znalezienia harmonii i doskonałości proporcji. Budowle renesansu cechuje się prostota i harmonia. Stosowano antyczne proporcje architektoniczne operując kolumnami i belkowaniem. Rozpowszechnia się schemat łuku triumfalnego oraz portyk z trójkątnym tympanonem (wew. Pole trójkątnego frontu, gładkie lub wypełnione rzeźbą). Występują często ornamenty pochodzenia grecko-rzymskiego m.in.: liście akantu, rozety, wieńce, układy kandelabrowe. Dominuje układ poziomy podkreślany m.in. zwielokrotnieniem liczby gzymsu, urozmaicona ornamentacja roślinna lub geometryczna na obramowaniach drzwi i okien, na gzymsach i kolumnach ozdabianie elewacji boniowaniem czyli obłożenie dolnej patii murów kamiennymi płytami. Okna zwykle prostokątne. Najważniejsze typy architektoniczne to: pałac miejski z arkadowym dziedzińcem wewnętrznym, willa podmiejska z kondygnacją reprezentacyjną na parterze, ponadto wznoszone poza miastami pałace otoczone fortyfikacjami ziemnymi. W budownictwie sakralnym charakterystyczne były kaplice na planie centralnym, oraz kopuły. W świeckiej architekturze miejskiej renesansowe formy nadawano ratuszom, giełdom, sukiennicom. W konstrukcjach budowlanych szeroko stosowano łuk półkolisty, kolumnady arkadowe, kopuły, a w elewacjach rustykę (dekoracyjne opracowanie powierzchni muru kamiennego lub kamiennej okładziny ściennej za pomocą obróbki kamieniarskiej) i wspomniane już boniowanie. Zamki powstawały na planach zbliżonych do kwadratu czy prostokąta. Wewnątrz posiadały dziedziniec otoczony krużgankami (długi ganek przykryty przykryty stropem lub sklepieniem). Stropy były zazwyczaj płaskie pokryte drewnianymi kasetonami. Wnętrza wyposażano w piękne meble, a na ścianach wieszano arrasy (tkaniny do powieszenia na ścianę). Typowym specyficznie, polskim elementem architektury renesansu jest attyka, czyli ścianka lub balustrada znajdująca się ponad najwyższym gzymsem budynku, wieńcząca jego elewacje oraz zasłaniająca niskie poddasze. Oprócz ozdabiania budynku, chroniła przed przeniesieniem się ognia na dachy innych budynków w przypadku pożaru.

Przykłady architektury renesansu w Polsce:
Kraków- Zamek Królewski na Wawelu, Kaplica Zygmuntowska, kamienice mieszczańskie, Sukiennice; Zamki w Pieskowej Skale, Niepołomicach, Brzegu; Zabudowa Sandomierza i Zamościa
Przykłady architektury renesansu w Europie:
Kopuła bazyliki św. Piotra w Watykanie, kaplica Pazzich we Florencji, szpital dal niemowląt Ospedale degli Innocenty, fasada kościoła Santa Maria del Fiore we Florencji, kaplica Sykstyńska z Sądem Ostatecznym w Watykanie.