Powstanie Chmielnickiego - przyczyny wybuchu powstania

Przyczyny wybuchu powstania
• Kozacy byli siłą społeczną Ukrainy naddnieprzańskiej, wywodzili się ze zbiegłych chłopów polskich i rosyjskich, ludności ukraińskiej, zubożałej szlachty i mieszczan; zasiedlali tereny nad Dnieprem; zagrożeni przez Tatarów organizowali się na wzór wojskowy na czele z atamanami, dowództwo znajdowało się na Zaporożu na Siczy (jednej z wysp na Dnieprze)
• zajęcia ludności naddnieprzańskiej - uprawa roli, łowienie ryb; rozbój, organizowanie zbrojnych wypadów na ziemie Tatarów i Turcji
• spory z magnaterią, która tworzyła na Ukrainie swoje „państewka" i chciała podporządkować sobie Kozaków jako pańszczyźnianych chłopów
• Kozacy rejestrowi - Zygmunt August i Stefan Batory utworzyli oddziały Kozaków rejestrowych (około 500 osób) do obrony granicy Polski za żołd i wolność osobistą; dążenie Kozaków do zwiększenia rejestru, ponieważ pozostali traktowani byli jak chłopi pańszczyźniani
• Władysław IV Waza dążył do wojny z Turcją, obiecując Kozakom zwiększenie rejestru - od 1646 r. prowadzono zaciąg do wojska, ale sejm nie zgodził się na wojnę, więc Kozacy poczuli się oszukani
• różnice wyznaniowe na Ukrainie - w 1596 r. unia brzeska podporządkowała Kościół prawosławny papieżowi; opór przeciwko kontrreformacji, katolicyzm utożsamiany był z polską magnaterią
• różnice językowe i obyczaj owe
• tradycje walki na Ukrainie od XVI wieku
- 1591-1593 powstanie pod wodzą Krzysztofa Kosińskiego - żądano zapłacenia zaległego żołdu, zwiększenia rejestru (w 1590 r. ustalono rejestr do 1000 osób); powstanie stłumiły prywatne wojska magnackie
- 1594-1599 powstanie Semena Nalewajki przeciwko przywilejom magnaterii; powstanie pokonały wojska pod dowództwem hetmana Stanisława Żółkiewskiego
- 1630-1637 powstanie Tarasa Fedorowicza, w wyniku którego podniesiono rejestr do 8 tysięcy
- 1637-1638 powstanie Pawła Pawluka - zmniejszono rejestr do 6 tysięcy, przystąpiono do represji wobec Kozaków, co wywołało kolejne nieudane powstanie pod wodzą Ostrzanina
• osobisty zatarg pisarza wojsk zaporoskich Bohdana Chmielnickiego z polskim podstarościm z Czehrynia, który zajął jego gospodarstwo i zabił syna
• wojna z Polską była wojną o wyzwolenie narodowe Ukrainy
• podpisanie porozumienia między Kozakami a Tatarami, którzy obawiali się wojny z Rzeczpospolitą o pograniczne tereny