Obrzędy pogrzebowe i tradycje pochówków w Polsce i w Rosji

Zarówno Polacy jak i Rosjanie wywodzą się z plemion słowiańskich. Wiele wieków później nastąpiło zróżnicowanie tych obydwu kultur, ale początkowe tradycje chowania były takie same.
Jednym z pierwszych znanych sposobów pochówku było palenie ciał. Prochy zasypywano ziemią lub w urnie przenoszono w inne miejsce i tam sypano kopiec z ziemi nazywany kurhanem. Ślady pierwszego grzebania ciał, bez palenia pochodzą z około II wieku niedaleko Kijowa. Jednak ta metoda pochówku nie była zbyt popularna w kulturze słowiańskiej- nie zabezpieczała przed wampiryzmem. Oprócz palenia zwłok stosowano różne zabiegi magiczne mające na celu utrudnienie przemiany zmarłego w wampira. Po śmierci ciało wynoszono oknem a nie drzwiami, do miejsca pochówku prowadzono okrężną drogą, zmarłego chowano za wodą po to, aby zmylić mu drogę tak, by potem jako duch nie mógł trafić do domu. Kolejnym zabiegiem mającym na celu uniemożliwienie wydostania się wampira z trumny było odwracanie urny do góry dnem i przyciskanie wieka kamieniem. W XV wieku powracający z pogrzebu kładli przed progiem popioły z ostrym, odstraszającym narzędziem.
W późniejszym czasie, kiedy palenie ciał zastąpiło grzebanie, zmieniły się obrzędy związane z pochówkiem. Wtedy do stałych elementów pogrzebu należało: czuwanie, opłakiwanie, wynoszenie zwłok, tryzna (popisowa walka, popularna szczególnie na Rusi), stypa (uczta pogrzebowa) i sypanie mogiły. Do grobu wkładane były przedmioty codziennego użytku np. w mogiłach dzieci można było znaleźć zabawki, kobiet- biżuterię itp.
W późniejszych latach tradycje pogrzebowe zaczęły się zmieniać, tworzyły się oddzielne i jakże odmienne kultury- polska i rosyjska. Polskie tradycje chowania zmarłych można rozpatrywać na przykładzie miejsc pochówku dwóch stolic-byłej i obecnej-Krakowa i Warszawy.
W Warszawie do najbardziej znanych miejsc pochówku wybitnych osobistości należą kościoły i znajdujące się na cmentarzach aleje zasłużonych. Obecnie najstarsze grobowce w stolicy znajdują się w katedrze św. Jana, w podziemnych kryptach. Są tam pochowani średniowieczni książęta i księżniczki, głównie władający ziemiami Mazowsza. Znajduje się tam także XV-wieczna trumna, w której pochowano dziecko. Bardziej zasłużonym, lub po prostu bogatszym zmarłym stawiano kamienny nagrobek najczęściej granitowy. Był on przykryty kamienną płyta z płaskorzeźbą przedstawiającą pochowana tam osobę. W średniowieczu postać przedstawiona była w pozycji leżącej, z rękami założonymi na piersiach, jakby we śnie. Na płytach grobów podwójnych przedstawione osoby często obejmowały się (np. płyta na grobie książąt mazowieckich). W okresie baroku postacie te przedstawiane były "za życia", w pozycji wpółleżącej, wspierając się na ramieniu.
Oprócz grobów książąt i bogatych lub zasłużonych ludzi w podziemiach katedry znajduje się także nagrobek króla Stanisława Augusta. Nie jest on pochowany na Wawelu, ponieważ wielu uznało go za zdrajcę, który nie zasłużył na to, by spoczywać wśród prawdziwych patriotów. Jednocześnie król przyczynił się do znacznego rozwoju Warszawy, za czasów jego panowania miasto zyskało wielu znakomitych architektów i malarzy, stało się centrum kulturalnym ówczesnej Polski.
O tradycjach pochówków w XVII-wiecznej Polsce można dużo dowiedzieć się w Muzeum Historycznym Warszawy. Znajdują się tam charakterystyczne dla tego okresu refektarze- obrazy przedstawiające popiersia zmarłych. Są one zwykle owalnego kształtu. Często przedstawione na nich postacie niewiele przypominają zmarłą osobę. Niejednokrotnie malarz nigdy nie widział osoby, którą malował. O tym jak ona wyglądała dowiadywał się z opowieści osób, które zamawiały portret. Podczas mszy refektarz przybity był do trumny, później kładziono go na grobie, aby przypominał jak wyglądał zmarły.
Najbardziej znanym warszawskim cmentarzem są Powązki. Aleję główną cmentarza przeznaczono dla osób wybitnych- nazwano ją Aleją Zasłużonych. Pośród projektantów nagrobków i pomników można spotkać wiele nazwisk znanych architektów i rzeźbiarzy. Charakter tej części cmentarza zmusił artystów do wymyślania różnych motywów, stwarzających aluzje do osiągnięć zmarłego w jego działalności zawodowej, charakteryzujące jego życiowe zamiłowania i pasje. Zazwyczaj obrzędowi pogrzebu towarzyszył pochód wielu ludzi- swoją obecnością wyrażali swoje uznanie dla zasług zmarłego oraz żal, z jakim przyszło go pożegnać z tego świata.
W Krakowie najciekawsze i najstarsze groby można znaleźć na Wawelu. W podziemiach katedry wawelskiej spoczywają zwłoki większości królów polskich i ich rodzin. Pierwszymi członkami rodów monarszych pochowanymi na Wawelu byli- Mieszko- syn Bolesława Śmiałego, Bolesław Kędzierzawy, Kazimierz Sprawiedliwy wraz z synami: Bolesławem i Leszkiem Białym. Niestety, ich groby są zupełnie zniszczone.
Od czasów Władysława Łokietka prawie wszyscy panujący pochowani są na Wawelu. W późniejszych czasach sprowadzono tam także prochy innych znaczących ludzi.
W centralnej części kaplicy, w miejscu ołtarza znajduje się nagrobek patrona polski, św. Stanisława. Jest on pochowany w srebrnej trumnie podtrzymywanej przez czterech aniołów. Niedaleko znajduje się grobowiec Władysława Jagiełły, wykonany z czerwonego marmuru. Na jego płycie została wykonana płaskorzeźba przedstawiająca króla ze wszystkimi atrybutami władzy: koroną, jabłkiem, berłem i królewskim płaszczem. Nad grobem rozpościera się baldachim.
Po drugiej stronie znajduje się grób Władysława Warneńczyka. Jednak nie został on tam pochowany, ponieważ jego ciało zaginęło w bitwie pod Warną).
Wokół głównej nawy umieszczone są boczne kaplice, gdzie znajdują się pozostałe nagrobki. W kaplicy Świętokrzyskiej pochowano Kazimierz Jagiellończyka i Elżbietę Rakoszankę. W kaplicy Wazów znajdują się tablice nagrobne Zygmunta III Wazy, Władysława IV, Jana Kazimierza i innych osób.
Naprzeciw wejścia do następnej kaplicy- Zygmuntowskiej znajduje się wykonany z białego marmuru sarkofag królowej Jadwigi. Naprzeciw kaplicy Jana Olbrachta znajduje się marmurowy grobowiec przykryty baldachimem, w którym spoczywają szczątki Kazimierza Wielkiego. W pozostałych kaplicach pochowani są członkowie rodzin królewskich, biskupi, uczeni i inne wybitne osobistości, a w podziemiach zasłużeni Polacy z innych epok- Mickiewicz, Słowacki i Piłsudski.