Praca doradcy ponowoczesnego

Poradnictwo zawodowe w Polsce podporządkowane jest dwóm resortom:
- resortowi edukacji – Ministerstwu Edukacji Narodowej i Sportu – poradnictwo dla młodzieży uczącej się,
- resortowi pracy – Ministerstwu Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej – poradnictwo dla dorosłych.
Jak dotąd brak informacji o prywatnych firmach, które specjalizowałyby się w świadczeniu odpłatnych usług z zakresu poradnictwa zawodowego. Działają natomiast firmy komercyjne, które świadczą usługi z zakresu doradztwa personalnego, tzn. usługi związane z doborem wysoko kwalifikowanych kadr dla potrzeb pracodawców.
Podstawowym aktem prawnym, z którego wynika konieczność organizacji i wspierania poradnictwa zawodowego przez władze publiczne w Polsce jest Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 roku.
Według definicji W. Trzeciaka poradnictwo zawodowe jest procesem, w którym doradca zawodowy pomaga człowiekowi w osiągnięciu lepszego zrozumienia samego siebie w odniesieniu do środowiska pracy po to, aby umożliwić mu realistyczny wybór lub możliwość zatrudnienia albo też osiągnięcie właściwego dostosowania zawodowego.
Już z wyżej przytoczonej definicji, określającej problemy związane
z realizacją procesu doradczego i z właściwym funkcjonowaniem jednostki
w społeczeństwie, wynikają postulaty by poradnictwo zawodowe właściwie funkcjonowało potrzebny jest szereg różnorodnych informacji dotyczących rynku pracy.
Poradnictwo zawodowe kieruje się następującymi zasadami:
- dostępności usług dla wszystkich osób bezrobotnych,
- dobrowolności korzystania z usług poradnictwa zawodowego,
W ramach tego działania udzielane są porady indywidualne oraz grupowe.
Porady indywidualne mogą być przeprowadzone specjalistycznymi badaniami lekarskimi i psychologicznymi.
W artykule K. Durczak przedstawia poradnictwo zawodowe jako udzielanie pomocy w wyborze zawodu i szkoły. Tak określane poradnictwo często jest utożsamione z „indywidualnym poradnictwem zawodowym”, potraktowane jako ostatni etap długotrwałej działalności jaką jest „orientacja zawodowa”. Natomiast poradnictwo zawodowe w szerokim znaczeniu oznacza celową, systematyczną, długotrwałą działalność wychowywania do wyboru zawodu.
Profesjonalny doradca jest wytworem nowoczesnego, modernistycznego ładu społecznego. Doradca wieku XX był także osobą godna powszechnego szacunku, gdyż niósł pomoc osobom bezradnym, biednym. Radził jak działać, co w danej sprawie sądzić. Najlepiej więc było, gdy okazywał się profesjonalistą z powołania a nie z przypadkowego wyboru. Natomiast rzeczywistość współczesna nie jest już tak klarowna i przejrzysta jak wydawała się na początku minionego wieku. Nie udoskonaliły jej ani odkrycia naukowe, ani gwałtowny postęp w zakresie technologii. Świat współczesny postrzegany jest jako świat wielorakich kryzysów. Życie społeczne przebiega w cieniu kryzysu pracy i niekontrolowanego wzrostu bezrobocia, życie społeczne dotyka również kryzys rodziny.
Wymienione cechy społecznej rzeczywistości w której przychodzi działać doradcom, wyraźnie pokazują jak dalece okazały się nieskuteczne zabiegi organizatorów ładu społecznego z początków minionego wieku.
Ciężkiej próbie poddana zostaje wiedza zdobyta w trakcie zawodowego przygotowania doradcy. Posiadana wiedza starzeje się bowiem bardzo szybko i okazuje się moralnie wątpliwa.
Współczesny doradca zdaje sobie dobrze sprawę z tego, że w zależności od sposobu udzielenia przez siebie odpowiedzi na nurtujące pytania, może wzbudzić zainteresowanie swoją usługą lub utracić klientów. Jest świadom tego, że poradnictwo stało się towarem.

Każde nowoczesne społeczeństwo opiera swoje funkcjonowanie na mechanizmach instytucjonalnych. Mieczysław Malewski w swoim artykule pt. „Poradnictwo wobec zmieniających się wzorów ludzkiego życia” pisze, że życie człowieka składa się ze zdarzeń. Wzory przebiegu życia jako składnik kultury i jako instytucja społeczna nie są niezmienne. Ich treść zmienia się ze zmianą społecznych, politycznych i ekonomicznych warunków życia. Początek nowoczesnego społeczeństwa rozpoczyna się w okresie Oświecenia.
Modele poradnictwa- dzielą się na nowoczesność, późną nowoczesność oraz ponowoczesność ( to czym będę zajmowała się w mojej pracy).
W okresie nowoczesności zasadniczym pytaniem z jakim spotykała się osoba udzielająca porady to jak działać? Jest to model nazywany modelem technologiczno – edukacyjnym.
Późna nowoczesność wyraża się w pytaniu jak żyć?. Jest to model poradnictwa nazwany modelem poradnictwa życiowego.
Ostatni model wiąże się z ponowoczesnością zasadniczym pytanie jest tu pytanie kim być? Niestety nie ma na to pytanie dobrej odpowiedzi. W świecie ponowoczesnym człowiek może być każdym. Jest to model zwany modelem poradnictwa biograficznego.
Przed rokiem 1989 poradnictwo zawodowe w Polsce było związane z pomocą młodzieży w wyborze zawodu i szkoły. Poradnictwo kończyło się po ukończeniu przez niego 18 roku życia. Po okresie transformacji z powodu wzrastającego bezrobocia grupa klientów się powiększyła. Dziś poradnictwo zawodowe towarzyszy człowiekowi na całej drodze życia zawodowego. Poradnictwo zatem obejmuje nie tylko młodzież, ale również dorosłych. Zawód doradcy uległ dużym zmianom i dlatego w dzisiejszych czasach doradców dręczą rozmaite niepokoje, czy są oni w stanie zrozumieć nowe pokolenie? Doradca po prostu nie może przystać do nowej rzeczywistości oddala się od niej. W dzisiejszych czasach młodzież „żyje dniem dzisiejszym”, np. młodzież angielska i japońska nie marzy o stabilnej karierze, stałej pracy nie chcą (boją się), a jak ją mają to nie chcą wiązać się z nią na zawsze. Natomiast młodzież polska zdaje sobie sprawę z tego, że zawód trzeba będzie zmieniać wielokrotnie, wykonywać prace dorywcze, tęsknią oni za pracą stałą na czas nieokreślony.
Niepewność i konieczność dokonywania wielu wyborów zmusza ludzi do szukania pomocy doradców zawodowych.
Życie w ciągłym napięciu, pogoni, niepewności, bez oparcia w osobach bliskich powoduje, że osoby radzące się będą szukały terapii, która jest najczęściej długotrwałym procesem. W dzisiejszych czasach poszukiwani są doradcy spolegliwi, opiekuńczy. Rola tych doradców będzie polegała nie na doradzaniu, ale na wspieraniu klientów w dokonywaniu wyboru własnej drogi życiowej. Doradca nie będzie dążył do tego , aby zmienić człowieka, ale by go jak najlepiej zrozumieć. Aby doradca mógł w te n sposób pomagać musi nastąpić bliski kontakt osobowy między doradcą a klientem, prawdziwa rozmowa, dialog. Doradca może tak oddziaływać na osobę radzącą się, aby próbować znaleźć i rozwinąć w tej osobie to, co sam uznał w sobie samym za słuszne.
Wielu doradców uważa, że w realiach ponowoczesnego świata niemożliwe jest typowe poradnictwo zawodowe. Nikt nie jest w stanie przewidzieć, w jakich zawodach będzie praca za klika lat.
Współczesny świat, niezmiernie skomplikowany, trudny tworzy nowy kontekst działań dla wielu grup zawodowych. Działalność doradcy zawodu nabiera zdaniem Katarzyny Druczak. nowego wymiaru. Dziś trudno powiedzieć, iż doradca udziela tylko porad zawodowych, próbuje pomóc znaleźć odpowiedź na pytania dotyczące wyboru zawodu, szkoły. Praca doradcy służy przede wszystkim wspieraniu człowieka poszukującego pomocy.
Usługi z zakresu poradnictwa zawodowego realizowane są przez specjalne placówki – poradnie psychologiczno-pedagogiczne. Podkreślić należy, że placówki te odpowiedzialne są za udzielanie szeroko rozumianej pomocy psychologiczno-pedagogicznej, w tym m.in. usług z zakresu poradnictwa zawodowego dzieciom i młodzieży, a także udzielają rodzicom i nauczycielom pomocy związanej z wychowywaniem i kształceniem dzieci i młodzieży.
Na terenie kraju w roku 2000 działało 590 poradni psychologiczno-pedagogicznych, w tym 6 specjalistycznych placówek zajmujących się głównie, bądź wyłącznie poradnictwem zawodowym. Poradnictwo pedagogiczne obejmuję udzielenie dzieciom i młodzieży pomocy w wyborze kierunku kształcenia i zawodu oraz w planowaniu kariery zawodowej. W pracy diagnostycznej doradcy zawodowi stosują głównie testy psychologiczne. Najczęściej stosuje się testy badające sprawność intelektualną, osobowość, testy zainteresowań, testy badające uzdolnienia specjalne, testy pedagogiczne. Jednak wyposażenie doradców w tym zakresie wymaga poprawy, zwłaszcza zaś wprowadzenia nowych narzędzi lub przynajmniej opracowania aktualnych norm.
Doradcy zawodowi zatrudnieni w powiatowych urzędach pracy (460 doradców w kraju) udzielają pomocy wszystkim zainteresowanym poradnictwem klientom w rozwiązywaniu ich problemów zawodowych. Doradcy zawodowi udostępniają klientom rzeczywiste i obiektywne dane o możliwościach kształcenia i szkolenia, o zawodach oraz rynku pracy. Pomagają klientom w określeniu ich postaw wobec złożonych sytuacji życiowych, poznaniu możliwych opcji i konsekwencji ich wyboru. Doradcy pomagają klientom w poszukiwaniu pracy m.in. poprzez utrzymywanie łączności z pracodawcami oraz prowadzenie treningów autoprezentacji. Doradcy zawodowi mający dyplom psychologa posiadają uprawnienia do świadczenia klientom usług psychologicznych obejmujących m.in. badania testowe, interpretację wyników testów, opracowanie opinii psychologicznej w celu wykorzystania wyników badań w procesie doradczym. Mają także uprawnienia do prowadzenia na rzecz pracodawców, doboru kandydatów do pracy na stanowiska wymagające szczególnych predyspozycji psychofizycznych.
Edukacja doradców
W Polsce, począwszy od 1997 r. istnieje możliwość kształcenia studentów na poziomie akademickim w zakresie poradnictwa zawodowego, według programu opracowanego przez Uniwersytet Łódzki, w ramach realizowanego przez Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej Projektu Banku Światowego TOR#8.
Uczelnie kształcące doradców zawodowych są uczelniami o różnych profilach. W programach szkół wyższych poradnictwo zawodowe związane jest z psychologią lub pedagogiką.
Formy kształcenia doradców zawodowych na poziomie akademickim:
1. kształcenie doradców zawodowych w ramach specjalności na studiach pedagogicznych dziennych licencjackich
2. kształcenie doradców zawodowych w ramach specjalności na studiach pedagogicznych dziennych magisterskich uzupełniających
3. kształcenie doradców zawodowych w ramach specjalności na studiach pedagogicznych zaocznych licencjackich
4. kształcenie doradców zawodowych w ramach specjalności na studiach pedagogicznych zaocznych magisterskich
5. kształcenie doradców zawodowych w ramach specjalności na studiach psychologicznych dziennych magisterskich
6. kształcenie doradców zawodowych w ramach specjalności na studiach psychologicznych wieczorowych magisterskich
Niektóre uczelnie kształcą doradców stosując kilka form jednocześnie.
Kwalifikacje doradcze można zdobywać na następujących poziomach:
- 3-letni licencjat w zakresie doradztwa zawodowego, po ukończeniu którego absolwent zostaje licencjonowanym doradcą zawodowym i może podjąć uzupełniające studia magisterskie w zakresie specjalności psychologia doradztwa zawodowego,
- 5-letnie studia magisterskie na kierunku psychologia, specjalność psychologia doradztwa zawodowego,
- jednoroczne studia podyplomowe w zakresie doradztwa zawodowego przeznaczone dla absolwentów studiów psychologicznych,
- dwuletnie studia podyplomowe w zakresie doradztwa zawodowego dla osób z wykształceniem wyższym nie psychologicznym.
Główne uczelnie kształcące doradców zawodowych w Polsce to:
- Akademia Bydgoska im. Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy
- Wyższa Szkoła Pedagogiczna w Częstochowie
- Uniwersytet Łódzki .
Coraz trudniej w ponowoczesnym świecie o stabilne zatrudnienie, równomierną karierę zawodową z awansem, wysługą lat, dostępem do świadczeń. Minął czas równości karier, gwarantujący ten sam rodzaj kariery ludziom o takich samych zdolnościach. Właściwie nie mówi się już o karierze zawodowej, wspinaniu się po szczeblach kariery. W dzisiejszych czasach droga życiowa jest niepewna. Na takiej drodze nie gromadzi się zasług i uprawnień, lecz ciągle się je zmienia i wciąż odnawia. Ponowoczesność sprawia, że na rynku liczy się głównie elastyczność, kreatywność, szybkość przestawiania się na nowy styl działania.
Takie stwierdzenia na pewno trudne jest do przyjęcia przez większość polskich doradców i budzić może w nich zrozumiały opór, powodować dalsze dylematy, rozterki i niepokoje.