Oparzenia
Skóra ludzka jest niezwykle skutecznie działająca na tkankę ochronną.
Pod dwiema cienkimi górnymi warstwami- naskórkiem i skórą właściwą- znajduje się grubsza warstwa tkanki podskórnej.
Wszystkie trzy warstwy są poprzecinane siatką naczyń krwionośnych, występują w nich gruczoły potowe i zakończenia nerwowe, dzięki którym odczuwamy wrażenia zmysłowe: ciepło, zimno, ból czy nacisk.Konsekwencją oparzenia skóry jest zniszczenie tej bariery ochronnej wskutek czego może wystąpić wstrząs czy infekcja. Rozróżniamy pięć czynników, które mogą doprowadzić do poparzenia skóry: wysoka lub niska temp., światło słoneczne albo zimne źródło promieniowania nadfioletowego, związki chemiczne, elektryczność oraz tarcie.
Stopień oparzenia ocenia się na podstawie liczby uszkodzonych warstw skóry Oparzenia dzielimy na cztery stopnie:
W oparzeniach 1 stopnia pojawia się zaczerwienienie skóry, obrzęk i tkliwość; uszkodzona jest wierzchnia warstwa skóry. Poszkodowany odczuwa ból i pieczenie.Rumien nie powoduje uszkodzenia skóry i goi się w ciągu kilku dni.
W oparzeniu 2 stopnia tworzą się pęcherze, występuje częściowa martwica skóry co wskazuje na to, że uszkodzeniu uległa jedna lub dwie warstwy tkanki. Skóra jest czerwona i wrażliwa na dotyk.Poszkodowany odczuwa dotkliwy i piekący ból.Oparzenie sięga głębokich warstw, jednak włosy i gruczoły łojowe nie są naruszone.
W oparzeniach 3 stopnia, szara i zwęglona skóra świadczy o tym, że uszkodzona została tkanka podskórna. Następuje całkowita martwica skóry i tkanki podskórnej.Skóra blednie,a cebulki włosów są widoczne w postaci czerwonych punkcików. Rany te nazywane SA „płaczącymi” gdyz podsiekają płynem z osocza krwi.Powoduje to oparzenia uszkodzenia mięsni które są pod skórą.Obumarłe tkanki są częściowo śnieżnobiałę, bywaja bruntnoczarne. Nie ma rekacji bólowej.Poszkodowany jednak cierpi.
Oparzenia 4 stopnia to martwica wszystkich warstw skóry i tk.połozonych głębiej.najczęsciej jest to zwęglenie fragmentu ciała.
Nawet najmniejsze oparzenie jest źródłem dotkliwego bólu, ponieważ skóra jest tkanką wyjątkowo wrażliwą, tkanką silnie unerwioną.
W każdym domu zanajduje się wiele przedmiotów, z którymi powinniśmy postępować bardzo ostrożnie. Kuchenki elektryczne,węglowe czy gazowe są potencjalnym zagrożeniem jeżeli ich użytkownik nie zachowa odpowiedniej ostrożności. Przyczyną bardzo dotkliwego oparzenia może być np. gorące żelazko, gorący garnek czy para uchodząca z gotującego się czajnika z wodą.
Artykuły niezbędne w gospodarstwie domowym winny być przechowywane w odpowiednio zabezpieczonych schowkach.
Do niebezpiecznych produktów należą: soda kaustyczna, wybielacze, silne środki czyszczące czy substancje chemiczne służące do usuwania farb itp. Udzielając pomocy osobie poparzonej chemicznie, należy zachować należytą ostrożnośc aby samemu nie ulec znacznemu oparzeniu.
Oparzenia wywołane przez substancje chemiczne powodują, że skóra zaczyna piec i natychmiast zmienia lub traci kolor,pojawia się zaczerwienie, pęcherze czy łuszczenie naskórka. Oparzenia błony śluzowej, ust i gardła- będące następstwem wypicia żrącej substancji albo zbyt gorącego płynu- najczęściej pociągają za sobą trudności w oddychaniu. Nigdy nie próbujmy wywoływać wymiotów u osoby która wypiła żrącą substancję, gdyż tylko pogorszymy sytuację. Musimy najpierw dowiedzieć jaka substancja została wypita i jak najszybciej wezwać lekarza. Również oparzenia oka wymagają pomocy lekarskiej.
Oparzenia słoneczne spowodowane są prze zbyt długie wystawianie skóry na działanie promieni słonecznych. Na oparzenia słoneczne szczególnie podatne są małe dzieci i osoby o jasnej karnacji skóry. Poparzenia słonecznym łatwo ulega nieowłosiona skóra na głowie. Do głównych objawów należy zaczerwienienie skóry i uczucie gorąca.
Lekkie oparzenia słoneczne chłodzimy pod zimną wodą i smarujemy maścią cynkową. Jeśli oparzenie jest bardzo silne albo jeśli pojawiają się pęcherze zgłaszamy się do lekarza.
PIERWSZA POMOC
- Nieduże oparzenie powierzchniowe, chłodzimy bieżącą zimną wodą
- Płonącą odzież. Kładziemy ratowaną osobę na podłodze i gasimy płomienie wodą albo innym nie zapalnym płynem.
Jeśli nie mamy żadnego płynu do dyspozycji, możemy zgasić płomienie owijając płonącego w koc lub płaszcz; odetniemy
wtedy dopływ tlenu podtrzymującego spalanie.Wzywamy karetkę!
- Rozległe oparzenia.Uszkodzoną część ciała wkładamy w wodę. Jeśli nie mamy sterylnego opatrunku, przykrywamy uszkodzone miejsce chusteczką albo prześcieradłem. Dłoń lub stopę przykrywamy czystym woreczkiem foliowym. WZYWAMY POGOTOWIE
- Chemiczne oparzenia skóry. Przez co najmniej 10 min. zmywamy chore miejsce pod zimną bieżącą wodą. W tym samym czasie ostrożnie zdejmujemy odzież zniszczoną przez substancję chemiczną. Jeśli poparzenia są rozległe wzywamy karetkę.
- Oparzenia chemiczne oka. Jeśli jest to możliwe, wkładamy głowę poszkodowanego pod kran, tak aby oko znajdowało się najniżej i trzymamy pod lekko płynącą wodą przez co najmniej 10 min. Jeśli związek chemiczny znajduję się w obu oczach, płuczemy je na zmianę w 10-sekundowych odstępach czasowych, musimy uwarzać, aby skażona woda nie spływała po twarzy. Jeśli krany są zbyt nisko aby włożyć pod nie głowę, nalewamy wody do naczynia, głowę zwracamy w bok i delikatnie polewamy wodą. Po wypłukaniu zakładamy sterylny opatrunek i wzywamy pogotowie.
- Oparzenia ust i gardła. Rozluźniamy ubranie wokół szyi, co kilka chwil podajemy kilka łyków zimnej wody do picia
lub kostkę lodu do ssania. Natychmiast wzywamy pogotowie.
CZY WIESZ, ŻE....
Pęcherze napełnione płynem nie powinny być przekłuwane. Jeśli dojdzie do pęknięcia pęcherza, ze środka zacznie wydobywać się płyn. Przykrywamy pęcherz sterylnym opatrunkiem, gdyż otwarta rana stwarza niebezpieczeństwo wystąpienia infekcji. Co pewien czas zmieniamy opatrunek.
Jeśli oparzenie zajmuje ponad jedną dziesiątą powierzchni ciała, zagrożone jest życie pacjenta, który wymaga natychmiastowej pomocy. Powierzchnia brzucha to mniej więcej 10% ciała, na tej podstawie możemy ocenić stan pacjenta i rozmiar oparzenia.
- Nigdy nie smarujemy oparzonego miejsca masłem, ani żadnym innym tłuszczem, gdyż ten sposób zwiększa prawdopodobieństwo zainfekowania rany.
- Niezależnie od rodzaju oparzenia, podstawowa zasada pierwszej pomocy jest zawsze taka sama:
Należy jak najszybciej schłodzić oparzone miejsce najlepiej pod zimną bieżącą wodą.
Ze względu na głębokość i rozległość uszkodzonej powierzchni ciała oparzenia dzielimy na
- lekkie-oparzenia I, II stopnia obejmujące do 15% powierzchni ciała u dorosłych lub 10% u dzieci i starszych oraz oparzenia III stopnia na max 5% powierzchni ciała. - oparzenia średnie to oparzenia I i II stopnia obejmujące od 155-30% u dorosłych lub od 10-25% u dzieci i osób starszych oraz
- oparzenia III-stopnia obejmujące od 5-15% powierzchni ciała.
Oparzenia ciężkie oparzenia I i II stopnia na ponad 30% u dorosłych lub na ponad 20% u dzieci i osób starszych oraz oparzenia III stopnia powyżej 15% powierzchni ciała.
Złamania
1) Złamania definiuje się jako przerwanie ciągłości kości po zadziałaniu urazu przekraczającego granice elastyczności tkanki kostnej. Do najczęstszych przyczyn złamań należą uderzenia, zmiażdżenia, upadki, przygniecenia i postrzały. Na miejscu wypadku należy przede wszystkim ustalić, czy mamy do czynienia ze złamaniem otwartym, czy tez zamkniętym. Przy złamaniu zamkniętym nie stwierdza się widocznej rany w okolicy miejsca złamania, odmiennie niz. w przypadku złamania otwartego. Do cech pewnych złamania należą: nieprawidłowe ustawienie, lub patologiczna ruchomość, której oczywiście nie wolno prowokować. Cechami domniemanymi złamania są: bolesność i obrzęk, ograniczenie ruchomości lub jej zniesienie.
2) Rodzaje złamań:
- proste- gdy dochodzi do uszkodzenia tylko kości
- powikłane- gdy oprócz kości uszkodzeniu ulegają też inne tkanki, np. nerwy lub naczynia krwionośne
- wieloodłamowe- gdy kość łamie się na wiele części
Powyższe rodzaje złamań występują u osób dorosłych, natomiast u dzieci mówi się o „złamaniach zielonej gałązki”.
3) Objawy złamań i pierwsza pomoc
a) Złamania kości kończyn górnych
Przystępując do udzielania pomocy poszkodowanemu należy:
- Zabezpieczyć miejsce wypadku
- Ocenić rozległość urazu i poprosić poszkodowanego aby zdrową dłonią podparł złamana rękę
- Jeśli złamanie jest otwarte, to w miejscu rany należy założyć opatrunek osłaniający i umocować go do zdrowej skóry
- Ułożyć złamaną rękę na np. deseczce i założyć temblak wykonany z chusty trójkątnej
- Wezwać pogotowie
- Okryć poszkodowanego
- Kontrolować czynności życiowe –reagować na zmiany – wspierać psychicznie
Unieruchomienie uszkodzonego stawu polega na unieruchomieniu dwóch sąsiadujących ze sobą kości
b) Złamania kości kończyn dolnych
Złamana noga zwykle bywa wykręcona lub podwinięta, należy wtedy zastosować unieruchomienie obłożeniowe. W tym celu uszkodzoną kończynę stabilizuje się jakimś przedmiotem np. deseczką, nartą. Trzeba pamiętaj o zachowaniu szczególnej ostrożności podczas poruszania złamanej nogi- najlepiej w ogóle tego unikać.
c) Złamanie obojczyk Obojczyk jest jedną ze składowych stawu barkowego. W przypadku złamania tej kości pomoc polega na unieruchomieniu obojczyka.
Poszkodowany prawdopodobnie ułoży rękę w poprzek klatki piersiowej, sięgając dłonią do przeciwległego obojczyka, należy wtedy:
- Przełożyć chustę pod ręką, najdłuższym brzegiem ku górze
- Związać końce chusty na przeciwległym ramieniu
Prawidłowo założony temblak powinien unieruchomić rękę w pozycji zmniejszającej napięcie w okolicy złamanego obojczyka.
d) Złamanie żeber
Złamanie żeber występuje najczęściej wskutek bezpośredniego urazu. Charakterystyczną cechą takiego złamania jest ostry (występujący w miejscu zranienia) ból, nasilający się przy oddychaniu, płytki oddech i przyjęta przez poszkodowanego pozycja. Poszkodowanego transportuje się w pozycji półsiedzącej. Rękę po uszkodzonej stronie należy unieruchomić, natomiast pod kolana należy podłożyć zrolowany koc, aby zapobiec przesuwaniu się nóg.
e) Złamanie miednicy
Jest to uraz zagrażający życiu poszkodowanego, bardzo skomplikowany i wymagający szczególnej ostrożności podczas udzielania pierwszej pomocy. Poszkodowanego nie należy przemieszczać. W pierwszej pomocy stosuje się unieruchomienie ułożeniowe. W tym celu pod kolana podkłada się zrolowany koc, a okolice lędźwi wypełnia się tkaniną. Głowę należy unieść, odchylić do tyłu i odwieść w bok w celu udrożnienia dróg oddechowych.
Uszkodzenia stawów
1) Skręcenie jest to krótkotrwałe przemieszczenie powierzchni stawowych kości wewnątrz stawu. Do skręceń dochodzi najczęściej podczas gwałtownych, nieprawidłowych ruchów w stawach.
2) Zwichnięcie jest to trwałe przemieszczenie powierzchni stawowych kości wewnątrz stawu. Zwichnięciu często towarzyszy uszkodzenie torebki stawowej, przerwanie lub naciągniecie więzadeł torebki stawowej.
3) Unieruchomienie ułożeniowe
Unieruchomienie ułożeniowe polega na ułożeniu poszkodowanego w pozycji dostosowanej do charakteru i umiejscowienia urazu, obłożeniu poszkodowanego miękkimi przedmiotami, wypełnieniu przestrzeni między podłożem a ciałem, podparciu kończyn w celu zapobieżenia przemieszczeniom
Zatrucia
Przyczyny zatruć:
a) Pomyłka
Często przechowuje się lekkomyślnie substancje trujące w nietypowych i niedostatecznie oznakowanych naczyniach. Zdarza się, że środki ochrony roślin lub preparaty do walki ze szkodnikami są przechowywane, np. w butelkach po lemoniadzie. W takim wypadku już pierwszy omyłkowy łyk może być sporym zagrożeniem dla życia lub nawet może uśmiercić człowieka. Z tego powody naczynia zawierające niebezpieczne dla życia substancje powinny być opisane.
b) Nieświadomość
Dzieci często nie potrafią odczytać napisu na etykiecie. Z ciekawości jedzą nieznane im rzeczy lub piją napoje o nieznanym składzie.
c) Lekkomyślność
Tak należy ocenić kierowcę, który uruchamia silnik samochodu w zamkniętym garażu, nie zdając sobie sprawy ze szkodliwości spalin.
d) Nadużycie
Groźne dla życia zatrucie bywa skutkiem przedawkowania leków lub nadmiernego spożycia alkoholu.
e) Zamach samobójczy
Często przyczyną zatruć są zamachy samobójcze. Przodują tutaj środki nasenne, uspokajające i przeciwbólowe. Jednak zdarza się że są to jakieś substancje chemiczne, trucizny.
Rodzaje zatruć:
a) Zatrucia środkami chemicznymi
b) Zatrucia żywnością
c) Zatrucia alkoholem
d) Zatrucia trującymi roślinami
e) Zatrucia lekami
2. OGÓLNE POSTĘPOWANIA W PRZYPADKU ZATRUĆ
Po wniknięciu do organizmu, trucizna bardzo szybko dostaje się krwiobiegiem do wszystkich tkanek, komórek ciała. Pierwsza pomoc powinna przebiegać następująco:
a) Zapobieganie dalszemu działaniu trucizny
b) Zapewnienie drożności górnych dróg oddechowych
c) Kontrola i utrzymanie czynności życiowych
d) Zapobieganie dalszym urazom
e) Zabezpieczenie substancji powodującej zatrucie
f) Wezwanie pogotowia
3. OBJAWY I PIERWSZA POMOC PRZY ZATRUCIACH DOUSTNYCH
Przez usta i przełyk trucizna dochodzi do żołądka. Niektóre substancje trujące są już wchłaniane do organizmu przez błonę śluzową jamy ustnej. Część trucizny może zostać wchłonięta na w żołądku, część w dwunastnicy albo w jelicie cienkim. Proces wchłaniania do krwi wynosi od 10 do 30 minut.
a) Zatrucia lekami; najczęściej spotykamy zatrucia środkami nasennymi i uspokajającymi. Nierzadko są przyjmowane w celach samobójczych. Sama liczba pobranych tabletek nie decyduje jeszcze o ciężkości zatrucia. Również okres wchłaniania danego leku jest różny. Często środki trujące są przyjmowane wraz z alkoholem, który wzmaga działanie leków. Istnieje ryzyko, że ratownik źle oceni przez to stan poszkodowanego, myśląc, że ma do czynienia z osobą pijaną. Środki nasenne pobrane w dużej ilości, działają narkotycznie. Oprócz tego substancje trujące działają hamująco na oddech i krążenie. Niezależnie od prób usunięcia trucizny za pomocą wymiotów, chorego należy otoczyć troskliwą opieką ze szczególną uwagą na jego stan świadomości, oddychanie i krążenie.
b) Zatrucie alkoholowe; ogólne skutki nadużycia alkoholu są powszechnie znane. Obniżona zostaje zdolność skupienia się i zborność ruchowa.
Przy niskiej temperaturze otoczenia pijany jest szczególnie narażony na nadmierne wyziębienie. Człowiek zatruty alkoholem jest narażony na inne urazy, np. w przypadku upadku.
Pierwsza pomoc polega na kontroli i utrzymaniu czynności życiowych poszkodowanego, można wywołać wymioty. W przypadku zatrucia alkoholem metylowym, należy podać do wypicia ok. 100ml 25% alkoholu etylowego. Nieprzytomnych układa się w pozycji bocznej, aby zapobiec zachłyśnięciu.
c) Zatrucia pokarmami; do tego typu zatruć dochodzi w wyniku spożycia wadliwie przyrządzonych lub źle przechowywanych pokarmów. Objawia się to ogólnym osłabieniem, wymiotami, zawrotami głowy, biegunką, bólami brzucha, dreszczami, niepokojem sercowym a nawet utratą przytomności. Pierwsza pomoc polega na:
1. spowodowaniu wymiotów
2. podaniu do picia dorosłemu wodę z solą-2 łyżeczki na szklankę wody, dziecku wodę z sokiem malinowym
3. podaniu węgla leczniczego rozpuszczonego w wodzie
d) Zatrucia bakteryjne żywności; tego typu schorzenia objawiają się kilka godzin po spożyciu, czasami kilka dni, pojawiają się przeważnie bólami głowy, nudnościami i wymiotami, bólami brzucha i biegunką. Pierwsza pomoc polega na zapewnieniu choremu spokoju, położeniu go i przykryciu. Podawać mu należy duże ilości płynów do picia i koniecznie wezwać lekarza.
e) Zatrucie jadem kiełbasianym; dochodzi zazwyczaj w wyniku spożycia źle przechowywanych lub przyrządzanych wędlin i konserw mięsnych. Pierwsza pomoc polega na podaniu węgla leczniczego i jak najszybszym przetransportowaniu do szpitala w celu przepłukania żołądka i podaniu surowicy.
f) Zatrucia grzybami; objawy następują zazwyczaj późno(6-48 godzin od spożycia), są to nudności, wymioty, bóle brzucha, biegunka, majaczenie i niepokój. Po upływie ok. 24 godzin pojawia się żółtawa skaza krwotoczna, niewydolność nerek i wątroby. Chory zapada w śpiączkę, która może doprowadzić do śmierci. Pierwsza pomoc polega na natychmiastowym wezwaniu pogotowia i zabezpieczeniu do analizy resztek spożytych pokarmów. Powodowanie wymiotów mija się z celem, ponieważ od zatrucia minęło zbyt dużo czasu.
g) Zatrucia jadami roślin; na szczęście w naszym kraju nie ma tak wielu roślin, których jady mogłyby być śmiertelne dla człowieka. Jednak mogą one przyczynić się do bólów głowy i brzucha, omamów wzrokowo-słuchowych, silnego podniecenia, zaburzenia oddychania, a nawet do utraty przytomności. Pierwsza pomoc polega na zapewnieniu dostępu powietrza do płuc, utrzymaniu oddychania i krążenia oraz zapewnieniu pomocy medycznej. Po kontroli i udrożnieniu dróg oddechowych nieprzytomnego poszkodowanego ułożyć w pozycji bocznej ustalonej. Natomiast przytomnego na boku z podparciem pod głowę.
h) Zatrucia środkami gospodarstwa domowego; przyczyną takich zatruć są przeważnie detergenty, środki czyszczące, które swoim zapachem przeważnie zwabiają małe dzieci. Przystępując do pierwszej pomocy, należy zacząć od wytarcia resztek trucizny z ust, podać do picia wodę(w małych ilościach), nie powodować wymiotów, które mogłyby doprowadzić do uduszenia oparami czy pianą działającego środka. Należy zabezpieczyć działający czynnik(może być opakowanie) oraz treści żołądkowe. W przypadku zatruć środkami chemicznymi, konieczna jest konsultacja z lekarzem.
4. OBJAWY I PIERWSZA POMOC PRZY ZATRUCIACH PRZEZ DROGI ODDECHOWE
a) Zatrucia gazem, tlenkiem węgla i spalinami; do objawów możemy zaliczyć ból głowy, zawroty, szum w uszach, zaburzenie wzroku, zmiany psychiczne oraz uczucie znużenia. W miarę upływu czasu pojawia się senność, zaburzenie oddychania i utrata przytomności.
Pierwsza pomoc polega na zapewnieniu dostępu do świeżego powietrza oraz kontroli czynności życiowych. Osobę nieprzytomną należy ułożyć w pozycji bocznej ustalonej. W przypadku braku oddechu, przystąpić do sztucznego oddychania.
b) Uduszenie dwutlenkiem węgla; CO2 jest gazem bezbarwnym, bezwonnym i cięższym od powietrza. Nie jest groźny dla człowieka, ale w przypadku przebywania w miejscu o wysokim stężeniu, zwiększa się ryzyko utraty przytomność w wyniku niedotlenienia komórek mózgu. Pierwsza pomoc polega na usunięciu poszkodowanego z miejsca o wysokim stężeniu CO2 przy równoczesnym zadbaniu o własne bezpieczeństwo. Następnie trzeba kontrolować lub przywrócić podstawowe czynności życiowe, po czym wezwać pogotowie.
c) Zatrucia środkami ochrony roślin; zazwyczaj dochodzi prze drogi pokarmowe, oddechowe, skórę i błony śluzowe. Do objawów zaliczyć można podniecenie, narastający lęk, zaburzenia koordynacji ruchów, ślinotok, nudności i wymioty. Pierwsza pomoc polega na podaniu węgla leczniczego, a w przypadku zatrucia przez skórę, należy ją obmyć pod bieżącą wodą.
5.ZATRUCIA PRZEZ SKÓRĘ I BŁONY ŚLUZOWE
Objawy: zaburzenie równowagi, zamroczenie, nudności, wymioty, senność, zaburzenia świadomości, a nawet śpiączka.
Pierwsza pomoc: polega na zapewnieniu dopływu świeżego powietrza, obmyciu ciała wodą i mydłem, przepłukaniu oczu i jamy ustnej 2-procentowym roztworem sody oczyszczonej, nie podawać mleka i innych tłuszczów, nie zmuszać do wymiotów. Wezwać fachową pomoc, a poza tym zabezpieczyć opakowanie działającego środka i treść żołądkową do badań.
Oczywiście przez cały czas należy kontrolować czynności życiow
PRZYCZYNY KRWAWIENIA
KRWOTOK – jest to wylew krwi w pełnym jej składzie poza światło naczynia krwionośnego lub poza serce wskutek przerwania ciągłości ich ścian.
Krwotok może być następstwem urazu lub pęknięcia zmienionego chorobowo naczynia, którego ściana nie wytrzymała ciśnienia krwi. W zależności od rodzaju uszkodzonego naczynia krwionośnego wyróżnia się krwotoki: tętnicze, żylne i z naczyń włosowatych.
Rodzaj krwawienia rozpoznaje się po ilości i sposobie wypływania krwi z rany. Jeśli krew wypływa na zewnątrz, to mamy do czynienia z krwotokiem zewnętrznym. Jeżeli krew gromadzi się wewnątrz ciała lub tkanek, jest to krwotok wewnętrzny.
Krwotok tętniczy charakteryzuje się pulsującym w rytm skurczów serca wypływaniem krwi jasnoczerwonej. Panujące w tętnicach ciśnienie i uderzenia fal krwi utrudniają tworzenie się skrzepu zamykającego naczynie. Uszkodzenie nawet małej tętnicy może być niebezpieczne dla życia.
W krwotoku żylnym z powierzchni rany krew wypływa ciągłą strużką, ma zabarwienie ciemnoczerwone. Krwawienie może ustać samoistnie, po opatrzeniu rany, wskutek zaczopowania jej powstałym skrzepem. Najczęściej występują krwawienia typu mieszanego – tętniczo – żylne.
Krwotok miąższowy powstaje w wyniku uszkodzenia większej liczby naczyń włosowatych, zdarcia i oddzielenia się od skóry, przerwania mięśni lub uszkodzenia narządów miąższowych (wątroby, śledziony, nerek), co może być groźne dla życia.
W krwawieniach miąższowych krew spływa z całej uszkodzonej powierzchni.
KRWAWIENIE ZEWNĘTRZNE
W przypadku urazu najczęściej dochodzi do uszkodzenia różnych naczyń krwionośnych i rozpoznanie rodzaju krwotoku jest utrudnione. Dlatego w pierwszej pomocy używa się określenia natężenie krwawienia i ocenia je jako duże (silne krwawienie) lub małe (słabe krwawienie).
Pierwsza pomoc w przypadku krwotoku zewnętrznego.
Objawy:
- pojawienie się krwi po przerwaniu ciągłości skóry,
- blade śluzówki,
- osłabienie, a nawet utrata przytomności,
- przyspieszone i słabo napięte tętno.
(Tętno - rytmiczne odkształcanie się ścian tętnic pod wpływem dawki krwi wypompowywanej przez serce. Normalne tętno u zdrowego, młodego człowieka wynosi 60-80 uderzeń na minutę. Tętno można zbadać najlepiej w okolicach nadgarstka lub na szyi. Ratowanemu należy zbadać też ciśnienie. Normalne ciśnienie rozkurczowe wynosi ok.70 mm Hg, a skurczowe ok.120 mm Hg.)
Postępowanie:
- należy wezwać pogotowie Ratunkowe,
- założyć opatrunek; w tym celu należy:
- włożyć gumowe rękawiczki
- jeśli jest to niewielka rana - zdezynfekować ją,
- ucisnąć ranę przy pomocy bandaża uciskowego,
- unieść kończynę powyżej poziomu serca,
- po opanowaniu krwotoku nałożyć dodatkowy opatrunek
- uciskający zranienie.
Punkty uciskowe do tamowania krwotoków tętniczych:
- skroń przed uchem,
- twarz pod oczami, po bokach szczęki,
- ramię nad obojczykiem,
- przedramię w zgięciu łokcia, - dłoń przed nadgarstkiem,
- udo w połowie pachwiny oraz górna część uda,
- górna część kolana,
- stopa, przednia część stawu skokowego.
Jeśli rana jest długa i głęboka, niezbędna jest pomoc lekarska, gdyż może być konieczne założenie szwów i podanie odpowiednich leków. Jeżeli po 15 min. tamowania krwotoku żylnego będzie on dalej tak obfity, należy oprócz wcześniejszych zabiegów, uciskać tętnicę doprowadzającą krew do tej kończyny.
Niewłaściwa pierwsza pomoc może być przyczyną śmierci poszkodowanego, dlatego nie wolno:
- zdejmować opatrunku, w celu sprawdzenia czy krwawienie ustało,
- usuwać z ran ciał obcych, gdyż może to spowodować bardziej obfite krwawienie,
- nie uciskać krwawiącej gałki ocznej, rany, w której znajduje się jakieś ciało obce lub głowy, gdy nastąpiło złamanie kości czaszki,
- czyścić ran o dużych powierzchniach,
- zakładać zbyt mocnego opatrunku,
- stosować do ucisku sznurków, tasiemek i innych wąskich rzeczy.
KRWAWIENIE WEWNĘTRZNE
Najczęstszymi przyczynami krwotoków wewnętrznych są wypadki komunikacyjne, tępy uraz, upadek z wysokości lub samoistne pęknięcie naczynia krwionośnego. W zależności od miejsca uszkodzenia i gromadzenia się krwi rozróżniamy krwotoki: do jamy czaszki, do żołądka, do jamy otrzewnej, z płuc do oskrzeli oraz krwotoki śródtkankowe. Krwotoków wewnętrznych nie można zatamować. Można jedynie zmniejszyć ich skutki przez zastosowanie odpowiedniego ułożenia, a potem trzeba kontrolować czynności życiowe (tętno i oddech) i jak najszybciej wezwać pogotowie.
Pierwsza pomoc w przypadku krwotoku wewnętrznego
Objawy:
- ból przy lekkim ucisku,
- bladość śluzówek i skóry,
- szybsze tętno,
- osłabienie lub utrata przytomności,
- pojawienie się krwi w moczu lub wymiocinach,
- zaburzenia świadomości.
Postępowanie:
- wezwać Pogotowie Ratunkowe,
- ułożyć pacjenta w pozycji leżącej z lekko uniesionymi nogami.
Ponieważ w tym przypadku nie można udzielić pierwszej pomocy, należy obserwować poszkodowanego i jeśli:
- nastąpi zatrzymanie oddechu - rozpocząć sztuczne oddychanie,
- nastąpi wstrzymanie akcji serca - rozpocząć reanimację.
Jeżeli pacjent jest nieprzytomny, ale oddycha i ma wyczuwalne tętno, należy go ułożyć w pozycji bezpiecznej.
Nie wolno:
- przenosić poszkodowanego, jeśli nie ma takiej potrzeby,
- podawać pokarmów ani napojów,
- zostawiać poszkodowanego samego.
Rana - przerwanie ciągłości powłok zewnętrznych organizmu (skóry, błon śluzowych, spojówek) na skutek urazu mechanicznego, termicznego lub chemicznego. Każdą ranę należy traktować jak zakażenie. Oceniając zwraca się uwagę na jej umiejscowienie, wielkość, kształt oraz wygląd brzegów i głębokość. Brzegi rany mogą być gładkie i równe albo też nierówne, postrzępione, stłuczone, poszarpane itd. Ból w okolicy rany, jego nasilenie po zranieniu zależą od rozległości rany, narzędzia, które ją wywołało, od unerwienienia danej okolicy ciała. Narzędzia ostre, działające szybko wywołują mniejszy ból, narzędzia tępe - większy. Krwawienie towarzyszy każdemu zranieniu. Rozmiary krwawienia zależą od rozległości i głębokości ran oraz od liczby, rodzaju i przekroju uszkodzenia naczyń krwionośnych. Silne krwawienie może zagrażać życiu rannego, każde w połączeniu z bólem pogłębiających wstrząs. Rozejście się brzegów rany jest spowodowane zawartością włókien elastycznych w skórze. Rozwartość brzegów rany zależy od ułożenia rany w stosunku do włókien sprężystych. Równoległe ułożenie sprzyja gojeniu się rany. Zakażenie rany może być spowodowane drobnoustrojami, znajdującymi się na skórze poszkodowanego czy przedmiotem raniącym lub przez zetknięcie się rany z otoczeniem. Obok niewidocznych bakterii mogą znajdować się w niej ciała obce: ziemia, części ubrania, obuwia itp.
3 sposoby gojenia się ran:
- przez rychłozrost (doraźne) przebiega szybko i bez powikłań. Następnie w sytuacji pomyślnej, gdy brzegi rany są gładkie, przylegają do siebie, a rana jest czysta. Jeżeli rana jest zakażona, i znajdują się w niej strzępy tkanek niezdolnych do życia, wówczas organizm przystępuje do oczyszczenia rany - rana ropieje. Dopiero po oczyszczeniu następuje mnożenie komórek i wypełnianie rany nową tkanką, zwaną ziarniną. Jest to proces powolny, nazywany ziarninowaniem. W ostatecznym wyniku powstaje blizna, która jest znacznie szersza niż w gojeniu doraźnym.
Gojenie się pod strupem - na powierzchni rany powstaje skorupa, utworzona z zaschłej krwi, chłonki, obumarłych tkanek itp. - strup. Pod strupem odbywa się proces gojenia, który przypomina gojenie doraźne lub przez ziarninowanie. Po pewnym czasie strup odpada i ukazuje się zagojona świeża blizna. Szybkość gojenia się rany zależy od:
- umiejscowienia rany,
- ukrwienia (dobre ukrwienie - szybkie gojenie),
- napinania blizny (bardziej napięta - goi się dłużej),
- czynnika raniącego (rany cięte goją się lepiej od ran miażdżonych),
- czasu i sposobu opatrzenia rany (dokładne i szybkie opatrzenie przyspieszone gojenie),
- a także od czynników natury ogólnej (stan odżywienia, wiek, cukrzyca, leczenie promieniami przenikającymi).
RODZAJE RAN:
Otarcia powstają przy stycznym działaniu na skórę przedmiotów o szorstkiej powierzchni. Często znajdują się w niej drobne ciała obce. Krwawienie bywa niewielkie, lecz rana jest bolesna wskutek uszkodzenia zakończeń nerwowych. Rana pokrywa się obfitym wysiękiem. Rany cięte powstają wskutek działania przedmiotów ostrych. Są zwykle ranami linijnymi o gładkich brzegach. Silne krwawienie towarzyszące ranie wypłukuje bakterie, zmniejsza niebezpieczeństwo zakażenia. Głęboka rana bywa różna. Rany płatowe powstają wtedy, gdy uraz mechaniczny zadziałał stycznie do powierzchni skóry i wskutek tego płat skóry został oderwany lub wisi na jej fragment. Częste są rany płatowe palców. Rany rąbane powstają wskutek działania ciężkiego ostrego narzędzia, np. tasaka. Czasem może dojść do całkowitego odrąbania części, a nawet całych kończyn. Rany kłute powstają w wyniku działania z dużą siłą ostro zakończonych przedmiotów (np. sztylet, drut). Otwór rany jest mały, krwawienie zewnętrzne niewielkie, natomiast kanał drążący może być głęboki. Krwawienie wewnętrzne bywa obfite, a bakterie, które przeniknęły w głąb, stają się przyczyną zakażenia. Szczególnie groźne są rany w okolicy klatki piersiowej, jamy brzusznej oraz w obrębie kończyn.
Rany tłuczone powstają w wyniku działania tępego lub narzędzia o tępych krawędziach (np. uderzenie kamieniem). Rany takie mają brzegi zgniecione., postrzępione lub stłuczone z krwawymi podbiegnięciami i obrzękami. Krwawienie jest skąpe, bo naczynia krwionośne uległy zgnieceniu. Stłuczone tkanki łatwo obumierają, co przy równoczesnym zanieczyszczeniu rany stanowi duże zagrożenie zakażenia. Rany miażdżone powstają w wyniku silnego urazu tępym narędziem. Są wypełnione skrzepłą krwią i chłonką, zawierają często ciała obce, np. strzępy ubrania, włosy. Brzegi są nieregularne, mało krwawi. Otaczające tkanki są zmiażdżone, obrzmiałe, niedokrwione lub obumarłe. Może nastąpić upośledzenie czynności mięśni, niewydolność narządów, które doznały urazu, oraz wstrząs. Rany szarpane, czyli darte powstają wskutek rozciągnięcia i rozerwania tkanek pod wpływem zadziałania stycznych względem powierzchni ciała przedmiotów kanciastych lub zakrzywiania i tępych (np. haki, gwoździe). Mają brzegi nierówne, poszarpane, rozciągnięte lub podwinięte, mało broczące krwią. Są zabrudzone w momencie urazu kurzem, błotem, rdzą, smarem, ziemią itd. Rany postrzałowe mogą być wywołane pociskami broni palnej, odłamkami min, granatów, bomb itp. Rana wlotowa pocisku jest mała i gładka. Na jej brzeg. można stwierdzić ślady prochu. Rana wylotowa jest znacznie większa, o postrzępionych brzegach. Mogą być widoczne tkanki i odłamki kostne, zmiażdżone i krwawe podbiegnięcia. Często uszkodzone również nerwy, naczynia krwionośne oraz narządy wewnętrzne, co może powodować dużą utratę krwi.
Rany postrzałowe dzieli się na: styczne - uszkodzenie powierzchniowe skóry; wyglądem przypominają ranę szarpaną; przestrzałowe - mają wlot, kanał postrzałowy i wylot; ślepe - mają wlot i kanał postrzałowy. Pocisk tkwi wewnątrz ciała. Zniszczenie tkanek głębokich oraz pierwotne zakażenie rany. Rany postrzałowe należy traktować jako rany szczególnie niebezpieczne dla życia ludzkiego i trzeba się liczyć z możliwościami groźnych powikłań