Rchunkowość -podstawy

Aktywa

Aktywa to ogół środków gospodarczych (składników majątku), którymi w danym momencie rozporządza jednostka. Środki te posiadają określoną wartość ekonomiczną. Ich zestawienie znajduje się na początku bilansu przedsiębiorstwa. Pogrupowane są wg stopnia płynności, tj. możliwości ich spieniężenia.
Zasadniczymi elementami aktywów są:

· aktywa trwałe, na który składają się: wartości niematerialne i prawne, rzeczowe aktywa trwałe, wartości niematerialne i prawne, inwestycje, długoterminowe rozliczenia międzyokresowe,

· aktywa obrotowe, tj. zapasy, należności i roszczenia, środki pieniężne oraz krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe

Pasywa

Pasywa to stosowane w rachunkowości i języku finansowym określenie znajdujących się w dyspozycji przedsiębiorstwa kapitałów, które stanowią źródła sfinansowania aktywów.
Pozycje pasywów są ujęte w bilansie w określonej kolejności i łączone w grupy o zbliżonej treści ekonomicznej wg wzrastającego stopnia wymagalności. Najpierw kapitały długoterminowe własne, długoterminowe inne (o terminie wymagalności dłuższym niż rok) i krótkoterminowe.
Układ pasywów w bilansie został uregulowany prawnie w celu umożliwienia poprawnej i porównywalnej w czasie oceny przedsiębiorstwa (lub między przedsiębiorstwami).

Amortyzacja/Umorzenie

Amortyzacja jest to rozłożenie w czasie wartości zużycia środka trwałego (wartości niematerialnych i prawnych). Jest ona sposobem odpisywania w koszty działalności przedsiębiorstwa wydatków związanych z nabyciem tych elementów majątku trwałego, które są zużywane w trakcie prowadzonej działalności gospodarczej w dłuższym okresie czasu. Systematyczne odpisy amortyzacyjne powinny odzwierciedlać stopień zużycia majątku trwałego w czasie.
Amortyzacja podatkowa ogranicza zakres dozwolonych odpisów amortyzacyjnych poprzez ustawowe ustalenie stawek amortyzacyjnych. Odpisy amortyzacyjne mogą stanowić koszt uzyskania przychodu dla celów podatkowych pod warunkiem dokonywania ich w sposób określony w ustawie o podatku dochodowym od osób prawnych, lub odpowiednio w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych.

FIFO

Metoda wyceny zapasów oparta na założeniu "pierwsze przyszło - pierwsze wyszło" (ang. first in first out). Stosując tą metodę zakłada się, że zapasy są rozchodowane z magazynu od pierwszych dostaw do ostatnich. Wszystkie zapasy magazynowe są więc wycenione na koniec okresu wg wartości określonych w ostatnich dostawach. W warunkach zmiany cen jest to metoda najlepiej odzwierciedlająca aktualny stan zapasów wg cen najbardziej odpowiadających faktycznej wartości rynkowej towarów.
Obok LIFO i metody średniej ważonej jest to najpopularniejsza metoda wyceny zapasów.

LIFO

Metoda wyceny zapasów oparta na założeniu "ostatnie przyszło - pierwsze wyszło" (ang. last in first out). Stosując tą metodę zakłada się, że zapasy są rozchodowane z magazynu począwszy od ostatnich dostaw. Wszystkie zapasy magazynowe są więc wycenione wg wartości określonych w pierwszych dostawach.
Przyjmuje się, że najlepiej stosować tą metodę w warunkach wzrastających cen, gdyż daje najniższy koszt zapasów na koniec okresu. Obok FIFO i metody średniej ważonej jest to najpopularniejsza metoda wyceny zapasów.

Średnia ważona

Średnia ważona jest to potoczna nazwa metody wyceny zapasów (średni ważony koszt wytworzenia zapasów). Jedna z trzech najpopularniejszych metod wyceny zapasów, w praktyce księgowej zdecydowanie trudniejsza od metody FIFO i LIFO i stanowi kompromis pomiędzy nimi. Przy jej zastosowaniu cena jednostkowa poszczególnych elementów zapasów jest uśredniona poprzez pomnożenie ilości zapasów przez cenę (bez względu na to kiedy odbywała się dostawa) a następnie uśrednienie. W ten sposób stan zapasów gromadzony jest w jedną pulę, a cena jednostkowa zgodna z wyceną nie odzwierciedla z reguły jej faktycznej wartości zakupu.

Konto

Sposób grupowania zapisów księgowych w firmie. Konto sumuje zapisy z danego rodzaju, zgodnie ze specyficznymi potrzebami jednostki oraz zasadami rachunkowości. Służy rejestrowaniu zmian w sytuacji finansowej przedsiębiorstwa.

Konto księgowe składa się z dwóch stron:
· strona lewa = debet = winien
· strona prawa = credit = ma

Saldo konta równe jest różnicy między obrotami jednej i drugiej strony za dany okres. Zasada dwustronnego zapisu jest podstawowa dla każdego systemu rachunkowości.

Koszt

Koszt jest to zużycie zasobów na potrzeby przedsiębiorstwa wyrażone w jednostkach pieniężnych. Koszty stanowią zmniejszenie kapitału własnego na potrzeby działalności bieżącej przedsiębiorstwa.
Koszt nie jest równoznaczny z wydatkiem. Może powstać w wyniku:

· poniesienia wydatku pieniężnego,
· rozliczenia międzyokresowego kosztów (zarachowania wydatku poniesionego w poprzednim okresie czasu do kosztów bieżącego okresu),
· amortyzacji (odpisania w koszty zmniejszenia wartości środków trwałych lub wartości niematerialnych i prawnych),
· innych odpisów dotyczących np. utraty wartości zapasów.

Koszty ujmuje się w księgach rachunkowych zgodnie z zasadą współmierności kosztów i przychodów. Oznacza to odniesienie kosztów faktycznie poniesionych do przychodów uzyskanych w danym okresie. Wydatki, które nie dotyczą okresu, w którym zostały poniesione, będą kosztami w momencie, kiedy można będzie przyporządkować im jakieś przychody.
Koszty w księgach rachunkowych mogą różnić się od kosztów uznawanych za koszty uzyskania przychodów dla celów podatkowych. Ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych (i analogicznie ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznym) przewiduje wydatki, które dla celów podatkowych nie będą stanowiły kosztów. Ograniczenia dotyczą m.in. amortyzacji samochodów osobowych, wydatków na reprezentację i reklamę, wydatków na rzecz członków zarządu, rezerw na wierzytelności i wielu innych.
Te różnice mogą skutkować różnicami między dochodem do opodatkowania a faktycznym wynikiem finansowym jednostki.

Księgi rachunkowe

Księgi rachunkowe to dokumentacja księgowa obejmująca zbiory zapisów księgowych, obrotów (sum zapisów) i sald. Odzwierciedlają aktywa, pasywa, przychody i koszty przedsiębiorstwa. Stanowią podstawę do sporządzenia sprawozdania finansowego. Pełne księgi rachunkowe to:
· dziennik,
· księga główna,
· księgi pomocnicze,
· zestawienia obrotów i sald kont księgi głównej oraz sald kont ksiąg pomocniczych,
· wykaz składników aktywów i pasywów.
Wymagania dotyczące zawartości i sposobu prowadzenia ksiąg rachunkowych są ujęte w ustawie z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (Dz. U. z 1994 r. Nr 121, poz. 591 z późniejszymi zmianami).

Podstawowe zasady rachunkowości

Podstawowe zasady rachunkowości to usankcjonowane przepisami prawa oraz powszechnie akceptowane zasady i logika stojące za standardami rachunkowości. Stanowią one bazę do tworzenia w przedsiębiorstwie polityki rachunkowości. Do nienaruszalnych zasad rachunkowości należą:

·zasada ciągłości i kontynuacji działalności

grupowanie operacji gospodarczych, wycena aktywów i pasywów, dokonywanie odpisów oraz sporządzanie sprawozdania finansowego odbywają się w sposób porównywalny dla kolejnych okresów sprawozdawczych oraz przy założeniu (jeżeli brak przesłanek przeciwnych), że jednostka będzie kontynuowała działalność

·zasada memoriału

ujmowanie przychodów i kosztów przypadających na dany okres sprawozdawczy bez względu na termin ich zapłaty

·zasada współmierności

powiązanie przychodów oraz odpowiadających im kosztów w odpowiednim okresie sprawozdawczym

·zasada ostrożnej wyceny

poszczególne składniki aktywów i pasywów wycenia się uwzględniając wszystkie rzeczywiście i bezsprzecznie poniesione koszty z uwzględnieniem rezerw na przyszłe zobowiązania oraz wyłącznie niewątpliwe przychody i zyski nadzwyczajne

·zasada istotności

wyodrębnienie wszystkich zdarzeń niezbędnych dla właściwej i rzetelnej oceny sytuacji finansowej i majątkowej jednostki

·zasada nadrzędności treści ekonomicznej nad formą prawną

operacje gospodarcze ocenia się pod kątem ich faktycznego celu ekonomicznego, bez względu na sposób i formę powstania.

Wynik finansowy

Wynik finansowy to różnica pomiędzy przychodami ze sprzedaży a kosztami ich uzyskania wygenerowana w okresie sprawozdawczym. Dodatni wynik finansowy (nadwyżka przychodów nad kosztami ich uzyskania) określany jest jako zysk. Ujemny wynik finansowy (nadwyżka kosztów nad przychodami) określany jest jako strata.
Wynik finansowy generowany jest w rachunku zysków i strat i prezentowany zgodnie z polityką rachunkowości przyjętą przez przedsiębiorstwo.

Zysk

Zysk jest to dodatni wynik finansowy przedsiębiorstwa. Oznacza, że w okresie sprawozdawczym jednostka wypracowała nadwyżkę przychodów nad kosztami ich uzyskania.
Zysk można podzielić na:

·zysk na działalności operacyjnej
jest to zysk wypracowany wyłącznie w sferze podstawowej działalności jednostki, bez uwzględnienia przychodów innych, niż wynikające ze sprzedaży towarów i usług

·zysk na działalności gospodarczej
obejmuje wszelkie przychody i koszty związane z działalnością gospodarczą, także nie dotyczące działalności podstawowej

·zysk brutto
jest to zysk na działalności gospodarczej skorygowany o straty i zyski nadzwyczajne, tj. takie, które zostały spowodowane zdarzeniami trudnymi do przewidzenia i nie związanymi z ogólnym ryzykiem prowadzenia działalności

·zysk netto
jest to zysk brutto skorygowany o obowiązkowe publiczno prawne obciążenia wyniku finansowego wynikające z przepisów prawa (głównie podatek dochodowy).