Pojęcie i zasady działania polskiego wymiaru sprawiedliwości

Rozstrzygnięcie sporów przez powołane do tego organy państwowe nazywamy WYMIAREM SPRAWIEDLIWOŚCI. W Polsce w.sprawiedliwości realizowany jest przez sądy. Sądy rozstrzygają spory o charakterze karnym lub cywilnym. SPRAWA KARNA-mówimy wtedy gdy przed sądem toczy się spór pomiędzy podejrzanym (oskarżonym o dokonanie przestępstwa) a oskarżycielem (prokuratorem). Prokurator stara się udowodnić podejrzanemu, że dokonał przestępstwo, ponosi winę za dokonane przestępstwo, natomiast podejrzany może nie przyznać się do dokonania przestępstwa- twierdzić że jest niewinny. Niekiedy podejrzany zgadza się z oskarżeniem prokuratora. Do chwili gdy podejrzanemu nie udowodni się winny obowiązuje zasada niewinności oskarżonego. Winę oskarżonego musi stwierdzić sąd. SPRAWA CYWILNA-mówimy wtedy gdy przed sądem toczy się spór o charakterze majątkowym pomiędzy powodem a pozwanym. Powód składa w sądzie pismo procesowe zwane pozwem, w którym domaga się od sądu wydania orzeczenia nakazującego pozwanemu spełnić określone świadczenie majątkowe na swoją korzyść np. oddania pieniędzy, wypłacenia wynagrodzenia, odszkodowania za szkodę będącą wynikiem czynu niedozwolonego, wadliwego wykonania umowy. Postępowanie cywilne dotyczące sporów pomiędzy pracownikiem a pracodawcą jest wolne od opłat sądowych. Inne postępowania są płatne. Wartość opłaty w sprawach cywilnych wynosi 8% wartości przedmiotu sporu. Jeżeli się nie wniesie opłaty sąd nie rozpatruje sporu. Z.NIEZAWISŁOŚCI SĘDZIOWSKIEJ-sędzia powinien orzekać w konkretnej sprawie zgodnie z własnym sumieniem, obowiązującym prawem i w orzeczeniu jest niezależny od innych organów państwowych tj. ustawodawczych i wykonawczych. Wpływanie na orzeczenie sędziego jest karalne. Z.DWUINSTANCYJNOŚCI POSTEPOWANIA-od orzeczenia wydanego przez sąd pierwszej instancji można się odwołać do sądu drugiej instancji. Odwołanie powinno być złożone w określonym czasie do sądu pierwszej instancji, który przekazuje je wraz z aktami sprawy do sądu drugiej instancji. Czas na odwołanie wynosi od tygodnia do miesiąca w zależności od rodzaju sprawy. STRUKTURA POLSKIEGO WYMIARU SPRAWIEDLIWOŚCI Polski wymiar spraw. składa się z s.powszechnych,specjalnych i sądu najwyższego. Sądy specjalne to s.wojskowe rozpatrują one sprawy karne dotyczące popełnienia przestępstw związanych z obronnością państwa. Sądy powszechne to s.rejonowe,okręgowe i pelacyjne.S.rejonowe rozpatrują około 80% spraw karnych i cywilnych w Polsce.S.rejonowe są to sądy 1 instancji. Zakresem swojego działania obejmują terytorium powiatu. Od orzeczeń wydanych przez s.rejonowe można się w terminie tygodnia lub 2 tygodni w zależności od rodzaju sprawy odwołać się do sądu 2 instancji,którym jest sąd okręgowy. S.Okręgowy może orzeczenie sądu rejonowego utrzymać w mocy,wydać nowe orzeczenie lub orzeczenie uchylić i przekazać sprawę do ponownego rozpatrzenia. W niektórych sprawach sądy okręgowe są sądami 1 instancji. Wtedy od orzeczeń tych sądów można się odwołać do s.apelacyjnych,jako sądów 2 instancji.Są to nastepujące sprawy:a)cywilne-rozwodowe,dotyczące prawa autorskiego,patentowego,sprawy majątkowe znacznej wartości b)karne-dotyczące zbrodni,przestępstw popełnionych w afekcie,eutanazji,aborcji,przestępstw przeciwko państwu,związanych z podrabianiem pieniędzy i puszczaniem ich w obieg. S.okręgowe zakresem swojego działania obejmują terytorium wojwództwa. S.apelacyjne zakresem swojego działania obejmują terytorium kilku województw. Sąd najwyższy zajmuje się wykładnią prawa,opiniowaniem projektów ustaw,udzielaniem odpowiedzi na zapytania prawne sądom w toczących się sprawach. S.rejonowe,okręgowe i apelacyjne tworzone są zarządzeniem Ministra Sprawiedliwości. W sprawach prostych skład orzekający jest 1-osobowy,w innych sprawach sąd orzeka 3-osobowo(1 sędzia zawodowy + 2 ławników).W sprawach skomplikowanych orzeka 3 sędziów zawodowychSĄDOWA KONTROLA DEC.ADM Gdy decyzja adm. jest decyzją prawomocną i od tej decyzji nie można się odwołać do innego organu adm. to taką decyzję można zaskarżyć do NSA. Skargę można złożyc w terminie 30 dni od uprawomocnienia decyzji.Skarge może złożyć strona,prokurator gdyż stoi na straży praworządności.Skargi składa się za pośrednictwem org.adm który decyzje prawomocną wydał.Org.adm ma obowiązek przekazać NSA zaskarżoną decyzję wraz z uzasadnieniem i aktami sprawy.Sąd adm. wyznacza termin rozprawy.Na rozprawie skarżący i org.adm przedstawiają swoje racje,argumenty. Po przeprowadzonej rozprawie NSA ustala orzeczenie które zostaje uroczyście odczytane na sali rozpraw.Orzeczenie NSA może zaskarżoną decyzję utrzymać w mocy lub decyzję uchylić i przekazać sprawę do ponownego rozpatrzenia. Sąd.adm nie wydaje decyzji merytorycznej w sprawie sprawdza tylko czy decyzja jest legalna,zgodna z obowiązującym prawem. Zadaniem sądu adm. jest realizacja idei praworządności,sprawdzanie działalności adm. pod kątem zgodności z prawem. Jeżeli określony org.adm. wydaje często decyzje sprzeczne z prawem to sąd adm. informuje o tym org.nadrzędny tego organu, który decyzje wydaje. Org.adm upodmiotawia konkretny urzędnik, który może ponieść ze decyzję nielegalne odpowiedzialność prawną od odpowiedzialności służbowej do karnej włącznie GENEZA I CHARAK. INSTYTUCJI SKARG I WNIOSKÓW Jako początek tworzenia się instytucji skarg i wniosków przyjmuje się powstanie tzw.skrzynek zażaleń tworzonych na Natomiast wniosek powinien być wykorzystany do tego,żeby w przyszłości nieprawidłowości w działaniu administracji nie było.Instytucja skarg i wniosków wyraża się m.in. tym,że każdemu przysługuje prawo wnoszenia skarg i wniosku do organów władzy,org.adm. państwowej,org.adm samorządowej jest to instytucja powszechna.Skarga i wniosek może być składana w interesie własnym,niekiedy w interesie osób innych za ich zgodą. Skarga i wniosek może być składana także w interesie publicznym.Przedmiotem skargi może być w szczególności zaniedbanie lub nienależyte wykonywanie zadań przez org.adm albo przez ich pracowników,naruszenie praworządności lub biurokratyczne załatwianie spraw. Przedmiotem wniosku mogą być sprawy dotyczące ulepszenia organizacji,wzmocnienia praworządności,ochrony własności,zapobiegania nadużyciommocy okólnika biura prezydialnego krajowej rady narodowej z czerwca 1946. Instytucja skarg i wniosków miałą ułatwić społeczeństwu wzięcie czynnego udziału w zwalczaniu nadużyć i nieprawidłowości przy odbudowie kraju po 2 wojnie światowej.22 luty 1947 sejm ustawodawczy wydał deklarację prawo wnoszenia skarg,petycji,podań do właściwych organów władzy i administracji państwowej.22 lipca 1952 została uchwalona konstytucja PRL w której instytucja skarg i wniosków znalazła swoje miejsce.Konstytucja obowiązująca z 1997 w art.63 przyznaje każdemu prawo składania petycji,wniosków i skarg w interesie publicznym,własnym do każdego organu władzy publicznej.Reguluje to także KPA,ogólnie uznaje się że skarga jest zażutem pod adresem czyjegoś zachowania lub postępowania mającego miejsce w przeszłości.Wniosek natomiast stanowi pewną propozycję skierowaną do władz,projekt przedstawiony do rozważenia przy podejmowancyh decyzjach.Analiza pojęć skarga i wniosek umożliwia znalezienie cech wspólnych obu pojęć.Obie formy działania człowieka dostarczają informacji ich adresatom o pracy administracji.Skarga powinna doprowadzić do zmiany istniejącego stanu rzeczy,wyeliminować nieprawidłowości