Moskwa

Moskwa, stolica Rosji. Położona w zachodniej części kraju, nad rzeką Moskwą. Jedno z największych miast świata - 8570 tys. mieszkańców (1994), zespół miejski 9003 tys. mieszkańców (1991).

Historia

Ślady istniejących na terenie Moskwy osad pochodzą z IV-III w. p.n.e., a pierwszy zapis dotyczący Moskwy z 1147. W 1156 z rozkazu Jurija Dołgorukiego wybudowano gród obronny. Od XIII w. stolica niewielkiego księstwa, w 1237 zdobyta i zniszczona przez Batu-chana. W latach 1339-1340 wielki książę włodzimierski, Iwan I Kalita, przeniósł na stałe do Moskwy stolicę Wielkiego Księstwa Moskiewskiego. Iwan I Kalita rozbudował moskiewską twierdzę (Kreml), otaczając ją nowymi wałami obronnymi.

Miasto szybko przekształciło się w wielki ośrodek handlowy, rzemieślniczy, stało się centrum kultury ogólnoruskiej. W XVI w. kremlowską twierdzę otoczono murem, zachowanym do czasów współczesnych. Za czasów panującego w Moskwie w latach 1533-1584 Iwana IV Groźnego miasto otrzymało połączenie morskie, poprzez Morze Białe, z krajami Europy Zachodniej.

W 1563 otworzono pierwszą drukarnię. W XVII w. powstały liczne dwory i pałace należące do kupców, bojarów, szlachty i bogatych rzemieślników. W XVII w. Moskwa stała się rosyjskim centrum handlowo-przemysłowym z licznymi warsztatami rzemieślniczymi i pierwszymi manufakturami. Za panowania Piotra I otwarto Szkołę Nauk Nawigacyjnych i Matematycznych, Szkołę Medyczno-Chirurgiczną, ukazała się pierwsza rosyjska gazeta.

W 1712 Piotr I przeniósł stolicę z Moskwy do Petersburga, nowo powstałego miasta nad Newą. Moskwa pozostała jednak centralnym ośrodkiem imperium i nadal się rozwijała. W 1755 z inicjatywy M. Łomonosowa założono w Moskwie pierwszy rosyjski uniwersytet. W 1812 Moskwę okupowała armia napoleońska, która, wycofując się po 35 dniach, spaliła miasto - zniszczeniu uległo 3/4 budynków. Po zniesieniu obowiązku pańszczyzny w 1861, rozpoczął się masowy napływ do miasta chłopów, powstawały liczne fabryki i zakłady przemysłowe. W marcu 1918 utworzony przez bolszewików rząd przeniósł swą siedzibę do Moskwy. Podczas II wojny światowej moskiewska bitwa ocaliła miasto. Po II wojnie światowej nadal się rozwijało. Po rozpadzie ZSRR i tzw. puczu sierpniowym (19-21 sierpnia 1991) Moskwa stała się stolicą Rosji, która w tym czasie proklamowała niepodległość.

Największy ośrodek przemysłowy, handlowo-finansowy, polityczny i kulturalno-naukowy państwa. Dobrze rozwinięty przemysł maszynowy (produkcja maszyn dla przemysłu włókienniczego i chemicznego, obrabiarek), chemiczny (zakłady farmaceutyczne, produkcja tworzyw sztucznych), środków transportu (produkcja samochodów) oraz włókienniczy (wełna i bawełna). Duże zakłady przemysłu elektrotechnicznego, precyzyjnego, elektronicznego, poligraficznego i odzieżowego. Ważną gałęzią jest przemysł spożywczy. Największy w kraju węzeł komunikacji kolejowej i wielki węzeł drogowy. 3 porty śródlądowe (przy Kanale im. Moskwy - połączenie z wszystkimi morzami oblewającymi europejską część Rosji oraz z Morzem Kaspijskim). 4 porty lotnicze o znaczeniu międzynarodowym. Znany ośrodek turystyczny. Liczne szkoły wyższe (w tym uniwersytety), akademie nauk i in. placówki naukowo-badawcze.

Zabytki

Zabudowania Kremla i Placu Czerwonego z cerkwią Wasyla Błogosławionego (1555-1561), monastyry (XIV-XVII w.), m.in.: Andronikowski, Doński, Nowodiewiczy, Nowospasski, Simonowski, cerkwie, m.in.: św. Trójcy (1693), Rożdiestwa Bogorodicy (1652), Pokrowa (1693). Pałace i rezydencje, m.in.: Paszkowa (1786), Diemidowa, Kołomieńskie, Kuskowo, Ostankino (XVIII w.), stary gmach uniwersytetu (1793), zabudowa Placu Teatralnego z budynkami teatrów Wielkiego i Małego (1818-1824), ujeżdżalnia (1825), liczne reprezentacyjne budowle klasycystyczne i eklektyczne (XIX i XX w.).