Gruźlica.

Charakterystyka bakterii wywołującej chorobę

Choroba wywołana bakterią z rodziny mykobakterii.
W tkankach zwierzęcych prątki gruźlicy są cienkimi laseczkami o wymiarach
około 0,4 x 3mm. Cecha charakterystyczną prątków jest „kwasooporność, pozwala ona na odróżnienie w preparatach mikroskopowych prątków od innych bakterii. Właściwość ta oznacza, że „kwaśny alkohol” (75%alkohol z 3% kwasem solnym) odbarwia wszystkie inne bakterie barwione metodą Ziehl-Neelsena (Z-N) Powodem tego jest swoista struktura komórkowa prątków, które w swojej ścianie komórkowej zawierają dużo lipidów a w szczególności kwasów mykolowych. Metoda Z-N od wielu lat uważana jest za najpopularniejszą i najszerzej stosowaną techniką barwienia prątków w badaniach diagnostycznych.
Prątki należą do organizmów tlenowych, w porównaniu z innymi bakteriami rosną długo, w warunkach laboratoryjnych widoczny gołym wzrokiem wzrost następuje po 2-4 tygodniach.
Prątki odznaczają się trwałością w warunkach środowiska zewnętrznego i wykazują znaczną odporność na działanie środków chemicznych, przezywają takie stężenie kwasów i zasad, przy których inne bakterie giną ( zabija je wysoka temperatura np.60 stC w ciągu 20 minut)w badaniach diagnostycznych.
Prątki należą do organizmów tlenowych, w porównaniu z innymi bakteriami rosną długo, w warunkach laboratoryjnych widoczny gołym wzrokiem wzrost następuje po 2-4 tygodniach.
Prątki odznaczają się trwałością w warunkach środowiska zewnętrznego i wykazują znaczną odporność na działanie środków chemicznych, przezywają takie stężenie kwasów i zasad, przy którym inne bakterie giną ( zabija je wysoka temperatura np.60 stC w ciągu 20 minut).


Zmiany wywołane w tkankach po zakażeniu prątkiem gruźlicy

Bakteria po umiejscowieniu się w tkance narządu powoduje pojawienie się wysięku zawierającego granulocyty ( białe ciałka krwi), granulocyty następnie zostają zastąpione przez inne komórki odpornościowe- makrofagi i monocyty, które przedostają się z krwi. Powstaje ziarnina gruźlicza w skład której wchodzą komórki nabłonkowate, limfocyty i zaczyna się włóknienie. Równocześnie dochodzi do powstania martwicy serowatej – jest to bezpostaciowa masa bogata w białka i lipidy powstałe z rozpadłych prątków i komórek gospodarza. Martwica ta zostaje otoczona przez ziarninę gruźliczą, a następnie rozpoczynają się procesy włóknienia, które powodują powstanie torebki z tkanki łącznej. W zależności od wielkości takiego ogniska, od tego czy rozpoczęte jest leczenie czy nie, od właściwości odpornościowych – ognisko serowate może ulec wchłonięciu , zwłóknieniu, lub tylko odgraniczeniu od reszty tkanki torebką włóknistą. W innych przypadkach może dojść do upłynnienia zmian serowatych - powstaje jama. Zmiany gruźlicze, nie leczone powodują rozsiew prątków drogą układu krwionośnego, bądź przez ciągłość tkanek, dochodzi do rozprzestrzeniania się zmian chorobowych. Zastosowanie leczenia powoduje zatrzymanie procesu i jego cofanie się.




Choroby wywołane przez prątek gruźlicy:

U większości osób zakażonych prątkami gruźlicy nie ma żadnych objawów. Prątki pozostają żywe przez wiele lat w obrębie ziarniniaków w płucach, węzłach chłonnych lub innych miejscach organizmu nie powodując choroby. Jedynym objawem przebytego zakażenia u tych osób jest dodatni odczyn tuberkulinowy ( tzw. próba tuberkulinowa), czyli odpowiedź na wstrzykniecie śródskórne białka prątka. Większość osób, które przebyły zakażenie jest zdrowa, ale u tych zdrowych osób w węzłach chłonnych lub innych tkankach ustroju w materiale serowatym mogą znajdować się żywe prątki, które w sprzyjających warunkach, przy osłabieniu mechanizmów obronnych ustroju (osłabienie, inna choroba, niedożywienie) mogą być przyczyną choroby.


Gruźlica jest chorobą, która może być przyczyną wielu różnorodnych chorób i objawów:

Objawy, które mogą występować w zakażeniu każdego układu to:

* stany podgorączkowe,
* nocne poty,
* chudnięcie
* zmęczenie
* bóle

Jeśli choroba dotyczy układu oddechowego:

*kaszel
*krwioplucie
*duszność
*zmiany w strukturze tkanki płucnej:
*nacieki
*guzki
*jamy
*zapalenie opłucnej
*guzy zwane gruźliczakami
*zmiany w oskrzelach
*serowate zapalenie płuc


Jeśli dotyczy układu moczowego:

*zapalenie pęcherza moczowego
*zmiany zapalne w moczowodach
*zmiana budowy i struktury nerki – nerka kitowata
*zapalenie gruczołu krokowego
*ropomocz


Jeśli dotyczy układu kostno-stawowego:

*zapalenie stawów
*zapalenie kości
*tzw. zimne ropnie w kręgosłupie
*wytworzenie garbu

Jeśli dotyczy układu nerwowego:

*zapalenie opon mózgowych
*zapalenie mózgu
*wytworzenie gruźliczaków w mózgu

Jeśli dotyczy węzłów chłonnych:

*powiększenie węzłów chłonnych
*ropnie
*przetoki

Zmiany gruźlicze mogą dotyczyć również:
*krtani
*narządu wzroku
*układu pokarmowego (jelita)
*układu rozrodczego
*nadnerczy


Leczenie

Zarówno w Polsce jak i w całym świecie opracowany jest schemat leczenia gruźlicy.
Chorobę tą niezależnie, którego narządu dotyczy leczy się antybiotykami zarezerwowanymi tylko do leczenia gruźlicy– najczęściej są to: Streptomycyna, Ryfampicyna, Izoniazyd, Pyrazynamid, Etambutol ( i wiele innych).

Leczenie odbywa się przez dwa miesiące w szpitalu – podawane są w tym czasie jednocześnie cztery antybiotyki. Po tych dwóch miesiącach pacjent wypisywany jest do domu, ale pod kontrolą poradni chorób płuc przez następne cztery miesiące zażywa jednocześnie dwa antybiotyki. W niektórych przypadkach stosuje się jednocześnie pięć, a nawet sześć antybiotyków, jeśli człowiek zachorował po raz drugi, lub jego prątki są oporne na leczenie.

Profilaktyka

Najbardziej znana i najpowszechniej stosowana w świecie metodą swoistą zapobiegania gruźlicy są stosowane od prawie 70 lat szczepienia BCG.
Szczepione są noworodki w trzeciej dobie od urodzenia a następnie dzieci do 18 roku życia w odstępach 6 lat.

Dorośli profilaktycznie wykonują badania rentgenowskie płuc tzw. badania małoobrazkowe.