Historia Bialegostoku

Adam Dobroński

"BIAŁYSTOK historia miasta"



Od przełomu marca i kwietnia 1939r.w Białymstoku widać było przygotowania do ochrony ludnoci przed ewentualnymi skutkami bombardowań i ataków gazowych.Tworzono formacje cywilne majace zwalczać skutki nalotów,organizowano obozy szkoleniowe.Białostoczanie bardzo ofiarnie wspierali Fundusz Obrony Narodowej i Fundusz Obrony Morskiej.27 sierpnia powołano Komitet Obywatelskiego Przysposobienia do Obrony Ojczyzny,przewodnictwo objł ks.Aleksander Chodyko.Celem Komitetu było:opieka nad rodzinami żołnierzami,działalnoć

propagandowa.Białystok znajdujc się do 12 wrzenia z dala od linii frontu przyjmował licznych rannych.Kontakt bojowy z nadcigajcymi jednostkami niemieckimi nawicano 13 wrzenia na pozycji wysuniętej pod Żółtkami.Obrona miasta trwała zaledwie kilka godzin po czym obrońcy zmuszeni byli się wycofać.Zgodnie z wczeniejszymi ustaleniami zwycięzcy 21 wrzenia rozpoczeli wycofywanie się z miasta,a dnia następnego do Białegostoku wkroczyły oddziały Armi Czerwonej.

Od 23 okupant szybko wprowadzał zmiany a głos decydujcy nalezał do NKWD i instancji partii bolszewickiej.Niszczono pamitki polskie,symbole wiary chrzecijańskiej,wyłczajac kociół z życia publicznego.Aresztowania objęły byłych żołnierzy,

policjantów,sędziów i prokuratorów,działaczy politycznych,urzędników,księży i harcerzy.

Miasto wcielono do Białoruskiej Socjalistycznej Republiki Rad 29 listopada 1939r.Zaostrzyły się w miecie konflikty narodowociowe,przybywało zakazów i nakazów w częci dotyczcych nawet polskich komunistów.Za wizytówkę okupacji sowieckiej uważa się wywózki.Pojedyncze osoby lub nieduże grupy pojechały z przymusu na wschód Rosji już w końcu 1939r.Szacuje się,że Białystok stracił za "pierwszego Sowieta" do 7ty. rdzennych mieszkańców oraz conajmniej 12ty. bieżeńców.

Wojska niemieckie zajęły Białystok rankiem 27 czerwca 1941r.Hitler ustanowił Bezirk

Białystok,stawiajc na jego czele Ericha Kocha.Polityka faszystowska miała realizować trzy podstawowe cele:maksymalna eksploatacja gospodarcza,pozyskanie i wykorzystanie siły roboczej,rozniecanie sprzecznoci narodowociowych.Od 1942r.nie było już w miecie prywatnych sklepów polskich,okupanci zredukowali liczbę zakładów rzemielniczych i poddali je cisłej kontroli.Wprowadzono przymus pracy dla młodocianych,rosła liczba osób wysyłanych na roboty do III Rzeszy.Wród Polaków były poszczególne osoby,które wsółpracowały z okupantem natomiast nie powstała żadna organizacja kolaboracyjna.W IV kwartale roku 1943

obwód miejski wykazał 6 pełnych i 11 szkieletowych plutonów a wnich 7 oficerów,22 podchorżych,296 podoficerów i 594 szeregowych.Bardzo ważn rolę odgrywał kontrwywiad,

sprawnie działały komórki legalizacji oraz Biura Informacji i Propagandy.Systematycznie wykluczano zdrajców,agentów i prowokatorów a wyroki ferowały Wojskowe Sdy Specjalne.

26 lipca 1944r. do udręczonego Białegostoku podeszły jednostki sowieckiej 3 Armi 2 Frontu Białoruskiego.Wywieszono odezwy z informacj o ponownym włczeniu miasta do ZSRR.

7 sierpnia rozpoczęły się aresztowania oficerów ze sztabów AK.Rozkazano zakonspirowanie sił

i wstrzymano ujawnianie się administracji terenowej.W końcu 1944r.w szeregach AK pozostało

niespełna 450 osób dysponujcych jedynie 30 sztukami broni palnej.Odnotowano też w Białymstoku bardzo duze znieszczenia budynków.W gruzach legło ponad 3/4 budynków przemysłowych i niemal 1/3 częć domów mieszkalnych i ponad 43% gmachów użytecznoci publicznej.Same centrum zniszczone zostało w 80%.Udział w usuwaniu zniszczeń wzięły władze

bez względu na orientację polityczn,wojsko oraz sami mieszkańcy.