Karol Szymanowski

Szymanowski Karol (1882-1937), polski kompozytor. Uczył się muzyki u swego ojca, następnie u H. Neuhausa w Jelizawietgradzie. W latach 1901-1905 studiował kompozycję u Z. Noskowskiego i M. Zawirskiego w Warszawie. W 1905 pod patronatem W. Lubomirskiego powstała Spółka Nakładowa Młodych Kompozytorów Polskich, w której skład weszli: K. Szymanowski, G. Fitelberg, L. Różycki i A. Szeluto - kompozytorzy określani później jako grupa Młodej Polski. Działalność Spółki polegała na publikowaniu utworów i koncertach kompozytorskich (Warszawa, Berlin). W latach 1908, 1910, 1911 i 1914 Szymanowski podróżował do Włoch, w 1911-1914 mieszkał w Wiedniu, w 1914 zwiedził Algierię, Tunis, Paryż i Londyn, do 1917 przebywał m.in. w Tymoszówce i Jelizawietgradzie, od 1919 osiedlił się w Warszawie. W 1920-1922 dwukrotnie podróżował do USA. W 1922 odbył się jego koncert kompozytorski w Paryżu, od 1922 datuje się zainteresowanie kompozytora Zakopanem, gdzie odtąd często bywał. W 1927-1929 był rektorem konserwatorium w Warszawie, w 1930-1932 rektorem Wyższej Szkoły Muzycznej tamże, od 1930 mieszkał w Zakopanem. W 1933-1936 występował z koncertami własnych utworów w wielu krajach Europy. Zmarł w Lozannie na gruźlicę gardła. Był honorowym członkiem m.in. Czeskiej Akademii Umiejętności, Królewskiej Akademii Św. Cecylii w Rzymie, Królewskiej Akademii Muzycznej w Belgradzie, Międzynarodowego Towarzystwa Muzyki Współczesnej. W 1935 został laureatem Państwowej Nagrody Muzycznej. Twórczość Szymanowskiego dzielona jest przez muzykologów na 3 okresy: pierwszy (do 1914) charakteryzuje się wpływami R. Straussa i A.N. Skriabina, wówczas powstały Pieśni miłosne Hafiza i opera Hagith. Drugi okres (1914-1918) naznaczony jest wpływami muzyki Wschodu (Pieśni muezina szalonego), a także twórczości C. Debussy'ego i M. Ravela (Mity na skrzypce i fortepian). W muzyce trzeciego okresu (1919-1937) Szymanowski dokonał artystycznej stylizacji muzyki kurpiowskiej i góralskiej (mazurki na fortepian, balet Harnasie, IV Symfonia koncertująca), czerpał także inspiracje z polskiej muzyki renesansowej (Stabat Mater). Ważniejsze kompozycje: opery - Hagith (1913), Król Roger (1918-1924). Balety - Mandragora (1920), Harnasie (1923-1931). Symfonie - I f-moll opus 15 (1907, część I i II zaginęły), II B-dur opus 19 (1910, 2. wersja 1930-1936), III Pieśń o nocy na tenor lub sopran, chór mieszany i orkiestrę opus 27 (1914-1916), IV Symfonia koncertująca na fortepian i orkiestrę opus 60 (1932), 2 koncerty skrzypcowe. Utwory kameralne, m.in. - 2 kwartety smyczkowe (1917, ok. 1927), Mity opus 30 na skrzypce i fortepian (1915). Kompozycje fortepianowe - sonaty, preludia, etiudy, wariacje, mazurki, Metopy opus 29 (1915), Maski opus 34 (1916). Utwory na głosy, chór i orkiestrę - Demeter opus 37 bis (1917, zinstrumentowana 1924), Agawe opus 38 lub 39 (1917), Stabat Mater opus 53 (1926), Veni Creator opus 57 (1930), 2 fragmenty z Litanii do Marii Panny opus 59 (1930-1933). 6 pieśni kurpiowskich na chór a cappella (1929), pieśni na głos i orkiestrę, liczne pieśni na głos i fortepian, m.in. cykle: Pieśni miłosne Hafiza opus 24 (1911), Pieśni muezina szalonego opus 42 (1918), Słopiewnie opus 46 bis lub 45 (1921), wszystkie także zinstrumentowane przez kompozytora na głos i orkiestrę, Rymy dziecięce opus 49 (1923), Pieśni kurpiowskie opus 58 (1930-1932).