BANK GENÓW KOSTRZYCA
Bank genów-ośrodek gdzie genotypy są przechowywane poza ich naturalnym środowiskiem. Przechwywany materiał biologiczny, umożliwia wyhodowanie i przywrócenie naturze roślin i zwierząt z zagrożonych taksonów.
Z uwagi na postępujące zanieczyszczenie środowiska naturalnego konieczne było powołanie instytucji zajmującej się ochroną zagrożonych ekosystemów leśnych.
Początków historii powstania Leśnego Banku Genów należy doszukiwać się w latach osiemdziesiątych ubiegłego stulecia, kiedy to lasy Gór Izerskich, Karkonoszy i Sudetów Wschodnich zostały dotknięte klęską ekologiczną. Wtedy to powstała idea utworzenia instytucji, która zajmowałaby się ochroną zagrożonych ekosystemów leśnych w Polsce. Wytyczne programowe zostały opracowane w 1992 roku przez przedstawicieli Dyrekcji Generalnej Lasów Państwowych i Instytutu Dendrologii Polskiej Akademii Nauk w Kórniku. Zostały również opracowane założenia techniczne, które musiał zaakceptować zespół ekspertów oraz przedstawiciel Banku Światowego. Jeszcze w tym samym roku ogłoszono projekt Leśnego Banku Genów. Postanowiono go zlokalizować w Kostrzycy.
Budowę tego obiektu rozpoczęto w marcu 1994 roku, natomiast uroczyste otwarcie miało miejsce 13 grudnia 1995 roku. Akt erekcyjny został wmurowany przez ówczesnego dyrektora generalnego LP Janusza Dawidziuka.
Leśny Bank Genów został powołany, jak czytamy w akcie erekcyjnym, głównie dla stworzenia technicznych warunków czynnej ochrony bioróżnorodności w trybie długookresowego przechowywania zasobów genowych najcenniejszych obiektów drzew, krzewów i roślin dna lasu. Ma to umożliwić przywrócenie ich środowisku w momencie, kiedy zagrożenia powodowane przez zanieczyszczenia środowiska zostaną już unieszkodliwione na tyle, że będzie można podjąć próby przywrócenia tych gatunków środowisku.
Leśny Bank Genów zajmuje się również działalnością eko-edukacyjną. Przede wszystkim są to szkolenia i doradztwo dla nadleśnictw, głównie z zakresu leśnej genetyki stosowanej, selekcji, nasiennictwa i nowoczesnego szkółkarstwa leśnego. Szkolenia przeprowadzane są z reguły w formie prelekcji, odczytów i kursów. W 1998 roku w LBG uruchomiono również w ramach Akademii Rolniczej w Krakowie Studium Podyplomowe z zakresu genetyki leśnej. Przeznaczone ono jest dla kadry inżynieryjnej nadleśnictw, regionalnych dyrekcji LP, Parków Narodowych, dla pracowników nadzorujących gospodarkę leśną w urzędach wojewódzkich i gminach oraz dla kadry nauczycielskiej techników leśnych i innych szkół o profilu ekologicznym.
Program edukacyjny Banku Genów adresowany jest również do młodzieży szkolnej i akademickiej. Specjalnie w tym celu została utworzona ścieżka edukacji leśnej. Zostanie ona przemodelowana, aby była jeszcze atrakcyjniejsza. Umieszczone na niej tablice mają umożliwić zapoznanie się z głównymi elementami wiedzy o lesie i leśnictwie oraz udziale Polski w ochronie różnorodności biologicznej i promowania zasad zrównoważonego rozwoju. Edukacji sprzyja również rozbudowana baza noclegowa oraz sala konferencyjno-szkoleniowa.
Za swoje osiągnięcia Leśny Bank Genów w Kostrzycy został laureatem nagrody II stopnia w Konkursie na najlepsze projekty z zakresu edukacji ekologicznej zrealizowane w latach 1999-2001 na Dolnym Śląsku w kategorii "Najlepszy Ośrodek Edukacji Ekologicznej". Konkurs ten został zorganizowany przez Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej we Wrocławiu, pod patronatem Marszałka Województwa Dolnośląskiego. Fundusze pochodzące z nagrody pieniężnej będą mogły zostać przeznaczone na realizację zadań statutowych jednostki.
W Leśnym Banku Genów szczególną uwagę poświęca się jodle. Jest to gatunek niezwykle delikatny, rozpowszechniony w Sudetach. Właśnie stąd wziął się pomysł stworzenia arboretum, w którym byłyby zgromadzone różne gatunki jodły. Przedsięwzięcie to jest realizowane od 1998 roku. Planowane jest również zgromadzenie w jednym miejscu gatunków nagonasiennych.
Obecnie dyrektorem Leśnego Banku Genów jest Andrzej Potyralski. Jak sam twierdzi, zależy mu na dalszym rozbudowywaniu bazy edukacyjnej - chciałby rozpocząć realizację zaniechanego projektu budowy kompleksu laboratoriów z większą salą konferencyjną oraz rozbudować bazę hotelową. Pozwoliłoby to na przeprowadzanie tu szkoleń organizowanych przez Dyrekcję Generalną LP.
Oferta edukacyjna Banku Genów skierowana jest nie tylko do młodzieży. Rozważana jest również możliwość zorganizowania stażu naukowego dla doktorantów. Takie rozwiązanie przynosiłoby korzyści obu stronom. Młodzi naukowcy mieliby szansę prowadzenia badań i rozwijania swoich umiejętności, a Bank Genów dysponowałby wieloma wynikami badań, które mogłyby później być wykorzystywane przez pracowników jednostek Lasów Państwowych czy naukowców zajmujących się badaniami nad genetyką leśną.
Zamierzeniem dyrektora jest również wypromowanie Leśnego Banku Genów tak, aby był on znany nie tylko wąskim kręgom leśników. Planowanie jest wzmożenie potrzebnych działań z zakresu ochrony cennych gatunków biocenotycznych. Swoje plany dyrektor Potyralski realizował już w czasie, kiedy pracował w Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych we Wrocławiu - poświęcał on swoją uwagę ochronie cisa, jarzębu brekinii czy kłokoczki południowej. Jako dyrektor LBG może te działania kontynuować.
Dyrektor Potyralski przyznaje, że prowadzenie tego typu jednostki jest pewnego rodzaju wyzwaniem. Leśny Bank Genów jest jednostką wyjątkową w skali Lasów Państwowych. Nie ma drugiej takiej jednostki, więc stosowane tutaj rozwiązania siłą rzeczy muszą być oryginalne i unikatowe. Stanowisko dyrektora LBG jest stanowiskiem prestiżowym, które pozwala na samorealizację. Właśnie dlatego kiedy dyrektor Potyralski otrzymał propozycję objęcia tego stanowiska, zgodził się bez wahania.
Na terenie Banku Genów funkcjonuje wyłuszczarnia nasion oraz szkółka kontenerowa. W wyłuszczarni szyszki odsiewane są najpierw na separatorze, a potem poddawane są całemu cyklowi wyłuszczania nasion. Są one później przechowywane w tutejszej przechowalni. Nasiona są również poddawane ocenie, co pozwala na zapewnienie jak najlepszego materiału do produkcji sadzonek.