Starożytny Izrael

Powstanie Królestwa Izraela

Święta księga Żydów i chrześcijan - Biblia - jest nie tylko zbiorem tekstów religijnych, dziełem literackim, ale również źródłem do dziejów Palestyny i całego starożytnego Wschodu. Syria i Palestyna były obszarami stanowiącymi pomost pomiędzy krajami nad Eufratem i Nilem. Takie położenie geopolityczne i bogactwa naturalne czyniły z tych obszarów obiekt częstych najazdów i przetargów politycznych. Około III tysiąclecia p.n.e. na tereny Syrii i Palestyny dotarły z Mezopotamii semickie plemiona Amorytów. Utworzyły one w północnej Palestynie państwo Amurru i zbudowały miasto Hebron. Państwo to przetrwało do XII stulecia p.n.e. Również w III tysiącleciu p.n.e. swoje państwo utworzyli Kananejczycy. Wiele elementów ich kultury przejęły ludy starożytnego Bliskiego Wschodu, między innymi pismo sylabiczne i alfabet linearny , który wprowadzili już około III tysiąclecia. Religia Kananejczykow zawierała powtarzające się w wielu mitologiach Bliskiego Wschodu podanie o bogu, który zmartwychwstał.

Na wybrzeżu syryjskim w miejscach zakończenia morskich i karawanowych szlaków handlowych powstały duże miasta – Sydron, Tyr i Bylbos. Zamieszkiwała je ludność fenicka, nazywająca siebie Sydończykami. Dzięki korzystnemu położeniu miasta fenickie rozwinęły się jako centra handlowe. Fenicjanie prowadzili bardzo ożywiona akcję kolonizacyjną zwłaszcza w I tysiącleciu p.n.e. Głównym kierunkiem ekspansji była zachodnia część basenu Morza Śródziemnego Fenicjanie założyli swoje kolonie na Cyprze, Półwyspie Iberyjskim, Sycylii, Sardynii, Korsyce, Balearach i w północnej Afryce. Jedną z największych faktorii fenickich stała się Kartagina. Fenicjanie wynaleźli w II tysiącleciu p.n.e. spółgłoskowe pismo alfabetyczne, składające się z 22 znaków.

Do Palestyny napływały także fale koczowniczych plemion z obszarów Anatolii i z Pustyni Arabskiej. Od Filistynów – jednego z ludów morskich – Palestyna wzięła nawet swoją nazwę. Jednak to Hebrajczycy odcisnęli najsilniejsze piętno na historii tej ziemi. Hebrajczycy stanowili luźny związek plemion , a proces osadnictwa w Palestynie, zwanej Kanaanem, trwał kilkaset lat i można podzielić go na dwa etapy. Pierwszy z nich polegał na pokojowym zasiedlaniu tych ziem przez oddzielnie przebywające plemiona. Biblia podaje, że protoplasta narodu izraelskiego Abraham przywędrował do Kanaanu z miasta Ur w Mezopotamii na czele swojego plemienia. Jego potomkowie dotarli do Egiptu, gdzie się osiedlili w krainie zwanej Gossen. Złe warunki życia w Egipcie i próby przymuszania Izraelitów do budowy miasta Tanis spowodowały, że pod wodzą Mojżesza około XIII\XII stulecia p.n.e. wywędrowali do Kanaanu, gdzie osiedlili się na stałe. Tworzyli tam organizacje plemienne. Potem opanowane ziemie zostały podzielone między członków 12 plemion. W ten sposób ukształtowały się nowe stosunki społeczne. Wyznacznikiem majątkowym – oprócz dotychczasowych stad bydła – stała się własność ziemi. Związek plemion był utrzymywany dzięki religijnemu przymierzu.

W XI w. p.n.e. Hebrajczycy zagrożeni przez Filistynów skonsolidowali się i utworzyli jedno państwo. Ich pierwszy król, Saul, prowadził wojny z Filistynami, jednak dopiero Dawid, który był synem Jessego zakończył zwycięsko zmagania. Zdobył Jerozolimę, która stała się stolicą monarchii i rozszerzył granice państwa przez podbój plemion aramejskich i podporządkowanie Damaszku.


Struktury państwa Izrael. Działalność króla Salomona.

Swój największy rozkwit państwo Izrael przerzywało za paowania króla Salomona, syna Dawida. Kontynuował on rozpoczęty przez ojca proces umacniania państwa. Za jego panowania ufortyfikowano największe miasta rozbudowano kopalnie, głównie miedzi. Bardzo prężnie rozwijał się handel. Irael stał się nawet pośrednikiem handlowym między Egiptem, a Azją.
Na panowanie Salomona przypadła budowa świątyni Jerozolimskiej. Została ona wzniesiona około 960 r. p.n.e. na świętej skale znajdującej się na wzgórzu Moria dla wyznawców judaizmu jest to miejsce ofiary Abrahama. Świątynia ta była miejscem przechowywania Arki Przymierza z kamiennymi tablicami dekalogu.
Po śmierci Salomona uzewnętrzniły się konflikty młodego państwa izraelskiego. W wyniku czego państwo rozpadło się na dwa królestwa Judę i Izrael. Pierwsze z nich w 587r. p.n.e. podbił władca Babilonu Nabuchodonozor, Który spalił Jerozolimę a ich mieszkańców osiedlił między tygrysem i Eufratem. To tak zwana niewola babilońska, którą w 539r. p.n.e. zakończyło zdobycie Babilonu przez Persów.
Judaizm

Pierwsza monoteistyczna religia, stała się prekursorem chreścijaństwa i islamu , narodowa religia. Wyznawcą jej może być tylko ten, kto urodził się z matki Żydówki. Bardzo rzadko dopuszcza się przyjmowanie wyznawców innego pochodzenia etnicznego. Równocześnie judaizm jest zespołem wartości, norm i postaw etycznych wynikających z tradycji, obyczaju i religii Żydów. Za założyciela religii judaistycznej, uznającej za jedynego Boga Jahwe(przy czym imienia Jahwe Żydzi nie wymawiają), uchodzi Mojżesz (Mose). Od jego imienia judaizm jest także nazywany "mozaizmem". Mojżesz żył ok. 1250 p.n.e., był synem Amrama i Jakebed z plemienia Lewi, urodzonym w Egipcie. Jest uznawany za założyciela religii, twórcę przymierza między Bogiem i ludem izraelskim, odbiorcę objawień Bożych, wyzwoliciela ludu izraelskiego z niewoli egipskiej, twórcę życia narodowego. Mojżesz dał ludowi Torę, obejmującą pięć ksiąg Mojżeszowych (Pięcioksiąg) Będąc założycielem religii był równocześnie prawodawcą, kapłanem i przywódcą swojego ludu. Został uznany za nosiciela Objawienia przez chrześcijaństwo i islam . Symbolami judaizmu są: 1) Magen David - gwiazda Dawida, zwana także Tarczą Dawida. Jest to sześcioramienna gwiazda utworzona przez dwa przeplatające się trójkąty (heksametr). 2) menora - świecznik siedmioramienny wykonany z jednej bryły metalu, który już w pierwotnej chacie służył do oświetlania świętego miejsca. Współcześnie również podstawowy element herbu państwa Izrael. Miejscem kultu Żydów jest synagoga (bożnica).