Renesans - rzeźba

Zapoczątkowany w XIV w. we Włoszech prąd umysłowy zwany humanizmem przewartościował panujący w ówczesnej Europie pogląd na świat. Teocentrycznej kulturze średniowiecza, odwracającej się od doczesności, przeciwstawił zainteresowanie człowiekiem, życiem ziemskim i przyrodą. Nadał istotne znaczenie rozumowi ludzkiemu, zmierzał do odrodzenia starożytnej literatury i kultury. Mający w nim swoje korzenie renesans nie był jednak okresem całkowitego zeświecczenia i odejścia od Boga. Zrywał jedynie ze średniowiecznym typem religijności, stanowił próbę poznania i nobilitacji boskiego dzieła stworzenia. Wyrażał pragnienie zespolenia świata starożytnego i chrześcijańskiego. Wzrosła ranga artystów, przestano traktować ich jako rzemieślników. W odróżnieniu od epoki średniowiecza w renesansie sztuka służyła przede wszystkim człowiekowi. Sztukę renesansu cechują: prostota, umiar, spokój, elegancja, łagodność linii i formy. Kolebką renesansu w sztuce i dominującym jej ośrodkiem w XV w. była Florencja. Na początku XVI w. jej miejsce zajął Rzym. Renesans włoski dzieli się na trzy okresy; wczesny (ok.1405-1500), dojrzały (ok.1500-1525) i późny (1525-1600).Za Alpami zaczął się rozwijać ok. 1490 r.W renesansowej sztuce dominowały harmonia i ład. Charakteryzowało ją dążenie do piękna przy zachowaniu równowagi form i klarownej, symetrycznej kompozycji. Wyraźnie dostrzec można było piękno proporcji, wzorowane na antyku. Za najwyższy wzór uważano naturę, za najdoskonalsze dzieło - człowieka. Chcąc ją naśladować artyści badali rządzące nią prawa. Sztuka stała się wiedzą a artysta uczonym. Artyści pragnąć poznać budowę i zasady ruchu ludzkiego, studiowali anatomię, bardziej dociekliwi dokonywali nawet sekcji zwłok

Wprowadzono nową tematykę. Prócz scen religijnych występowała tematyka świecka-historyczna i alegoryczna, oraz pogańska-mitologiczna. Popularne stały się akty (męskie i kobiece) prezentujące piękno ciała ludzkiego. Pretekstem do ich prezentacji były postacie mitologiczne (np.Wenus) i biblijne (Adam, Ewa, Dawid).Nagość wprowadzono do miejsc sakralnych. Sztuka renesansu podlegała idealizacji i uogólnieniu. Przedstawiano tylko ludzi pięknych i młodych. Artystów nie interesowała codzienność i pospolitość.

Renesans obfitował w wybitnych twórców, wszechstronnie uzdolnionych i wykształconych, zajmujących się kilkoma dyscyplinami sztuki jednocześnie (np. Michał Anioł był rzeźbiarzem, malarzem, architektem i poetą).Nowym celem działania stała się sława. Miejsce średniowiecznej pokory zajęła chęć znalezienia uznania w opinii współczesnych i potomnych.

Znacznie rozwinęła się rzeźba wolno stojąca. Nastąpiła idealizacja postaci, a na człowieka zaczęto patrzeć pod względem anatomicznym (ukazywano jego muskulaturę i umięśnienie).

Renesans to doba nieprzeciętnych twórców, wielkich osobowości, takich jak:

Michał Anioł Buonarotti (1475—1564) Rzeźbiarz, malarz, architekt i poeta. Zrywał z wytworną delikatnością i beztroską harmonią dzieł swych poprzedników. Sławę zdobyła mu marmurowa statua nagiego Dawida, ukazująca siłę ciała i charakteru, dzieło brutalne w swoim realizmie (1503), ustawione na głównym placu Florencji, mimo protestów zwolenników dawnej sztuki.

Inną słynną rzeźbą jest watykańska Pieta. Dzieło to przedstawia cierpienie Matki Chrystusa (pieta to z włoskiego - miłosierdzie). Temat zmarłego Jezusa i opłakującej go Maryi, powraca wielokrotnie w sztuce chrześcijańskiej.

W swej działalności architektonicznej w Rzymie, gdzie Michał Anioł zaprojektował nową zabudowę Kapitolu, i we Florencji kierując przebudową Biblioteki Świętego Wawrzyńca; na pograniczu obu dziedzin sztuki stały monumentalne grobowce, zaprojektowany, lecz nieukończony Juliusza II oraz Medyceuszów we Florencji, potężne kompozycje wspaniałego, lecz mrocznego geniuszu, w którego dziełach dominowała siła, a nie wdzięk, pasje, a nie sentymenty. Po 1501 roku wyrzeźbił „Madonnę z dzieciątkiem” (zw. „Madonną z Brugii”). Zaprojektował i podjął się pracy nad grobowcem papieża Juliusza II, do którego wyrzeźbił m.in. „Mojżesza” i „Rachel i Leę”. Zaprojektował Nową Zakrystię w kościele San Lorenzo we Florencji, postały wtedy rzeźby alegoryczne( „Dzień” „Noc” „Świt” „Zmierzch”)

Michał Anioł czerpał inspiracje ze sztuki antycznej. Był czcicielem antycznego ideału piękna. Ciało ludzkie nie miało dla niego tajemnic. Pragnął ukazać je w ruchu.

Jego sztukę cechowały dwa pierwiastki divinita (boskość) i terribilita (napięcie). W swoich dziełach umiał oddać jak nikt inny - stany duszy, uczucia i emocje. Jego dzieła wyznaczały drogę twórcom baroku. Pod koniec życia zajął się też twórczością poetycką.