Kościoły i rodzaje

Etymologia polskiego słowa Kościół, podobnie jak niemieckiego Kirche i angielskiego Church, posiada rodowód gocki. Bierze on swój początek z oryginału greckiego - τό κυριακόν. W językach romańskich, jak na przykład we francuskim glise lub włoskim chsia, nazwa kościół wywodzi się od łacińskiego ecclesia, a ono z oryginału greckiego - έκκλησία.

Pierwsze określenie - τό κυριακόν - w języku greckim oznacza rzecz lub miejsce ofiarowane Panu lub dom Pana. Drugie - έκκλησία - było używane w celu zdefiniowania zgromadzenia ludu, jako siły politycznej.

Właściwe są oba terminy greckie używane na określenie Kościoła. W pierwszym przypadku chodziło o wyrażenie koliście otoczonej przestrzeni. Jednak to drugi termin wydaje się być bliższy pierwotnemu znaczeniu Kościoła, oddając charakter istoty Kościoła, jako wspólnoty, zgromadzenia, zboru lub - bardziej potocznie - zejścia się. Takie tłumaczenie wydaje się też bliższe współczesnej teologii. Kościół – έκκλησία – to zgromadzenie ludowe, zbierające się na wołanie posłańca, na głos jego sygnału. Chrześcijańska wspólnota – Kościół – jest więc zejściem się tych, którzy przez Ducha Świętego należą do Jezusa Chrystusa.

Dział teologii, który w sposób szczególny zajmuje się Kościołem nazywa się eklezjologią, natomiast jego dzieje bada inny dział teologii - historia Kościoła.

Kościół jest rzeczywistością Nowego Testamentu. Wszystkie wyznania chrześcijańskie łączy przekonanie, że Jezus Chrystus, Syn Boży i Zbawiciel człowieka, jest jedynym Panem i Głową Kościoła. Chociaż Kościół jest dobrem Nowego Testamentu, jego archetyp można już odnaleźć w księgach Starego Testamentu.

W Nowym Testamencie grecki termin - έκκλησία - został użyty po raz pierwszy w Dziejach Apostolskich 19, 32.39.41. Jednak dopiero w 1 Liście do Koryntian (11,18) określenie to użyto w bardziej religijnym kontekście.

Jezus Chrystus wyraził wobec Kościoła wolę jedności. Jego pragnieniem jest, aby członkowie Kościoła – chrześcijanie – byli jedno (zachowali jedność). Jednakże od samego początku – paradoksalnie - podziały stały się niejako wpisane w historię Kościoła. Trudno jest nawet mówić o jednym, widzialnym Kościele. Mamy bowiem do czynienia z wieloma Kościołami wyznaniowymi. Każdy z nich rości sobie prawo bycia prawdziwym Kościołem chrześcijańskim. Stąd od początku XX wieku coraz ważniejszy w życiu wspólnot kościelnych staje się ekumenizm, czyli ruch zmierzający do przywrócenia utraconej jedności między chrześcijanami.

Mozna zaklasyfikować, że wszystkie wspólnoty wyznaniowe grupują się w różnych nurtach i tradycjach chrześcijaństwa. Współcześnie można wymienić następujące Kościoły chrześcijańskie:

Kościoły przedchalcedońskie - do tej tradycji zalicza się Armeński Kościół Apostolski, Syryjski Kościół Prawosławny Antiochii, Koptyjski Kościół Prawosławny Egiptu, Etiopski Kościół Prawosławny, Prawosławny Kościół Erytrei oraz Syryjski Prawosławny Kościół Malankarski (oraz ich katolickie odpowiedniki – patrz Katolickie Kościoły Wschodnie). Dawniej określane były jako Kościoły monofizyckie. Kościoły wywodzące się z Antiochii zwane są też jakobickimi. Na określenie tego nurtu przyjmuje się termin - chrześcijaństwo przedchalcedońskie, orientalne bądź „starożytne Kościoły wschodu”.

Kościoły asyryjskie - do tej tradycji zalicza się Asyryjski Kościół Wschodu, Chaldejski Kościół Wschodu (patrz Katolickie Kościoły Wschodnie), Kościół Syro-malabarski (patrz Katolickie Kościoły Wschodnie). Dawniej określane były jako Kościoły nestoriańskie. Potocznie występują także nazwy: kościoły wschodnio-syryjskie, babilońskie; w Indiach zaś kościoły św. Tomasza. Na określenie tego nurtu przyjmuje się termin chrześcijaństwo przedefeskie, orientalne bądź „starożytne kościoły wschodu”.

Kościoły prawosławne - do tej tradycji zalicza się 4 starożytne Patriarchaty: Ekumeniczny Patriarchat Konstantynopola, Antiochii, Aleksandrii i Całej Afryki oraz Jerozolimy; 5 późniejszych Patriarchatów: Rosyjski, Gruziński, Bułgarski, Rumuński, Serbski oraz 13 krajowych kościołów autokefalicznych (niezależnych). Istnieją odpowiedniki katolickie każdego z kościołów prawosławnych (patrz Katolickie Kościoły Wschodnie). Potocznie używa się nazwy Kościoły wschodnie, ortodoksyjne; bizantyjskie, greckie. Prawosławne Kościoły na Bliskim Wschodzie określane były jako melchickie. Na określenie tego nurtu przyjmuje się termin - chrześcijaństwo wschodnie, bizantyjskie lub prawosławie.

Kościoły katolickie - znane też jako Kościół Katolicki, Kościół Zachodni, Kościół Łaciński, Kościół Rzymski, Kościół Rzymskokatolicki i Katolickie Kościoły Wschodnie. Na określenie tego nurtu przyjmuje się termin - chrześcijaństwo katolickie, katolicyzm lub chrześcijaństwo zachodnie.

Kościoły starokatolickie - znane też jako Kościoły utrechckie i narodowe (np. w Polsce jako Kościół Polskokatolicki). Na określenie tego nurtu przyjmuje się termin - chrześcijaństwo starokatolickie lub starokatolicyzm.

Kościoły anglikańskie - znane też jako Kościoły angielskiej reformacji lub Kościoły Wspólnoty Anglikańskiej. Na określenie tego nurtu przyjmuje się termin - chrześcijaństwo anglikańskie lub anglikanizm.

Kościoły luterańskie - znane też jako Kościoły ewangelickie, Kościoły ewangelicko-luterańskie lub ewangelicko-augsburskie. Na określenie tego nurtu przyjmuje się termin - chrześcijaństwo ewangelickie, luterańskie lub luteranizm. W powszechnym stosowaniu jest także nazwa protestantyzm.

Kościoły reformowane - znane też jako Kościoły ewangelickie, Kościoły ewangelicko-reformowane lub Kościoły kalwinistyczne. Na określenie tego nurtu przyjmuje się termin - chrześcijaństwo ewangelickie, reformowane, kalwinistyczne lub kalwinizm. W powszechnym stosowaniu jest także nazwa protestantyzm.

Kościoły metodystyczne - znane też jako Kościoły ewangelickie lub ewangelicko-metodystyczne. Na określenie tego nurtu przyjmuje się termin - chrześcijaństwo ewangelickie, metodystyczne lub metodyzm. W powszechnym stosowaniu jest także nazwa protestantyzm.

Kościoły zielonoświątkowe - znane też jako Kościoły pentekostalne i charyzmatyczne. Na określenie tego nurtu przyjmuje się termin - zielonoświątkowcy, piećdziesiątnicy, chrześcijaństwo charyzmatyczne i pentekostalne.