Życie i Twórczość Karola Szymanowskiego

Karol Maciej Szymanowski urodził się 6 października 1882 roku we dworze wsi Tymoszówka na Ukrainie, w dziedzicznym majątku rodu Szymanowskich, jako trzecie dziecko Stanisława i Anny z domu Taube. Tam też spędził swoje dzieciństwo.
Pierwsze próby kompozytorskie podjął w 1895 roku, a już w 1900 ukazało się 9 jego preludiów na fortepian.
W 1901 roku Szymanowski rozpoczął studia muzyczne w Warszawie, początkowo u profesora Marka Zawirskiego (harmonia), a następnie u profesora Zygmunta Noskowskiego ( kontrapunkt i kompozycja). W krótkim czasie został uznany za najzdolniejszego ucznia.


W 1904 roku pod koniec lata kompozytor podczas wagnerowskiego Festiwalu w Bayreuth wysłuchał "Tristana i Izoldę" oraz "Śpiewaków norymberskich". W tym samym roku w Zakopanem poznał Artura Rubinsteina i Stanisława Ignacego Witkiewicza "Witkacego".
W 1905 roku Szymanowski zakończył prywatne lekcje u M. Zawirskiego i Z. Noskowskiego.
Wspólnie z Ludomirem Różyckim, Grzegorzem Fitelbergiem i Apolinarym Szeluto założył Spółkę Nakładową Młodych Kompozytorów Polskich. Grupa działała pod finansowym patronatem księcia Władysława Lubomirskiego.
12 października tego samego roku umiera Stanisław Szymanowski – ojciec kompozytora.
W 1906 roku, 6 i 9 lutego w Filharmonii Warszawskiej, odbyły się pierwsze koncerty młodopolan. Podczas koncertu wykonano m.in.: "Uwerturę koncertową", "Wariacje h-moll" op. 10 i "Etiudę b-moll" op.4 nr 3 Karola Szymanowskiego.
W 1907, 21 marca, odbył się drugi berliński koncert kompozytorów z kręgu "Młodej Polski".
Jesienią 1909 kompozytor kończy operetkę „Loteria na mężów czyli Narzeczony nr 69”.
W tym też roku rozpoczyna się bliska przyjaźń Szymanowskiego z Pawłem Kochanowskim.
W 1910 na konkursie kompozytorskim z okazji setnej rocznicy urodzin Chopina „I Sonata op.8” Karola Szymanowskiego zajmuje pierwsze miejsce.
W 1912 roku Szymanowski osiedlił się w Wiedniu. Już w styczniu tego roku odniósł swój pierwszy międzynarodowy sukces podczas koncertu w wiedeńskiej sali „Musikverein" (wykonywane były jego „II Symfonia” i "II Sonata fortepianowa"). W dwa miesiące później Karol Szymanowski podpisał 10 – letni kontrakt z wydawnictwem Universal Edition.
W 1913 Szymanowski poznaje w Wiedniu Richarda Straussa.
Rok 1914 to rok licznych podróży kompozytora. W styczniu i lutym przebywa w Zakopanem, następnie odwiedza Włochy, Sycylię, Afrykę Północną, Paryż i Londyn.


W Londynie po raz pierwszy spotkał się z Igorem Strawińskim.
Lata 1914 – 1916 spędził Szymanowski w rodzinnej Tymoszówce, tworząc m.in. „Pieśni miłosne Hafiza”, fortepianowe „Metopy”, „III Symfonię Pieśń o nocy”.
W 1915 i 1916 roku odbył podróże do Kijowa, Moskwy i Petersburga. Tam poznał Sergiusza Prokofiewa.
Wiosną 1917 roku Szymanowski zachorował na szkarlatynę. W październiku kompozytor przeprowadza się do Elizawetgradu, na zawsze opuszczając Tymoszówkę, która zostaje ograbiona i zniszczona. W 1919 osiedla się w Warszawie. W 1920 roku Szymanowski postanawia powrócić na estrady koncertowe. Fakt ten jednak stanowi dla kompozytora wielkie rozczarowanie. Frekwencja jest niska, opinie krytyków muzycznych – nieprzychylne.
W tym samym okresie Szymanowski wstępuje do Centralnego Komitetu Propagandy Związków Artystycznych. Powstają trzy piosenki żołnierskie.
Na zamówienie Leona Schillera Karol Szymanowski pisze muzykę do baletu – pantomimy „Mandragora” i rozpoczyna pracę nad „Królem Rogerem” – pracę, która potrwa do 1924 roku.
15 stycznia 1921 roku w towarzystwie P. Kochańskiego i A. Rubinsteina kompozytor wyrusza do Stanów Zjednoczonych. W kwietniu powraca do Paryża, a jesienią osiedla się w Bydgoszczy. W tym czasie powstaje pierwszy utwór, w którym odbija się fascynacja polskim folklorem „Słopiewnie” do słów Juliana Tuwima.
W 1922 kompozytor otrzymuje nagrodę w wysokości pół miliona marek w konkursie Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego za „I Kwartet smyczkowy”.
12 maja 1922 w Warszawie odbywa się prapremiera opery „Hagith”. Zaledwie w tydzień później, 20 maja w Paryżu ma miejsce zakończony wielkim sukcesem koncert kompozytorski.
W 1923 roku Karol Szymanowski pisze broszurę poświęconą twórczości Fryderyka Chopina.
1924 rok upływa mu na pracy nad „Mazurkami” opus 50 oraz na realizacji zamówienia księżnej de Polignac – kompozycja na orkiestrę i solistów.
W 1925 roku zginęła tragicznie ukochana siostrzenica Szymanowskiego – Alusia Bartoszewiczówna.
12 czerwca 1926 roku w warszawskim Teatrze Narodowym odbywa się premiera „Króla Rogera”. Wkrótce po tym wydarzeniu Szymanowski wyjeżdża do Francji i Hiszpanii jako stypendysta rządu polskiego. Jeszcze w tym samym roku kończy pisać „Stabat Mater” oraz otrzymuje propozycję objęcia funkcji dyrektora Konserwatorium Kairskiego. Propozycję tę odrzuca, natomiast 22 lutego 1927 roku obejmuje stanowisko dyrektora Konserwatorium Warszawskiego.
Rok 1928 to intensywna praca nad baletem „Harnasie”, próby reformy konserwatorium oraz stworzenie „Pieśni kurpiowskich” na chór.
W 1929 odbywa się pierwsze wykonanie „Stabat Mater”. 31 lipca Szymanowski rezygnuje z prób reform warszawskiej uczelni i podaje się do dymisji ze stanowiska dyrektora konserwatorium. Wyjeżdża na urlop zdrowotny do sanatorium w Edlach (Austria), a później w Davos (Szwajcaria).
W 1930 kompozytor wraca do Polski. Kończy pracę nad „Harnasiami”, a 1 września zostaje rektorem nowo – utworzonej Wyższej Szkoły Muzycznej. W tym samym mniej więcej czasie osiedla się w willi „Atma” w Zakopanem.



12 grudnia 1930 roku Karol Szymanowski otrzymuje tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie.
W 1931 zostaje honorowym członkiem Międzynarodowego Towarzystwa Muzyki Współczesnej.
30 kwietnia 1932 rezygnuje ze stanowiska rektora Wyższej Szkoły Muzycznej i wyjeżdża do Paryża. Pół roku później powraca do Polski, aby zagrać w Poznaniu prawykonanie „IV Symfonii koncertującej”. W kilka dni później w Pradze odbywa się z kolei prawykonanie „Króla Rogera”. Szymanowski odnosi wielki sukces.
W 1933 zostaje honorowym członkiem Królewskiej Akademii Św. Cecylii w Rzymie. Następnie wyrusza na koncertowe tournee z Grzegorzem Fitelbergiem do Moskwy, Zagrzebia, Belgradu, Bukaresztu, Paryża, Amsterdamu i Hagi. Umiera jego brat – Feliks.
W 1934 roku Szymanowski dalej podróżuje i koncertuje – w Bułgarii, Francji, Anglii, Niemczech, Belgii, Włoszech, krajach skandynawskich i Holandii. Jednocześnie rozpoczyna pracę nad swoim ostatnim dziełem – dwoma mazurkami na fortepian.
11 maja 1935 odbywa się światowa prapremiera „Harnasi” w Pradze. Rok 1935 to również rok spotkania dwóch największych polskich kompozytorów XX wieku – Karola Szymanowskiego i Witolda Lutosławskiego.
Szymanowski w 1935 na zawsze opuszcza „Atmę” i wyjeżdża do Francji.
.

Do końca lata 1936 Szymanowski mieszka w Paryżu. Potem zamieszkuje w pobliżu Cannes, w Grasse.
W lutym 1937 roku Szymanowski postanawia wyjechać do sanatorium w Szwajcarii. Gruźlica postąpiła już tak daleko, że kompozytor mówi tylko szeptem. 25 marca przyjeżdża do Lozanny. 29 marca 1937, w Niedzielę Wielkanocną o północy Karol Szymanowski umiera.
Pogrzeb Karola Szymanowskiego odbył się 7 kwietnia 1937 roku w Krakowie. Kompozytor został pochowany w krypcie zasłużonych w podziemiach kościoła na Skałce.
Karol Szymanowski był postacią wyjątkową w dziejach muzyki polskiej. Był kompozytorem o niezwykłej, złożonej i bogatej osobowości, artystycznej wrażliwości, rozległości zainteresowań, szerokości horyzontów myślowych. Szymanowski żył sztuką, nieustannie bogacąc nią siebie i swoją muzykę. Jako kompozytor zdawał się łączyć w sobie naturę romantyka, impresjonisty, ekspresjonisty z naturą odkrywcy i eksperymentatora.
Wielkość muzyki Szymanowskiego jest bezsprzeczna.

Lista dzieł

· 9 preludiów op.1 (1899-1900)

· 6 pieśni do słów Kazimierza Przerwy Tetmajera op.2 (1900 - 02)
· Daleko został cały świat
· Tyś nie umarła
· We mgłach
· Czasem, gdy długo, na pół sennie marzę
· Słyszałem ciebie
· Pielgrzym
· Wariacje fortepianowe b-moll op.3 (1901-1903)
· 4 etiudy op.4 (1900-1902)
· 3 Fragmenty z poematów Jana Kasprowicza op.5 (1902)
· Święty Boże
· Jestem i płaczę
· Błogosławioną niech będzie ta chwila
· Salome do słów Jana Kasprowicza op.6 (1907)
· Łabędź do słów W. Berenta op.7 (1904)
· I Sonata fortepianowa c-moll op.8 (1907)
· Sonata skrzypcowa d-moll op.9 (1909)
· Wariacje h-moll na polski temat ludowy op.10 (1906)
· 4 pieśni do słów T. Micińskiego op.11 (1904-1905)
· Taki jestem smętny
· W zaczarowanym lesie
· Nade mną leci w szafir marza
· Rycz, burzo!
· Uwertura koncertowa E-dur op.12 (1904-1905)
· 5 pieśni do słów niemieckich poetów (polski przekład S. Barącza), op.13 (1905-07)
· Głos w mroku - R. Dehmel
· Kołysanka Dzieciątka Jezus - Clemens Brentano i Achim von Arnim
· Na morzu - R. Dehmel
· Zulejka - F. Bodenstedt
· Czarna lutnia - O.J. Bierbaum
· Fantazja na fortepian op.14 (1905)
· I Symfonia f-moll op.15 (1906-1907)
· Trio fortepianowe - zniszczone - op.16 (1907)
· 12 pieśni do słów poetów niemieckich (polski przekład S. Barącza), op.17 (1907)
· Wczesnym rankiem - R. Dehmel
· Tajemnica - R. Dehmel
· Zaloty - R. Dehmel
· Nocą - R. Dehmel
· Refleksja - R. Dehmel
· Zwiastowanie - R. Dehmel
· Po burzy - R. Dehmel
· Zawód - R. Dehmel
· Kołysanka - A. Mombert
· Dusza - G. Falke
· Fragment - A. Mombert
· Noc miłosna - M. Greif
· Penthesilea do słów Wyspiańskiego op.18 (1908)
· II Symfonia B-dur op. 19 (1909-1910)
· 6 pieśni do słów T. Micińskiego op.20 (1909)
· Na księżycu czarnym
· Święty Franciszek
· Pachną mi dziwnie twoje złote włosy
· W mym sercu
· Z mauretańskich śpiewów
· Na pustej trzcinie
· II Sonata fortepianowa A-dur op. 21 (1910-1911)
· "Barwne pieśni" do słów niemieckich poetów (polski przekład S. Barącza), op. 22 (1910)
· Pustelnik - K. Bulcke
· Pieśń dziewczęcia w oknie - A. Paquet
· Dla małych dziewczynek - E. Faktor
· Nocy letniej srebrny cud - A. Ritter
· Przenaczenie - R. Huch
· Romans D-dur na skrzypce i fortepian op. 23 (1910)
· Pieśni miłosne Hafiza (polski przekład S. Barącza) op. 24 (1911)
· Życzenie
· Jedyne lekarstwo
· Płonące tulipany
· Taniec
· Zakochany wiatr
· Smutna wiosna
· Hagith - opera w 1-akcie do libretta F. Drmann, op. 25 (1912-13)
· Pieśni miłosne Hafiza (polski przekład S. Barącza) op. 26 (1914)
· Grób Hafiza
· Serca mego perło
· Głos twój
· Wieczna młodość
· Pieśń pijacka
· III Symfonia "Pieśń o nocy" op. 27 (1914-16)
· Nokturn i Tarantella na skrzypce i fortepian op. 28 (1915)
· Metopy na fortepian op. 29 (1915)
· Wyspa syren
· Kalipso
· Nauzykaa
· Mity op. 30 (1915)
· Źródło Aretuzy
· Narcyz
· Driady i Pan
· Pieśni księżniczki z baśni do słów Z. Szymanowskiej op. 31 (1915)
· Samotny księżyc
· Słowik
· Złote trzewiczki
· Taniec
· Pieśń o fali
· Uczta
· Trzy pieśni do słów D. Davidova (polski przekład J. Iwaszkiewicza) op. 32 (1915)
· Wschód słońca
· Bezgwiezdne niebo
· Jesienne słońce
· 12 etiud op. 33 (1916)
· Maski op.34 (1915-16)
· Szecherezada
· Błazen Tantris
· Serenada Don Juana
· I Koncert skrzypcowy op. 35 (1916)
· III Sonata fortepianowa op. 36 (1917)
· I Kwartet smyczkowy op. 37 (1917)
· Demeter op.37b (1917)
· Agawe op. 39 (1917)
· 3 kaprysy Paganiniego op. 40 (1918)
· 4 pieśni do słów R. Tagore (polski przekład J. Iwaszkiewicza) op. 41 (1918)
· Moje serca
· Młody królewicz
· Młody królewicz II
· Ostatnia pieśń
· Pieśni muezina szalonego do słów J. Iwaszkiewicza op. 42 (1918)
· Allah Akbar
· O, ukochana ma
· Ledwie blask słońca
· W południe
· O tej godzinie
· Odeszłaś na pustynię
· Mandragora - pantomima op. 43 (1920)
· Dwie pieśni baskijskie op. 44 (1925)
· Piękny księżyc
· Ukochana złote włosy
· Król Roger - opera w 3 aktach op. 46 (1920-1924)
· Słopiewnie do słów J. Tuwima op. 46b (1921)
· Słowisień
· Zielone słowa
· Święty Franciszek
· Kalinowe dwory
· Wanda
· 3 kołysanki do słów J. Iwaszkiewicza op. 48 (1922)
· Pochyl się cicho nad kołyską
· Śpiewam morzu
· Biały krąg księżyca
· Rymy dziecięce do słów K. Iłłakowiczówny op. 49 (1922-1923)
· Przed zaśniecięm
· Jak się najlepiej opędzać od szerszenia?
· Mieszkanie
· Prosię
· Gwiazdka
· Ślub królewny
· Trzmiel i żuk
· Święta Krystyna
· Wiosna
· Kołysanka lalek
· Gil i sroka
· Smutek
· Wizyta u krowy
· Kołysanka Krysi
· Kot
· Kołysanka lalki
· Myszy
· Zły Lejba
· Kołysanka gniadego konia
· Nikczemny szpak
· 20 Mazurków op. 50 (1924-1926)
· Kniaź Patiomkin op. 51 (1925)
· Kołysanka na skrzypce i fortepian op.52 (1925)
· Stabat Mater op. 53 (1925-1926)
· 7 pieśni do słów J. Joyce (polski przekład J. Iwaszkiewicza) op. 54 (1926)
· Droga moja
· Zaśnij
· Złocisty włos
· Turkawko moja
· Struny ziemi
· Po deszczu
· Majowe wiatry
· Harnasie op. 55 (1923-1931)
· II Kwartet smyczkowy op. 56 (1927)
· Veni Creator do słów Wyspiańskiego op. 57 (1930)
· Pieśni kurpiowskie na głos i fortepian do tekstów ludowych op. 58 (1930-1933)
· Lecioły zurazie
· Wysła burzycka
· Uwoz, mamo
· U jeziorecka
· A pod borem
· Bzicem kunia
· Sciani dumbek
· Leć, głosie, po rosie
· Zarżyjzę kuniu
· Ciamna nocka
· Wysły rybki
· Wsycy przyjechali
· Litania do Marii Panny op. 59 (1930-1933)
· Dwunastodźwięczna cytaro...
· Jak krzew skarlały
· IV Symfonia koncertująca op. 60 (1932)
· II Koncert skrzypcowy op. 61 (1933)
· 2 Mazurki op. 62 (1933-1934)

POZOSTAŁE UTWORY

· Sonata fortepianowa g-moll (1898, zaginiona)
· Sonata fortepianowa fis-moll (1898, zaginiona)
· Preludium i fuga (1905)
· Loteria dla mężów, czyli Narzeczony nr 69 (1908-1909)
· Walc romantyczny na fortepian (1925)
· Cztery tańce polskie: Polonez, Krakowiak, Oberek, Mazurek (1926)
· Vocalise-tude na głos i fortepian (1928)
· Pieśni kurpiowskie na chór a capella (1928-1929)
· Hej, wołki moje
· Ach, chtóz, tam puka?
· Niech Jezus Chrystus
· Bzicem kunia
· Wyrzundzaj sie, dziwce moje
· Panie muzykancie, prosim zagrać walca




UTWORY ORKIESTROWE
· Uwertura koncertowa E-dur op. 12
· I Symfonia f-moll op. 15
· II Symfonia B-dur op. 19
· I Koncert skrzypcowy op. 35
· IV Symfonia "Koncertująca" na fortepian i orkiestrę op. 60
· II Koncert skrzypcowy op. 61
UTWORY WOKALNE
· Salome op. 6
· Penthesilea na sopran i orkiestrę op. 18
· Pieśni miłosne Hafiza op. 26
· III Symfonia "Pieśń o nocy" na tenor, chór mieszany i wielką orkiestrę op. 27
· Pieśni księżniczki z baśni na głos i orkiestrę op. 31
· Agawe - kantata na sopran solo, chór mieszany i orkiestrę op. 38
· Demeter na alt solo, chór żeński i orkiestrę op. 37 bis
· Pieśni Muezina Szalonego na sopran i orkiestrę op. 42
· Słopiewnie - na głos i orkiestrę op. 46 bis
· Stabat Mater na sopran, alt, baryton, chór mieszany i orkiestrę op. 53
· Veni Creator na sopran, chór mieszany i orkiestrę op. 57
· Litania do Marii Panny na sopran solo, chór żeński i orkiestrę op. 59
MUZYKA KAMERALNA
· Trio na fortepian, skrzypce i wiolonczelę op. 16
· I Kwartet smyczkowy C-dur op. 37
· II Kwartet smyczkowy op. 56
NA SKRZYPCE I FORTEPIAN
· Sonata d-moll op. 9
· Romans D-dur op. 23
· Nokturn i Tarantela op. 28
· Mity op. 30
· Kołysanka op. 52
· Trzy kaprysy Paganiniego
NA FORTEPIAN
· Dziewięć preludiów op. 1
· Wariacje b-moll op.3
· Cztery etiudy op. 4
· I Sonata c-moll op. 8
· Wariacje na polski temat ludowy h-moll op. 10
· Fantazja C-dur op. 14
· Preludium i Fuga cis-moll
· II Sonata A-dur op. 21
· Metopy op. 29
· Maski op. 34
· Dwanaście etiud op. 33
· III Sonata op. 36
· Dwadzieścia mazurków op. 50
· Cztery tańce polskie
· Dwa mazurki op. 62
UTWORY WOKALNE
· Sześć pieśni do słów Kazimierz Tetmajera op. 2
· Trzy fragmenty z poematów Jana Kasprowicza op. 5
· Łabędź op. 7
· Cztery pieśni op. 11
· Pięć pieśni do słów poetów niemieckich op. 13
· Dwanaście pieśni do słów poetów niemieckich op. 17
· Sześć pieśni do słów Tadeusza Micińskiego op. 20
· Barwne pieśni do słów poetów niemieckich op. 22
· Pieśni miłosne Hafiza op. 24
· Pieśni księżniczki z baśni op. 31
· Trzy pieśni do słów Dymitra Dawydowa op. 32
· Cztery pieśni do słów Rabindranatha Tagore op. 41
· Pieśni Muezina szalonego op.42
· Słopiewnie - pięć pieśni do słów Juliana Tuwima op. 46 bis
· Trzy kołysanki do słów Jarosława Iwaszkiewicza op. 48
· Rymy dziecięce do słów Kazimiery Illakowiczówny op. 49
· Siedem pieśni do słów Jamesa Joyce'a op. 54
· Vocalise-tude
· Dwanaście pieśni Kurpiowskich op. 58
· Dziewięć pieśni polskich na fortepian


UTWORY SCENICZNE
· Loteria na mężów czyli Narzeczony nr 69 - operetka w trzech aktach
· Hagith - opera w jednym akcie op. 25
· Mandragora - pantomima op.43
· Król Roger - opera w trzech aktach , op. 46
· Kniaź Patiomkin op. 51
· Harnasie - balet pantomima op. 55