Dwie postawy wobec ojczyzny na przykładzie Dobrójskiego i Gadulskiego.

"Powrót posła" to komedia polityczna, która została napisana jesienią 1790r., na zamówienie obozu patriotycznego. J.U.Niemcewicz chciał tym utworem uświadomić Polakom konieczność wprowadzenia reform, majacych na celu wyciągniecie kraju z kryzysu. Chciał również przyczynić się do uchwalenia Konstytucji 3 maja. Utwór powstał w czasie przerwy w obradach Sejmu Wielkiego.

Główny nurt problemowy zawarty jest w dyskusji Podkomorzego Dobrójskiego ze Starostą Gadulskim.
Podkomorzy jest człowiekiem oświeconym, dla którego liczy się tylko ukochana ojczyzna i jej dobro. Opowiada się za powołaniem sejmu stałego, ponieważ pozwoli to uniknąć nieczystych manipulacji, majacych na celu powstrzymanie procesu naprawy państwa. Dobrójski jest przeciwnikiem liberum veto. Wierzy w młode pokolenie, gdyż tylko ono może przywrócić dawną świetność Polsce. Wolną elekcję uwaza za źródło anarchii, dlatego też proponuje tron dziedziczny. Opowiada się za wzmocnieniem państwa i wprowadzeniem reform. Podkomorzy cieszy się z przymierza z Prusami i opowiada się za wzrostem liczebności wojska oraz dobrym uzbrojeniem.

Takiej postawie patriotycznego i światłego człowieka, jakim jest Dobrójski, przeciwstawiona została postawa konserwatysty - Gadulskiego. W "Powrocie posła" jawi się on jako zacofany człowiek, dla którego jedyną wartością są pieniadze i wygodne życie. Nie zgadza się na zniesienie liberum veto, które uważa za "wolności źrenicę'; oraz na wprowadzenie reform, gdyż nie przyniosłyby mu żadnych korzyści materialnych. Wychodzi z założenia, że słaba ojczyzna nie daje powodów do agesji, dlatego uważa, iz Rzeczpospolita na arenie międzynarodowej powinna zachować bierną postawę. Gadulski jest zwolennikiem słabego państwa, panujacej dotychczas anarchii oraz starego porządku zapewniającego mu korzyści. Krytykuje przymierze z Prusami, gdyż dopuszcza tylko sojusz z dalekim państwem. Uważa, że sejm powinien pracować raz na dwa lata przez sześć tygodni. Wolną elekcję popiera ze wzgledu na słabość władcy. Opowiada się za niewielkim oddziałem wojsk dla parady. Jest osoba niweykształcona. Twierdzi, ze nie tzeba się uczyć bo wiedza jest dziedziczona. Egoista i chciwy kosmopolita.

J.U.Niemcewicz ukazał w "Powrocie posła" krańcowo rózne postawy ludzi, od pazernego konserwatysty - Gadulskiego do szczerego patrioty - Dobrójskiego, wskazując właściwą postawę godną naśladowania. Autor podkreśla, że tylko natychmiastowe zmiany mogą uchronić Polske przed katastrofą. Uświadamia równieższlachcie, iż rezygnacja z danych jej przywilejów przyczyni się do poprawy sytuacji kraju.