Leonardo da Vinci

Zapoczątkował dojrzały renesans którego głębia od wieków skłania widza do refleksji. Miał umysł uniwersalny. Pasjonował się techniką, projektował architekturę, pomniki i maszyny. Przeprowadził liczne sekcje zwłok, zaprojektował spadochron, serię urządzeń i machin wojennych, śrubę powietrzną (zapowiedź helikoptera) oraz wiele innych urządzeń. Oprócz tego pisał także bajki i uprawiał także inne formy literackie, do których należy m. in. Traktat o malarstwie

Początki twórczości malarskiej we Florencji
Urodził się 15 kwietnia 1452 r. w Vinci pod Florencją. W 1469 r. trafił do pracowni Andrea Verrocchio na naukę rzeźby i malarstwa, gdzie pomógł mu namalować Chrzest Chrystusa (głowa anioła z lewej strony oraz pejzaż w tle), obraz znajduje się we Florencji, gdzie Leonardo mieszkał do ok. 1482. Obrazy z tego okresu, Zwiastowanie (Galeria delgi Uffzi, Florencja), Portret Ginevry Benci (National Gallery of Art., Waszyngton), pokazują w jakim stopniu naznaczyły młodego artystę florencka estetyka i subtelność.
W niedokończonym Pokłonie Trzech Króli (Uffzi) da Vinci prezentuje nowatorską technikę sfumato, która roztapia kontury, jest bardziej sugestywna i poetycka. Dzięki niej twarze nabierają niespotykanej dotąd ekspresji.

Na dworze w Mediolanie
Mediolanie 1482 Leonardo pojechał do Mediolanu, na dwór Ludwika Sforzy, któremu zaoferował swoje usługi jako inżyniera wojskowego, architekta, malarza i rzeźbiarza. Książe zamówił u niego monumentalny pomnik konny swego ojca – Franciszka Sforzy, nad kórym artysta pracował ponad 16 lat, a którego odlewu nigdy nie wykonano. W Madonnie wśród skał (ok. 1483, Luwr, Paryż; inna wersja w National Galery, Londyn) udało mu się nadać tematowi odmienny wyraz, poprzez zastosowanie rozproszonego światła. W 1496, w refektarzu klasztoru przy kościele Santa Maria delle Grazie w Mediolanie, namalował Ostatnią Wieczerzę, gdzie niepowodzeniem skończył się eksperyment zastosowania farby olejnej na tynku.

Arcydzieła i różne prace we Florencji
Gdy księstwo Mediolanu zagarnęli Francuzi, Leonardo udał się do Mantui, gdzie namalował Portret Izabeli d’Este, po czym wrócił do Florencji. Stworzył wtedy dzieła o epokowym znaczeniu: Święta Anna Samotrzecia (Luwr), studia do pierwszej wersji Madonny wśród skał (National Galery, Londyn), Portret Mony Lisy del Gioccondo (Luwr), Bitwę pod Anghiari czyli malowidło ścienne w Palazzo Vecchio (1503-1505), które się nie zachowało i jest znane jedynie z rysunków. Da Vinci wykonał następnie Ledę, również znaną z rysunków, dwie Madonny zamówione przez króla Francji Ludwika XII (zaginione), i Św. Jana Chrzciciela (Luwr). Powierzano mu także prace inżynierskie. Zmarł na zamku w Cloux 2 maja 1519 roku.

CIEKAWOSTKI
* Madonnę wśród skał (Luwr, Paryż) zamówiło u artysty stowarzyszenie zwane Bractwem Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny, a obraz miał zająć honorowe miejsce w tryptyku na ołtarzu w kościele bractwa w Mediolanie. Zakonnicy podali konkretne wymiary i pożądany temat obrazu – Marię, Jana Chrzciciela, Ariela oraz Dzieciątko Jezus chroniących się w grocie. Malarz wykonał zamówienie, ale gdy dostarczył pracę, Bractwo przeraziło się. Obraz pełen był niepokojących szczegółów. Na obrazie, odwrotnie niż zazwyczaj, nie Jezus błogosławi Jana, lecz mały Jan błogosławi Jezusa. Co dziwniejsze, Maria wyciąga rękę i trzyma dłoń nad głową małego Jana Chrzciciela w zdecydowanie groźnym geście, jej palce przypominają rozpostarte szpony orła, trzymające jakąś niewidzialną głowę. A w końcu najbardziej rzucający się w oczy i przerażający element – tuż pod wyciągniętymi palcami dłoni Marii Ariel swoją dłonią robi gest, jakby podcinał gardło niewidzialnej głowie tkwiącej w dłoni Marii.
* Mona Liza nie jest ani kobietą, ani mężczyzną. Niesie subtelny przekaz androgeniczności. Świadczy o tym sam tytuł dzieła. Jest on bowiem anagramem imion egipskich bogów płodności. Amona i Izydy (Izis) nazywanej niegdyś L’Iza. AMON L’IZA
* Ostatnia Wieczerza wcale nie przedstawia 13 mężczyzn (12 apostołów apostołów i Jezusa). Po prawej stronie Jezusa siedzi nie kto inny niż Maria Magdalena, która najprawdopodobniej była... jego żoną. Na tym samym malowidle Leonardo przedstawił rękę trzymającą nóż, która nie należy do nikogo. Do tej kompozycji artysta nie mógł znaleźć typu ludzkiego tak nikczemnego i tak zbrodniczego, żeby mógł przypominać Judasza. Przeor klasztoru Santa Maria delle Grazie myślał, że Leonardo kpi sobie z niego i najzwyczajniej nie chce mu się pracować, więc poszedł do księcia na skargę. Da Vinci wyjaśnił mu, że do jego pracy należą także długie godziny spędzone na poszukiwaniu typu o którym wspomniałam wcześniej, bo na fresku Judasz jeszcze nie miał twarzy. W przypływie dość zgryźliwego humoru stwierdził, że rozwiązał problem i Judaszowi nadał rysy przeora.
* Leonardo da Vinci należał do zakonu Syjonu (Preieur de Sion) – tajnego stowarzyszenia działającego Europie, założonego w 1099. W 1975 w Bibliotece Narodowej w Paryżu odkryto zwoje pergaminu, Les Dossier Secrets, ujawniające tożsamość wielu członków Zakonu, m. in. sir Isaaca Newtona, Botticellego, Victora Hugo oraz samego Leonarda.
* W swoich notatnikach i kodeksach pisał od prawej do lewej strony czyli w lustrzanym odbiciu.


NAJSŁYNNIEJSZE OBRAZY

* Zwiastowanie (Uffzi, Florencja)
* Portret kobiety – Pani z Lichtenstein (National Galery of Art., Waszyngton)
* Madonna z kwiatem – Madonna Benois (Ermitaż, Petersburg)
* Madonna z goździkiem (Alte Pina kotek, Monachium)
* Pokłon Trzech Króli (Uffzi, Florencja)
* Święty Hieronim (Pinacoteca Vaticana, Rzym)
* Madonna wśród skał (Luwr, Paryż; inna wersja National Galery, Londyn)
* Madonna karmiąca dzieciątko – Madonna Litta (Ermitaż, Petersburg)
* Ostatnia Wieczerza (Refektarz klasztoru Santa Maria delle Grazie, Mediolan)
* Dama z gronostajem (Zbiory Czartoryskich, Muzeum Narodowe, Kraków)
* Gioconda – Mona Liza (Luwr, Paryż)
* Święta Anna Samotrzecia (Luwr, Paryż)
* Św. Jan Chrzciciel (Luwr, Paryż)

BIBLIOGRAFIA
* Geniusze Sztuki – Leonardo da Vinci, Krajowa Agencja Wydawnicza, Warszawa,1989
* Larousse – Encyklopedia Powszechna, MUZA S.A. , Warszawa, 2003
* Michał W. Ałpatow – Historia Sztuki, t.III, Arkady, Warszawa, 1977
* Dan Brown – Kod Leonarda da Vinci, Albatros, Warszawa, 2004
* Kenneth Clark – Leonardo da Vinci, Arkady, Warszawa 1964
* Od Giotta Do Czanne’a, Arkady, Warszawa 1972
* Sztuka Świata, t. V, Arkady, Warszawa, 1992
* Galeria w Luwrze, Arkady, Warszawa, 1976
* Galeria Narodowa w Londynie, Arkady, Warszawa, 1971
* Katalog Grafiki w Ermitażu, Leningrad, 1961
* Maria Rzepińska – Siedem wieków malarstwa europejskiego, Ossolineum, Wrocław, 1986
* Malarstwo europejskie w zbiorach polskich, Auriga, Warszawa, 1958