Leczenie uzależnienia od alkoholu w Polsce.

O alkoholu znanym w neolicie, może nawet w paleolicie, a więc przed wieloma tysiącami lat, mówią najstarsze dokumenty, dzieła literackie, kodeksy praw. Na ich podstawie można wyodrębnić cztery podstawowe funkcje alkoholu:
· Fizjologiczne: odżywcze, trawienne, energetyczne, przeciwbólowe,
· Psychologiczne: usuwające lęki, rozładowujące napięcia, dodające odwagi, pobudzające wiarę w siebie i w odniesienie sukcesu,
· Ekonomiczne: zapewniające równowagę rynkową, stanowiące źródła dochodów państwa jak i sposób uzależnienia gospodarczego,
· Polityczne: alkohol może być instrumentem władzy, służyć do walki politycznej, być metodą manipulowania społecznościami i narodami, środkiem niszczenia przeciwników politycznych.
W różnych okresach historii rozmaite funkcję alkoholu wybijały się na plan pierwszy. W społeczeństwach pierwotnych alkohol pełnił głównie role fizjologiczne i społeczne, w czasach nowożytnych – ekonomiczne i polityczne. Fakt, że od tysięcy lat ludzie szukają w alkoholu radości, pociechy i zapomnienia musi z czegoś wynikać. Uzasadnieniem niewątpliwie jest przyjemność płynąca z samego picia alkoholu, wywołana nim poprawa nastroju, tłumienie lęków, dostarczanie radości, rozluźnienie, odprężenie.

Wybitny psychiatra polski, Antoni Kępiński wyróżnił pięć stylów picia:
· „neurasteniczny” - który polega na traktowaniu alkoholu jako środka na zmęczenie, zniechęcenie, rozdrażnienie;
· „kontaktywny” - wiążący się z chęcią zmniejszania dystansu miedzy ludźmi, przełamania samotności;
· „dionizyjski” - wynikający z pragnienia oderwania się od codziennej rzeczywistości;
· „heroiczny” - zapewniający poczucie mocy i dokonywania rzeczy wielkich;
· „samobójczy” - wynikający z chęci zapomnienia o troskach i kłopotach, wiążący się z niską samooceną i pragnieniem samozniszczenia.

Wszystkie wymienione style picia występują w naszym kraju i znajdują wyraz zarówno w jednorazowym nadmiernym spożyciu napojów alkoholowych zmierzającym do szybkiego przekroczenia „granicy nietrzeźwości” i wprowadzenia się w stan upojenia alkoholowego, jak i nałogowym piciu alkoholu prowadzącym do uzależnienia.· W zespole uzależnienia alkoholowego spotykane są m.in. powikłania:
- neurologiczne i psychiatryczne, np. uszkodzenia nerwów obwodowych, encefalopatia alkoholowa, padaczka alkoholowa, alkoholowy zanik móżdżku, majaczenie drżenne (delirium tremens) – trwa do 7 dni, charakteryzuje się zaburzeniami orientacji, lękiem, omamami, zwykle mikrohalucynacjami, halucynoza alkoholowa, zespół Korsakowa (występują objawy otępienia, konfabulacje, towarzyszy im zapalenie wielonerwowe), obłęd zazdrości (zespół Otella), urojenia patologiczne itp.
- internistyczne, np. uszkodzenia wątroby i trzustki, dróg oddechowych itp.
- dermatologiczne, np. charakterystyczne przebarwienia skóry, zmiany w naczyniach skórnych, przewlekłe zapalenia spojówek.

Uzależnienie od alkoholu charakteryzuje przede wszystkim:
1. Zmiana tolerancji na alkohol, która ujawnia się, gdy wypicie tej samej ilości, co
kiedyś powoduje słabsze niż uprzednio efekty.

2. Zespół abstynencyjny. Gdy człowiek przerywa dłuższe picie lub zmniejsza ilość wypijanego alkoholu pojawiają się przykre objawy – niepokój i drażliwość, dreszcze i drżenie kończyn, skurcze mięśniowe, poty, nudności a nawet zaburzenia świadomości i majaczenia.

3. „Głód” alkoholowy. To subiektywne uczucie łaknienia pojawia się w miarę upływu czasu. Pojawiają się doznania podobne do głodu i wewnętrznego przymusu wypicia połączone z uczuciem paniki i obawa, ze nie wytrzyma się długo bez alkoholu.

4. Koncentracja życia wokół spraw dotyczących alkoholu. Obecność tej używki w życiu człowieka staje się czymś niezwykle ważnym. Wiele uwagi i zabiegów koncentruje się wokół okazji do wypicia i uzyskania dostępu do alkoholu.

5. Utrata kontroli nad piciem - po wypiciu pierwszego kieliszka ujawnia się niemożność skutecznego decydowania o ilości wypijanego alkoholu i o momencie przerwania picia.

6. Zaburzenia pamięci i świadomości. Typowym przykładem są luki pamięciowe, czyli całe fragmenty zdarzeń, które znikają z pamięci.

7. Ostatnią charakterystyczną cechą są nawroty picia po próbach utrzymania okresowej abstynencji. Człowiek sądzi, że już potrafi panować nad sobą i sięga po alkohol, co z reguły kończy się nawrotem uzależnienia.

Motywowanie do leczenia.
Kiedy mamy do czynienia z osobą uzależnioną niewątpliwie jednym z najtrudniejszych zadań jest zmotywowanie jej do podjęcia leczenia. Zaprzeczanie istnieniu problemu wynika z samych mechanizmów choroby, jaką jest uzależnienie od alkoholu. Chodzi tu głównie o mechanizm iluzji i zaprzeczeń. Mechanizm ten sprawia, że osoba uzależniona, w miarę jak problem narasta zaczyna izolować się od negatywnych sygnałów płynących od osób z otoczenia i z samych sytuacji życiowych a także z własnego organizmu w taki sposób, aby bronić po pierwsze dobrego mniemania o sobie, po drugie, aby bronić picia. Jest to wynikiem faktu, że picie przynosi oprócz szeregu strat także fundamentalne korzyści w postaci tego, że osoba uzależniona bez alkoholu przestaje radzić sobie z negatywnymi emocjami, w tym także z nudą a często również z pozytywnymi emocjami i doznaje stanu cierpienia, które z czasem może redukować jedynie alkohol. Uzależniony "broni" swojego uzależnienia, przenosząc odpowiedzialność za swoje picie i szkody z nim związane na innych: "gdybym miał lepszą żonę, nie musiałbym się denerwować i pić" "gdybym miał lepszą pracę" "gdybym miał mniej wrednego szefa" etc. W miarę, jak uzależnienie narasta, system mechanizmów obronnych rozbudowuje się coraz szerzej i coraz trudniej wejść w kontakt z realiami. Uzależniony, kiedy podejmuje się w rozmowie z nim problem picia minimalizuje szkody z nim związane, obśmiewa picie, wpada w gniew, obwinia rozmówcę, zaprzecza oczywistym faktom. Typowe stwierdzenie to np. „wszyscy piją” „ja piję tak jak wszyscy” „gdybym chciał, przestałbym pić, ale nie chcę”. Ponieważ negowane są fakty oczywiste dla innych, z czasem można zacząć odnosić wrażenie, że osoba uzależniona ma zaburzenia poznawcze dotyczące tego fragmentu rzeczywistości. Motywowanie do leczenia nie może opierać się na samych tylko informacjach, ponieważ ich sens jest bardzo starannie pomniejszany i wypaczany.
Nie znaczy to jednak, ze możemy zrezygnować z prób podejmowania motywowania do leczenia osoby uzależnionej, dlatego, ze jest to trudne. W placówkach odwykowych jest bardzo dużo pacjentów, z tego wynika, że etap motywowania do leczenia udało się pokonać z sukcesem.
Chociażby, dlatego, że są momenty, w których szczelny mur obronny się chwieje i przychodzą kryzysy, w których można podjąć próby motywowania do leczenia. Są to zazwyczaj momenty wyjątkowo złego samopoczucia, kryzysów zdrowotnych, tzw. kaca, przy czym bardzo często odgrywa tu rolę tzw. kac moralny po przepiciu, gdzie złemu samopoczuciu fizycznemu towarzyszy poczucie winy, sytuacje, gdy cos szczególnie trudnego czy niepokojącego ma miejsce, np. wpadek, inne negatywne zdarzenia związane z faktem nadużycia alkoholu. Na pewno okolicznością przyśpieszającą podjęcie decyzji o leczeniu jest zwinięcie parasola ochronnego nad alkoholikiem, zaprzestanie krycia jego nieobecności w pracy związanych z piciem, płacenia jego długów itp. Ważna jest tu jasna i czytelna informacja o tym, jak otoczenie odbiera problemy uzależnionego, że jest to choroba i jakie zamierza kroki podjąć. Np. może to być sytuacja, w której pracodawca stwierdzi: Albo się pan leczy, albo zwolnię pana, lub informacja ze strony żony, że zamierza się wyprowadzić. Najważniejsze w tym przypadku jest jednak zachowanie konsekwencji a także posługiwanie się prawdziwymi argumentami. Tzn. jeśli żona informuje męża, że się wyprowadzi, jeśli nie podejmie on leczenia, to musi rzeczywiście mieć ten zamiar i mieć możliwość jego realizacji. Dość często taka konsekwencja w postępowaniu pojawia się pod wpływem uczestnictwa w zajęciach terapeutycznych dla współuzależnionych, na których pacjentki uczą się, jak dbać o dobro własne i dzieci.
Można taki kryzys przyspieszyć prowadząc specjalną rozmowę z uzależnionym. Rozmowa ta powinna być przeprowadzona w kilka osób, które osobiście znają alkoholika i dotyczyć powinna faktów z jego picia. Istotnym jest to, że osoby te powinny mieć dobre nastawienie i intencję pomocy. Muszą one przygotować się do rozmowy wg specjalnego scenariusza, dobrze, żeby pomógł w tym terapeuta w poradni odwykowej.
Kolejną formą jest tak forma jak zobowiązanie do leczenia. Jest to forma wobec osób zakłócających porządek, demoralizujących nieletnich, powodujących rozkład życia rodzinnego. Osobę uzależnioną należy zgłosić do gminnej komisji rozwiązywania problemów alkoholowych przy urzędzie gminy/miasta. Komisja wszczyna wtedy stosowną procedurę zmierzającą do tego, aby sąd orzekł wobec danej osoby zobowiązanie do leczenia odwykowego. Jednak należy pamiętać, że jest to zobowiązanie, nie wyrok, więc ta procedura ma swoje ograniczenia, ale bywa też skuteczna.

Zobowiązanie do leczenia odwykowego
Instytucja zobowiązania do leczenia odwykowego stosowana na podstawie ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi często nie jest właściwie rozumiana nie tylko przez rodziny osób, wobec których jest podejmowana, ale często także przez osoby, które są odpowiedzialne za jej wdrażanie. Najwięcej nieporozumień związanych jest z oczekiwaną skutecznością wdrożenia tej procedury. Dlatego też warto dokładniej przyjrzeć się podstawom prawnym i celom, którym służy instytucja zobowiązania do leczenia.
Podstawą prawną zobowiązania do leczenia są artykuły od 24 do 36 ustawy z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (z późniejszymi zmianami).

1. Procedurę zobowiązania do leczenia odwykowego wdraża się wobec niektórych kategorii osób uzależnionych od alkoholu. Art. 24 ww. ustawy wskazuje, że są to osoby, które w związku z nadużywaniem alkoholu powodują rozkład życia rodzinnego, demoralizację małoletnich (...), systematycznie zakłócają spokój lub porządek publiczny.

2. Postanowienie o zobowiązaniu do leczenia odwykowego zapada w trybie nieprocesowym (art. 26 ust. 2 ww. ustawy) i nie nosi charakteru wyroku sądowego - sankcji karnej.

3. Funkcja społeczna instytucji zobowiązania do leczenia jest funkcją polegającą na instytucjonalnym motywowaniu do podjęcia terapii odwykowej. Zobowiązanie nie ma charakteru przymusu w sensie przymusu prawnego. Przymus można zastosować zgodnie z zapisami ustawy na etapie doprowadzania osoby uzależnionej od alkoholu na badanie przez biegłego, na rozprawę w sądzie i do zakładu leczniczego na podjęcie kuracji. Nie ma jednak możliwości prawnych ani organizacyjnych zatrzymania pacjenta w takim zakładzie wbrew jego woli.

4. Brak możliwości stosowania przymusu nie oznacza biernej postawy ze strony specjalisty przyjmującego do zakładu lecznictwa odwykowego pacjenta zobowiązanego sądownie i oczekiwania z jego strony na wyrażenie woli pozostania w zakładzie. Proces przyjmowania pacjenta nie powinien rozpoczynać się od pytania, czy podejmuje on decyzję pozostania w zakładzie. Z dużym prawdopodobieństwem można wtedy oczekiwać odpowiedzi negatywnej. W prawidłowo funkcjonującym zakładzie lecznictwa odwykowego specjalista nawiązuje z pacjentem zobowiązanym kontakt taki, jak z innymi przyjmowanymi do leczenia, starając się go zmotywować do rozwiązania problemów życiowych i zdrowotnych na drodze terapii. Tłumaczy mu, na czym polega terapia. W znacznej części przypadków pacjenci właściwie motywowani do terapii decydują się na pozostania w zakładzie lecznictwa odwykowego.

5. Podstawowym celem terapii uzależnienia od alkoholu jest uzyskanie poprawy zdrowia pacjenta. Cel ten jest realizowany zarówno wobec pacjentów zobowiązanych do leczenia przez sąd jak i wobec pacjentów zgłaszających się do zakładów lecznictwa odwykowego dobrowolnie. Oczekiwanym efektem terapii uzależnienia od alkoholu jest trwałe zatrzymanie spożywania alkoholu przez pacjenta, uzyskanie przez niego świadomości choroby, uzyskanie wglądu w mechanizmy choroby, dzięki któremu może on nauczyć się unikania powrotu do picia w przyszłości.

6. Celem pobytu w zakładzie odwykowym nie jest izolacja pacjenta od otoczenia społecznego.

7. Jak dotąd brak jest środków farmakologicznych, skutecznych w terapii uzależnienia od alkoholu. Na dzień dzisiejszy jedyną skuteczną metodą terapii uzależnień są programy psychoterapeutyczne leczenia uzależnienia od alkoholu. Z tego wynikają jednak określone konsekwencje, zwłaszcza dotyczące niezbędnego zmotywowania pacjenta do udziału w terapii.

8. Polskie lecznictwo odwykowe realizuje skuteczne programy terapeutyczne, około 40-50 pacjentów na każdych stu ma szansę trwale zatrzymać picie i uzyskać poprawę zdrowia. Taka szansa zdrowienia oferowana jest wszystkim pacjentom, w tym także zobowiązanym do leczenia przez sąd. Muszą jednak zostać spełnione pewne warunki: m.in. liczba pacjentów zobowiązanych do leczenia odwykowego na drodze sądowej nie może przekraczać jednej trzeciej składu pacjentów uczestniczących jednorazowo w programie terapeutycznym. Jest to związane z ich słabszą od przeciętnej motywacją do podejmowania leczenia. Wiadomo, że motywacja do podejmowania terapii przez osoby uzależnione od alkoholu jest zawsze niższa niż w innych grupach pacjentów. Z tego powodu wytworzenie u pacjenta właściwej motywacji jest najważniejszym zagadnieniem pierwszego okresu terapii. Niestety w grupach, w których zbyt wiele jest osób zobowiązanych przez sąd do leczenia odwykowego dochodzi do zaburzenia procesu terapeutycznego na wstępnym etapie terapii, właśnie wtedy, gdy tworzona jest motywacja pacjenta do leczenia.

9. Około 60 % pacjentów, którzy znaleźli się w zakładzie lecznictwa odwykowego w wyniku sądowego zobowiązania do leczenia i weszli do programów terapii ma szansę na uzyskanie takich samych efektów, jak pacjenci tzw. dobrowolni.

10. Często oczekuje się, że wdrożenie procedury zobowiązania do leczenia odwykowego rozwiąże problem przemocy w rodzinie. Jak już wyżej zostało to powiedziane pogląd taki jest nieprawdziwy. Zakłady lecznictwa odwykowego nie są przygotowane do pełnienia roli aresztów. Ochronę rodziny osoby uzależnionej przed przemocą powinien zapewnić system lokalny rozwiązywania problemów alkoholowych - koordynowany przez gminną komisję rozwiązywania problemów alkoholowych, wspierany przez system wymiaru sprawiedliwości. Leczenie odwykowe sprawcy przemocy, czy osoby zakłócającej porządek publiczny w związku z nadużywaniem alkoholu nie może być proponowane jako jedyny rodzaj oddziaływań.

11. Osoby uzależnione od alkoholu nie są chore psychicznie i nadal ponoszą odpowiedzialność za swoje, niezgodne z prawem, postępowanie.

Program konsultacyjny
W Polsce funkcjonuje około 450 zakładów lecznictwa odwykowego (stacjonarnych i ambulatoryjnych), samodzielnych jak i wchodzących w skład większych zakładów opieki zdrowotnej. Podstawą świadczeń oferowanych w placówkach lecznictwa odwykowego są programy psychoterapii uzależnienia od alkoholu i współuzależnienia. Terapia prowadzona jest najczęściej według tzw. modelu strategiczno-strukturalnego, zgodnie, z którym wyznaczane są kierunki pracy i cele, które powinny zostać osiągnięte na poszczególnych etapach terapii a także dobierane do tego odpowiednie strategie ustrukturyzowanych prac terapeutycznych. Model ten oparty jest na podejściu behawioralno- poznawczym. Około 87 % zakładów podaje jako główną metodę pracy psychoterapię, jednak programy te różnią się poziomem ustrukturyzowania. Mniej więcej jedna trzecia z tej liczby wymaga nadal systematycznej pracy nad poprawą jakości i zintegrowaniem stosowanych oddziaływań. Niezbędne jest też wdrożenie w większej niż dotąd liczbie zakładów zaawansowanych programów terapii uzależnienia od alkoholu. Obecnie programy takie prowadzone są przez 25-30 % zakładów ambulatoryjnych lecznictwa odwykowego. Docelowo wszystkie zakłady powinny prowadzić pełny, ustrukturyzowany program podstawowej psychoterapii uzależnienia od alkoholu a około połowy placówek ambulatoryjnych powinna prowadzić zaawansowany program psychoterapii uzależnienia od alkoholu. Aby ułatwić wdrażanie tych zmian od roku 1996 prowadzony jest specjalny program najpierw pod nazwą Program Aktywizacji Placówek Odwykowych (PAPO), następnie Program Konsultacyjny dla Placówek Odwykowych. Jego istotą jest pomoc w modernizacji programu terapeutycznego realizowanego przez zakład lecznictwa odwykowego w kierunku zgodności ze standardami świadczenia usług zdrowotnych w lecznictwie odwykowym. Realizatorami konsultacji są eksperci, certyfikowani specjaliści terapii uzależnień. Zasadniczym elementem programu jest organizacja superwizji merytorycznych a także konsultacji organizacyjnych dla zakładów. Program objął od początku funkcjonowania około 200 placówek, z których część znalazła się w grupie placówek wiodących.
Analiza danych, dotyczących osób popełniających przestępstwa i trafiających w związku z tym do więzienia pokazuje, że wśród osób skazanych po raz pierwszy co najmniej 30% to osoby uzależnione od alkoholu. Wśród osób, które trafiają do więzień po raz kolejny, czyli tzw. recydywistów procent ten jest jeszcze wyższy. Uzależnienie od alkoholu pogarsza resocjalizację i sprzyja powrotom do więzień, utrudniając po wyjściu na wolność powrót do funkcjonowania w strukturach społecznych, takich jak praca, rodzina, szersze kręgi społeczne. Dlatego też ważne jest stworzenie osadzonym możliwości podejmowania terapii uzależnienia od alkoholu w więzieniach.
W Polsce wobec osób pozbawionych wolności uzależnionych od alkoholu prowadzone są specjalistyczne oddziaływania przede wszystkim w 11 oddziałach terapeutycznych (396 miejsc) umiejscowionych w aresztach śledczych i zakładach karnych oraz w systemie terapeutycznym poza oddziałem.

Wykaz jednostek, w których funkcjonują oddziały terapeutyczne dla skazanych uzależnionych od alkoholu (M– Zakład Karny dla młodocianych, P–ZK dla odbywających karę po raz pierwszy, R– ZK dla recydywistów penitencjarnych).

Lp. Nazwa jednostki Przeznaczenie Pojemność
1. ZK Nr 1 Grudziądz (kobiety) P–1/t, M–1/t, R–1/t 27
2. ZK Gdańsk Przeróbka P–2/t, M–2/t 42
3. AŚ Kraków Podgórze P–2/t, M–2/t 39
4. ZK Nowy Wiśnicz R–1/t 30
5. ZK Barczewo R–1/t 32
6. ZK Iława P–1/t, M–1/t 30
7. ZK Wronki R–1/t 52
8. AŚ Warszawa R–1/t 49
9. AŚ W–wa Służewiec P–1/t, M–1/t 28
10. AŚ Radom P–1/t, M–1/t 43
11. ZK Nr 1 Wrocław P–1/t, M–1/t, R–1/t 24
Razem 396
Pogramy więziennych oddziałów terapeutycznych są zbliżone do ofert placówek wolnościowych. Bardzo ważne dla pracy tych oddziałów są założenia etyczno–filozoficzne. Personel oddziałów terapeutycznych:
· traktuje skazanych przebywających w nich jak pacjentów, a nie przestępców,
· dostrzega bardzo wyraźny związek pomiędzy nadużywaniem alkoholu a przestępczym stylem życia, ma jednak świadomość, że alkohol nie jest jedynym ich problemem, a jedynie jednym z problemów,
· rozumie pracę ze skazanymi jako skuteczną formę pomocy i resocjalizacji,
· ceni pracę zespołową, a wzajemne wspieranie się członków zespołu terapeutycznego jest znaczącym elementem pracy terapeutycznej.

Programy terapeutyczne dla alkoholików trwają zazwyczaj ok. 3 miesięcy. Większość placówek więziennych realizuje swoje programy w oparciu o Osobiste Plany Terapii, organizuje spotkania dla rodzin pacjentów, współpracuje ze wspólnotą AA, AN. Pacjenci zdobywają wiedzę, pracują nad konsekwencjami picia, nad akceptacją własnego uzależnienia, uczą się różnych umiejętności przydatnych w trzeźwym życiu, uczą się zachowań nieagresywnych, zdobywają umiejętności w zakresie odmawiania picia. Trochę inaczej niż na wolności organizowane są sesje zapobiegania nawrotom choroby. Tematowi nawrotów choroby poświęca się więcej czasu w przypadku pacjentów, którzy odbywają końcówkę kary. Natomiast pacjentom, którzy mają przed sobą perspektywę kilku lub kilkunastu lat pobytu w ZK, przekazuje się jedynie wiedzę na temat walki z nawrotem choroby i proponuje pracę nad radzeniem sobie z negatywnym myśleniem, z agresywnymi zachowaniami itp. Programy terapeutyczne to cały system ustrukturalizowanych oddziaływań (grupy terapeutyczne, społeczność terapeutyczna), które niejednokrotnie w bardzo widocznym stopniu osłabiają subkulturę więzienną.

Według danych na koniec roku 2001 w oddziałach dla skazanych uzależnionych od alkoholu przebywało 384 skazanych. Ogółem w roku 2001 w tych oddziałach poddano oddziaływaniu specjalistycznemu 1.578 osadzonych. Skazanych zakwalifikowanych do oddziałów terapeutycznych, oczekujących na miejsce w oddziale było 180. Jednocześnie z uwagi na brak miejsca w oddziałach terapeutycznych 1.931 skazanych przebywało w jednostkach penitencjarnych w systemie terapeutycznym poza oddziałem.
W oddziałach terapeutycznych prowadzi się również badania efektywności leczenia odwykowego. Średni wskaźnik efektywności kształtuje się na poziomie 30%.

Oddziaływania profesjonalnych terapeutów wspiera wspólnota Anonimowych Alkoholików, którzy na mityngach AA skupiają ok. 3000 osadzonych. W jednostkach penitencjarnych działa też 25 Klubów Abstynenta. Przeciętna ilość uczestników mityngu AA to ok. 20 osób. W spotkaniach Klubu Abstynenta bierze średnio udział jednorazowo ok. 40 osadzonych.
Wyrównuje się zapotrzebowanie na stosowanie oddziaływań specjalistycznych wśród osadzonych karanych po raz pierwszy i recydywistów penitencjarnych, przy dwukrotnie mniejszej potrzebie takich oddziaływań wobec młodocianych. Tendencje wzrostowe występują w grupie klasyfikacyjnej karanych po raz pierwszy. Konsekwencją tego są wydłużające się terminy przyjęć do oddziałów terapeutycznych.
Nadal wzrasta liczba osadzonych z rozpoznaniem uzależnienia krzyżowego (alkohol, narkotyki), wśród nich dominują młodociani, co odpowiada ogólnym danym demograficznym. Aktualnie więziennictwo nie dysponuje oddziałem terapeutycznym o takim profilu oddziaływań leczniczych. Terminy oczekiwania na przyjęcie do oddziałów terapeutycznych to obecnie nieco ponad rok.
Uzależnienie pociąga za sobą degradację społeczna pijącego, oraz wystąpienie organicznych zmian w centralnym układzie nerwowym i związaną z tym zmianę osobowości.

Nadużywanie alkoholu i uzależnienie alkoholowe milionów ludzi stwarza brzemienne skutki społeczne:
- rozbicie rodzin;
- zaburzenia procesów socjalizacji dzieci i młodzieży;
- kształtowanie się postaw aspołecznych, takich jak cynizm, znieczulica społeczna, wzmaganie postaw oportunistycznych, nierzetelność, nieodpowiedzialność;
- sprzyja wulgaryzacji języka, brutalizacji i prymitywizacji życia, zanikowi zainteresowań wartościami wyższymi;
- pogłębia pauperyzację życia znacznych grup społecznych.

Oto tylko niektóre ze skutków psychodegradacji społeczeństwa.
Nadużywanie napojów alkoholowych trzeba uznać za szczególnie brzemienny element patologii społecznej w naszym kraju. Problemów tych nie można rozpatrywać w oderwaniu od innych problemów społecznych. Usuwanie przyczyn nadużywania alkoholu jest możliwe tylko i wyłącznie z równoległym uzdrawianiem całego życia społecznego.
Alkoholizm jest najbardziej społecznie akceptowaną formą toksykomanii. Jest on źródłem zła i dobra. Może służyć społeczeństwu jako znaczący symbol rytualny, jako środek kalorycznie uzupełniający codzienny jadłospis, jako środek rozluźniający napięcie psychiczne, wreszcie środek ułatwiający kontakty międzyludzkie. Alkohol podobnie jak ogień, symbolizuje paradoks losów człowieka.