Archeologia i cywilizacja

ARCHEOLOGIA
W starożytnej Grecji była rozumiana jako nauka o przeszłości ludzkiej. Od XVII w. termin ponownie wprowadzony na oznaczenie nauki o przeszłości poznawanej na podstawie badań materialnych pozostałości działań ludzkich (archeologiczne źródła). Generalnie dzieli się na archeologia pradziejową lub prahistorię, czyli dzieje społeczności ludzkich nie znających pisma, i archeologie historyczną — dzieje społeczności znanych ze źródeł pisanych, wyróżnia się w niej: archeologię starożytnych organizmów państw. (Egiptu, Grecji, Rzymu), archeologię wielkich grup etnicznych (Słowian, Celtów, Germanów) oraz archeologię wielkich religii świata. Dzieli się też archeologię wg. kryteriów geograficznych (archeologia kontynentów, śródziemnomorska, Polski), chronologicznych (paleohistoria, archeologia starożytna, archeologia średniowiecza, archeologia czasów nowożytnych), metod badawczych i rodzaju środowiska, w którym występują źródła archeologiczne (archeologia lotnicza, archeologia podwodna, archeologia wysokogórska, archeologia arktyczna, archeologia miast).

CYWILIZACJA
Poziom rozwoju osiągnięty przez społeczeństwo w danej epoce historycznej ze szczególnym uwzględnieniem poziomu kultury materialnej (przede wszystkim wiedzy ścisłej i techniki), będącej wskaźnikiem opanowania przez ludzi sił przyrody i wykorzystywania jej bogactw na swoje potrzeby. Tak rozumianej cywilizacji przeciwstawia się czasem kulturę, pojmowaną jako kultura duchowa, tj. sfera duchowej twórczości człowieka. Nie jest to jedyny sposób rozumienia terminu cywilizacja, używa się go jeszcze w co najmniej 3 znaczeniach: 1) jako historyczne określenie najwyższego w systemie ewolucji ludzkości stadium rozwoju kultury po pierwotnym etapie dzikości (ludy zbieracko -łowieckie) i okresie barbarzyństwa (ludy pasterskie), które rozpoczynać się miało wg XIX-wiecznych etnologów od wynalezienia pisma; 2) współcześnie pod pojęciem cywilizacji rozumie się typ kultury zaawansowanej społecznie (m.in. hierarchiczna organizacja, system prawa, instytucja państwa, urbanizacja), materialnie (technika i wiedza praktyczna) i ideologicznie (rozwinięta sztuka, literatura, zaawansowane systemy relacji z teologią i refleksją filozoficzną), charakterystyczny dla tzw. społeczeństw cywilizowanych (złożonych) przeciwstawianych społeczeństwom niecywilizowanym (prostym, przedpiśmiennym); 3) jako określenie zespołu kultur etnicznych, tworzących razem krąg kulturowy, tj. szerszą wspólnotę kulturowo-historyczną, odznaczającą się wspólnym dla niej zestawem elementów tradycji i wzorów życia.