Malarstwo iluzjonistyczne

Styl malarstwa iluzjonistycznego stawiany jest jako czwarty, ostatni. Inna jego nazwa to „architektura fantastyczna”. Zniknęła wówczas płaska ściana, tylko że zamiast symetrycznie umieszczonych, smukłych kolumn piętrzą się na niej elementy architektury w fantastycznym niekiedy układzie. Ulubiona jest amfilada sal, dająca okazję do igraszek optycznych, otwarte okna i uchylona drzwi za którymi widać ogrodowe altany, wreszcie nad wszystko popularne sceny teatralne rozgrywające się na niby to bogato rozbudowanej i dekorowanej scenie. Nie zrezygnowano też z obrazów, które umieszczano w iluzorycznych wnękach i niszach lub na ocalałym skrawku ściany pomiędzy malowanymi „oknami”. W taki to właśnie sposób nawet skromny pokój mieszkalny przemieniał się w widownie teatralną lub wspaniałą salę pałacową na wzór na przykład szalonego w swym bogactwie, nigdy nie ukończonego „Złotego Domu” Nerona. Zresztą jeden z typowych przykładów tej fazy malarstwa rzymskiego stanowią właśnie freski pejzażowe i mitologicznie ze „Złotego Domu” malowane przez znanego malarza Fabullusa. Przez analogię do sztuki nowożytnej czwarty styl określa się niekiedy jako barok rzymski. Pojawiają się liczne sceny z życia codziennego: uczty, igrzyska, wyścigi, wnętrza sklepów i warsztatów. Na przykład w jednym z domów znajduje się na ścianie całe alterie jubilerskie. Stosunkowo rzadko malowano prawdziwe dzieci, ale zdarzyła się scena przetrzepywania skóry niesfornemu uczniowi, w obecności pilniejszych kolegów. Zachowała się również postać młodej malarki przy pracy. Maluje ona na niewielkiej deseczce. Pędzelek, pudełko z farbami i paleta nie różnią się od dzisiejszych. Ten portret pozwala nam wyobrazić sobie najsłynniejszą malarkę grecką w Rzymie, która żyła o dwieście lat wcześniej niż jej pompejańska koleżanka. Nazywała się Ijaja. Jedzenie w postaci martwej natury występuje często w czwartym stylu pompejańskim. Na ścianach znajdują się owoce i mięsiwa oraz dzbany pełne wina. W Pompei znajduje się również szereg malowideł o charakterze chwilowym, wykonanych przez amatorów. Są to np. krwawe utarczki pompejańczyków z nienawistnymi sąsiadami z Nucery.