Leonardo da Vinci

Leonardo da Vinci to włoski malarz i teoretyk sztuki, rzeźbiarz, architekt, uczony i myśliciel epoki renesansu, wszechstronny i genialny artysta.

Urodził się 15 kwietnia 1452 roku niedaleko Florencji, w małej wiosce - Vinci. Był nieślubnym synem miejscowego notariusza Piera Antonia da Vinci i Catariny, o której niewiele dziś wiadomo. Kiedy miał trzy lata ojciec zebrał go od matki. Już w najmłodszych latach Leonardo wykazywał duże zainteresowanie otaczającym go światem. Jego ojciec dostrzegł genialne zdolności syna i pokazał kilka prac swemu znajomemu, wybitnemu malarzowi florenckiemu - Andrei Verrocchio. Artysta nie chciał wierzyć, że te rysunki wyszły spod ręki bardzo młodego chłopca i poprosił o przyprowadzenie Leonarda do jego pracowni. Młodzieniec rozpoczął naukę malarstwa w wieku 17 lat. W trzy lata później pojawił się w spisie malarzy świętego Łukasza.

Od 1466 był uczeniem Andrei Verrocchio we Florencji, gdzie został 1472 członkiem cechu malarzy. W 1482 lub 1483-1499 działał w Mediolanie na dworze L. Sforzy, w 1500-06 we Florencji, w 1506-13 ponownie w Mediolanie, w 1513-16 w Rzymie pod opieką G. Medici, brata papieża Leona X. W 1516 wyjechał do Francji zaproszony przez Franciszka I. Już w warsztacie Verrocchia (ok. 1476) namalował anioła w Chrzcie Chrystusa tego artysty. Samodzielne dzieła Leonarda da Vinci z pierwszego okresu florenckiego: Pokłon Trzech Króli, Św. Hieronim (oba nie ukończone) i Zwiastowanie, Studia do Madonny z kotkiem. Z okresu pobytu na dworze mediolańskim: portret Cecylii Gallerani - Dama z gronostajem (1483-85 - Muzeum Czartoryskich, Kraków), Madonna w grocie skalnej (1483), malowidło ścienne Ostatnia Wieczerza (1495-98) w refektarzu klasztoru przy kościele S. Maria delle Grazie w Mediolanie oraz model brązowego pomnika konnego F. Sforzy i projekty architektoniczne - model kopuły katedry, plany pałacu.

Z drugim okresem florenckim wiąże się praca nad kartonem do obrazu Św. Anna Samotrzecia, nad kartonem i malowidłem ściennym Bitwa pod Anghiari dla Palazzo Vecchio we Florencji 1503-05 (obydwa nie zachowane) i nad portretem Mony Lisy (ok. 1503-1506). W drugim okresie mediolańskim powstały obrazy: Św. Jan Chrzciciel, Bachus, znana z kopii Leda z łabędziem i Św. Anna Samotrzecia oraz rysunkowy autoportret. Leonardo da Vinci jako malarza interesował głównie naturalny wygląd rzeczy, ruch, ekspresja (studia twarzy), światłocień (sfumato), perspektywa linearna, barwna i powietrzna. W jego twórczości doniosłą rolę odgrywał rysunek, służący do ustalenia poszczególnych etapów pracy artysty., której ostateczny cel był pozaartystyczny, badawczy. Gdy wynik badań naukowych zarysował się dostatecznie, dzieło sztuki zazwyczaj przestawało go interesować (stąd tak częste nie wykańczanie obrazów). W czasie pierwszego pobytu w Mediolanie Leonardo da Vinci podjął systematyczne studia w dziedzinie anatomii, botaniki, matematyki, optyki i mechaniki. Powstały wówczas główne części traktatu o malarstwie, architekturze i anatomii, optyce i mechanice. W drugim okresie florenckim kontynuował prace naukowe i zbierał materiały do traktatu o pierwotnych siłach natury, obejmującego całą kosmologię. Jego zainteresowania naukowe wiązały się ze sztuką bądź z pracami technicznymi i były wyrazem pasji poznawczej. Leonardo da Vinci opracował projekty licznych wynalazków (często związanych z prowadzonymi przez niego badaniami naukowymi), znacznie wyprzedzających jego epokę: śmigłowca, spadochronu, opancerzonych pojazdów bojowych, łodzi podwodnej, maszyn włók., prasy dźwigniowej, walcarki, tokarki kołowej, szlifierki, zaworów, pomp.

Wynalazki Leonarda da Vinci nie wywarły jednak większego wpływu na rozwój techniki, gdyż uzyskanych rezultatów autor nigdy nie publikował. Do nielicznych zrealizowanych projektów należały projekty dźwigów.

Po śmierci Leonarda da Vinci jego uczeń i przyjaciel, F. Melzi, zebrał prace Leonarda da Vinci w 19 księgach (notatki, szkice, projekty i korespondencja). W pismach Leonarda da Vinci znalazł wyraz pogląd o jedności nauki i sztuki. W Traktacie o malarstwie (pośmiertnie zestawiony z notatek, wyd. 1651, przekład pol. M. Rzepińska 1961) rozwinął wiele specjalnych problemów malarskich (zagadnienia światła i cienia, koloru, perspektywy powietrznej i barw)