Ochrona zasobów wodnych w przyrodzie.

Woda jest jednym z najczęściej występujących bogactw naturalnych na Ziemi. Jest składnikiem niezbędnym do życia zarówno ludzi, jak i zwierząt i roślin. Człowiek bezmyślnie zanieczyszcza wodę. Jeśli dojdzie do jej całko-witego skażenia, życie na Ziemi wyginie.

Ochrona zasobów wodnych polega przede wszystkim na rozwiązaniach technicznych, takich jak:
- stosowanie bezściekowych technologii w produkcji przemysłowej;
- napowietrzanie wód stojących;
- zamykanie obiegów wodnych w cyklach produkcyjnych i odzysk wody ze ścieków;
- utylizacja wód kopalnianych oraz powtórne wtłaczanie tych wód do góro-tworów;
- zabezpieczanie hałd i wysypisk;
- oczyszczanie ścieków i unieszkodliwianie osadów ściekowych.

Metody oczyszczania ścieków dzieli się na:
mechaniczne – polegające na rozdrabnianiu, cedzeniu, filtrowaniu, sedymen-tacji, wirowaniu, flotacji zanieczyszczeń stałych i nierozpuszczalnych. Do tych celów służą zwykle urządzenia cedzące, rozdrabniające, kraty, sita, osadniki, filtry, piaskowniki, odtłuszczalniki;

chemiczne – polegające na przeprowadzeniu procesów chemicznych takich jak: redukcja, utlenianie, wytrącanie, wymiana jonowa oraz wykorzystaniu metod fizycznych, jak: destylacja, wymrażanie, koagulacja, sorpcja;

biologiczne – najważniejsze w technologii oczyszczania ścieków, polegające na zmineralizowaniu zanieczyszczeń dzięki działaniu mikroorganizmów ( głównie bakterii tlenowych) występujących w tzw. o s a d a c h c z y n - n y c h. Głównymi urządzeniami technicznymi są: złoża biologiczne, komory osadu czynnego oraz komory fermentacyjne.

Oczyszczanie ścieków komunalnych prowadzi się zazwyczaj mechanicznie bądź mechanicznie i biologicznie. Warto przy tym pamiętać, że żadna z przy-jętych w praktyce metod nie przekształca ścieków w wodę pierwszej klasy czystości. Nie jest więc obojętne, gdzie będą zrzucane wody po oczyszczo-nych ściekach.

Przez zanieczyszczenia komunalne rozumiemy przede wszystkim ścieki miejskie, powstające na skutek działalności człowieka i będące mieszaniną odpadów z gospodarstwa domowego, wydalin fizjologicznych człowieka i zwierząt domowych, odpadów ze szpitali, łaźni, pralni i tych zakładów przemysłowych, które nie wymagają specjalnego oczyszczenia lub osobnego odprowadzenia. W związku z tym ścieki komunalne mogą zawierać bardzo różne substancje, gdyż nie ma możliwości kontrolowania np. co jest wlewane do zlewów. Ścieki w ogólnej swej masie zawierają przede wszystkim wodę, której ilość dochodzi nawet do 99,9%. Same więc zanieczyszczenia stanowią w istocie niewielki procent ścieków. Znaczna jednak część tych zanieczysz-czeń to związki organiczne, głównie tłuszcze, białka i cukrowce, które podlegają rozkładowi bakteryjnemu, co zwłaszcza w odniesieniu do procesów gnilnych białek powoduje nieprzyjemną woń ścieków. Przy większych stę-żeniach procesy te powodują spadek zawartości tlenu w rzekach, do których wpływają ścieki, a to z kolei prowadzi do zaniku organizmów żywych. Część ścieków stanowią ciała stałe, występujące zwykle jako zawiesiny.
W związku z opracowaniem wielu środków myjących i piorących w ściekach miejskich zwiększyła się ilość detergentów. Są to środki powierzchniowo czynne, powodujące całkowite zmywanie z organizmów wodnych powłok ochronnych (np śluzu) z powierzchni ciał, z jelit itd. W rezultacie są one zabójcze dla świata żywego.

Szczególnie niebezpiecznym składnikiem ścieków komunalnych są wirusy i chorobotwórcze bakterie. Stałym elementem ścieków jest bakteria pałeczka okrężnicy (Escherichia coli), która sama nie stanowi większego zagrożenia dla człowieka, lecz liczebność jej występowania w ściekach jest wskaźnikiem obecności czynników wywołujących tyfus, dur brzuszny i dyzenterię.

Zanieczyszczenia przemysłowe mogą dostawać się do wód bezpośrednio, w postaci ścieków przemysłowych, lub z atmosfery, jako zanieczyszczenia powietrza. Są to różnego rodzaju pyły oraz związki chemiczne nieorganiczne i organiczne. W pobliżu kopalni węgla kamiennego w rzekach gromadzą się pyły węglowe, które powodują spłycanie rzek i zmieniają charakter dna. Podobne zmiany powodują inne nieorganiczne i nierozpuszczalne zawiesiny mineralne. Do nieorganicznych zanieczyszczeń rozpuszczalnych należą sole mineralne, wpływające na właściwości chemiczne wody. Jednym z poważ-niejszych źródeł zasolenia wód są emisje dwutlenku siarki do atmosfery.

Zanieczyszczenia rolnicze
powstają w wyniku przedostawania się do wód gruntowych i zbiorników wodnych substancji chemicznych, używanych do nawożenia i ochrony roślin.


Nie bez znaczenia dla ochrony wód są również działania ograniczające zanieczyszczenia atmosfery i gleb. W przypadku gleb należy:
- przeciwdziałać erozji i spływowi powierzchniowemu z gruntów użytko-wanych rolniczo;
- nie pozostawiać gleby bez pokrycia roślinnością ( najmniejsze spływy powierzchniowe mają miejsce na obszarach pokrytych trwała roślinnością, szczególnie leśną i darniowa;
- umiejętnie stosować chemiczne środki ochrony roślin oraz nawozy mine-ralne i organiczne. Przy dotychczasowych metodach mineralnego nawożenia znaczna część wprowadzanych do gleb biogenów ulega bezproduktywnemu wypłukaniu, przyczyniając się do eutrofizacji wód.

W przypadku atmosfery należy ograniczyć lub wyeliminować opad substancji szkodliwych takich jak: metale ciężkie, pieriwstki radioaktywne, popioły, kwasy (np. H2SO4), gazy trujące.

W celu zapewnienia racjonalnego gospodarowania wodami powierzchniowy-mi (śródlądowymi oraz morskimi) i podziemnymi, niezbędne są zespołowe działania, czyli ochrona wód. Ma ona na celu zapobieganie naruszaniu równowagi przyrodniczej i wywoływaniu w wodach zmian powodujących ich nieprzydatność dla ludzi, świata roślinnego i zwierzęcego oraz gospodarki. Jest też ważnym elementem kompleksowej ochrony środowiska realizowanej perspektywicznie od 1973 r. i zakładającej przede wszystkim zahamowanie degradacji środowiska naturalnego w Polsce.

Kompleksowa ochrona środowiska realizowana była dotychczas z powodze-niem jedynie przez dwa programy o zasięgu ogólnopolskim. Krajowy Pro-gram Ochrony Środowiska w Polsce rozpoczęty w 1984 r. zakładał do 1990 r. zahamowanie tempa degradacji środowiska. Uznawał on konieczność budowy i unowocześniania oczyszczalni ścieków, modernizację procesów technolo-gicznych zmierzającą do zmniejszenia zużycia i poboru wody oraz ograni-czania ilości powstających odpadów. Ponadto przewidywał opracowanie i uruchomienie seryjnej produkcji aparatów i urządzeń w zakresie ochrony środowiska. Kontynuacje zamierzeń w zakresie ochrony środowiska realizowanych do 2010 r. określono w Narodowym Programie Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Zakłada on przywrócenie w skali Kraju równowagi ekologicznej, umożliwiającej właściwy rozwój szaty roślinnej i życia zwierząt, rozwój psychofizyczny człowieka i rozwój gospodarki narodowej. Ten główny cel zostanie osiągnięty, między innymi, poprzez ograniczenie zanieczyszczeń atmosfery i wód, jak też przez zwiększenie zakresu kanalizacji rzek. Powinna ona zapewnić dostarczanie odpowiednich ilości wody (i to wody wymaganej jakości) dla ludności i przemysłu.

Realizacja Narodowego Programu ...jest celem działania wszystkich jednostek administracji państwowej i społeczeństwa – stąd znalazła swój wyraz w poli-tyce realizowanej przez państwo. W 1991 r. Sejm podjął uchwałę o założe-niach polityki ekologicznej państwa, a na jej podstawie została opracowana w Ministerstwie Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa Polityka ekologiczna państwa. Właściwie najważniejszą częścią tego doku-mentu , zaakceptowanego przez Radę Ministrów, jest plan realizacyjny, który określa również zadania w dziedzinie ochrony wód.

Ochrona mórz
Międzynarodowa Organizacja Morska (MON) ustala zasady obowiązujące w ogólnoświatowej żegludze i zajmuje się zagadnieniami skażeń i bezpie-czeństwa żeglugi. W 1973 r. zaproponowała konwencję, rozszerzoną w 1978r, a dotyczącą ochrony mórz (znana jako MARPOL 73/78). Jej należy zawdzięczać 60 – proc. redukcję w latach 1981 – 1989 liczby skażeń ropą i olejami pochodzącymi ze statków. Ważne jest stałe kontrolowanie skażeń na morzu. W 1987 r. do Morza Północnego dostało się od 71.000 do 150.000 ton tych produktów. Międzynarodowa Konferencja na temat ochrony Morza Północnego powołała zespół roboczy do koordynacji badań zanieczyszczeń w roku 1990. Konferencja Morza Północnego zwróciła się do MON z prośbą o ścisłą kontrolę wylewania do morza ropy i jej pochodnych przez statki.


OCHRONA WÓD W PRZEPISACH PRAWNYCH

Podstawowymi aktami prawnymi w zakresie ochrony wód przed zanieczysz-czeniem są:
a. Ustawa o ochronie i kształtowaniu środowiska z dnia 31 stycznia 1980 r. znowelizowana (Dz. U. Nr 49 z 1994 r., poz. 196).
b. Ustawa „Prawo wodne” z dnia 24 października 1974 r. (Dz. U. Nr 38 z 1974 r. ,poz.230) oraz późniejsze zmiany z 1975, 1977, 1980, 1983, 1989, 1990, 1991, 1993 r.

Przepisy z zakresu ochrony wód zawarte są w dziale II i III „Prawa wodnego” gdzie stwierdzono, że:
- wprowadzenie do wód szkodliwych substancji i energii wymaga pozwo-lenia wodno prawnego, wydawanego przez wydziały ochrony środowiska i gospodarki wodnej terenowych organów administracji państwowej;
- zakłady i osoby fizyczne odprowadzające ścieki do wód są obowiązane budować i eksploatować oczyszczalnie ścieków;
- zabronione jest zanieczyszczanie wody w takim stopniu ażeby nie nada-wała się do normalnego korzystania do celów komunalnych, przemysło-wych, rolniczych i innych;
- w przypadku szkodliwego zanieczyszczenia wód sprawca czynu – nieza-leżnie od odpowiedzialności karnej – ma obowiązek wynagrodzenia wyrządzonej krzywdy.


Proces zwiększania stanu zanieczyszczeń środowiska, a w tym także wód, ciągle narasta, i to lawinowo, powodując nieodwracalne skutki. Ludzkość nie ma alternatywy, musi zmobilizować i połączyć swe wysiłki w przeciwdzia-łaniu groźbie samozagłady, jaką sobie przygotowuje. Niezbędne staje się przede wszystkim uwrażliwienia na to całej społeczności ludzkiej, a następnie podjęcie określonych działań, aby nie stało się tak, jak ujmuje to w swoim wierszu Kazimiera Iłłakowiczówna:



„Smutna jest woda w (...) jeziorze
nic jej pocieszyć nie może;
żadna tu sarna, jeleń nie pije,
żadne nie kwitną lilije;
zorza poranna, blask o wieczorze
-nic jej pocieszyć nie morze.”