Demokracja szlachecka 16/17 wiek

W Europie system, który dawał szlachcie prawo do rządzenia państwem jest fenomenem, ponieważ większość ustrojów w tym okresie dążyła do absolutyzmu. Szlachta stanowisła w Polsce 10% społeczeństwa, był to stan, który aktywnie uczestniczył w życiu politycznym państwa. Za datę narodzin demokracji szlacheckiej traktuje się rok 1505, lecz proces przejmowania władzy przez szlachtę rozpoczął się już w II poł XIV w. Wtedy Ludwik Węgierski wydał pierwsze przywileje dla szlachty, aby zgodziła się na wstąpienie na tron jego córki Jadwigi. Szlachta ma prawo do wypraw poza granice państwa i król jej jeszcze za to płaci oraz zostaje zwolniona z większości podatków. Kolejne przywileje nadawane za Jagiellonów w XV i XVI w można podzielić na : ekonomiczne , wyłączność do posiadania ziemi, szlachta sama ustalała ceny na towary tzw. Taksy wojewódzkie , zwolnienie z części ceł i myt, chłop-zwiększenie wymaru pańszczyzny i ograniczenie wolnośći osobistej jeden syn chłopski ma prawo opuszczać wieś w ciągu roku, chłop poddany władzy sądowniczej szlachcica, ustawa o „knąbrnym sołtysie” sołtys miał prawo posiadać więcej ziemi szlachta miała prawo wyrzucać sołtysa ze swojej ziemi polityczne: nietykalność osobista i majątkowa – nikt nie ma prawa uwięzić szlachcica nawet król bez wyroku sądu, prawo sądownicze wobec szlachty ma tylko szlachta, prawo odmowy stawienia się na pospolite ruszenie, prawo nakładania podatków zwłaszcza od 1505.

Punktem szczytowym w dążeniu do przejmowania władzy w państwie przez szlachtę było uchwalenie konstytucji Nihil Novi – król nie może niczego postanowić bez zgody sejmu. System, który w ten sposób się ukształtował działał bez zarzutu w 16 wieku szlachta czuła się odpowiedzialna za państwo czego wyrazem był ruch egzekucyjny- wystąpiła w obronie państwa o odzyskanie przez Koronę królewszczyzn. Po śmierci ostatniego Jagiellona równowaga tron – szlachta zaczęła się chwiać w wyniku lęku przez absolutum dominium. Aby utrzymać swoje przywileje szlachta spisała je w Artykułach Henrykowskich. W przypadku złamania tych praw przez króla będzie miała prawo do rokoszu. Najważniejszym przywilejem była wolna elekcja- wybór nowego króla przez całość szlachty co ostatecznie uniezależniło stan szlachecki od władcy.