Opuncje a introdukcja

Opuncje są kaktusami występującymi na terenie obu Ameryk. Do rodzaju tego należy kilkaset gatunków, z których około 26 zostało introdukowanych do Australii jako rośliny ogrodowe. Jeden z nich, Opuntia stricta, stał się w Australii poważnym problemem. W roku 1839 O. stricta została przywieziona do Australii z południa Stanów Zjednoczonych jako roślina doniczkowa, zaczęto jednak używać jej przy sadzeniu żywopłotów we wschodniej Australii. Stopniowo wymykała się spod kontroli i już około roku 1880 została uznana za groźny chwast. Do roku 1900 rozprzestrzeniła się na obszarze około 40 000 km2 i dalej rozprzestrzeniła się gwałtownie na terenie stanów Nowa Południowa Walia i Queensland.

Na około połowie tego obszaru opuncje tworzyły zwarta pokrywę, całkowicie przykrywającą powierzchnię gruntu, wyrastającą na wysokość 1 do 2 m i tak gęstą, że niemożliwe było jej sforsowanie.

Opuncje rozsiewane są za pomocą nasion, lecz mogą także odrastać z fragmentów pędów. Fragmenty oderwane od roślin macierzystych przez wiatr lub ludzi mogą ukorzeniać się i wyrastać w nowe rośliny. Nasiona zachowują zdolność kiełkowania do 15 lat. Problem wyplenienia tego chwastu stał się poważny ze względów finansowych. Ceny pastwisk we wschodniej Australii wynosiły kilka dolarów za akr, koszt wytępienia opuncji wynosił zaś 25-100 dolarów za akr.. Nic tez dziwnego, ze inwazja kaktusów spowodowała po prostu opuszczenie gospodarstw.

W roku 1912 wysłano z Australii dwóch entomologów, by poznali naturalne siedliska opuncji i próbowali znaleźć jakieś gatunki, które mogłyby zostać użyte do walki biologicznej z tymi kaktusami. Badacze Ci sprowadzili ze Sri Lanki czerwca Dactylopius indicus, który został wypuszczony i wciągu kilku lat spowodował zniszczenie mniej groźnego gatunku opuncji- O. vulgaris. Główny chwast- O. stricta- wciąż jednak rozprzestrzeniał się i po I wojnie światowej stał się przedmiotem bardziej intensywnych prób zwalczania. Począwszy od roku 1920 badania prowadzone na terenie Stanów Zjednoczonych, Meksyku, i Argentyny pozwoliły wyselekcjonować 50 gatunków, które wysłano do Australii, w celu prób zastosowania ich do walki biologicznej z opuncją. Spośród nich 12 zostało wypuszczonych na wolność, zaś 3 okazały się pomocne w walce z O. stricta; jeden z nich- motyl Cactoblastris cactorum- był w stanie wyeliminować opuncje.

Cactoblastris cactorum jest ćma pochodzącą z północnej Argentyny. W ciągu roku daje dwa pokolenia. Samice składają przeciętnie około 100 jaj, osobniki dorosłe żyją około dwóch tygodni. Larwy niszczą kaktusy, drążąc pędy i żerując wewnątrz nich, głownie jednak na skutek wprowadzania przy tym infekcji bakteryjnych i grzybic. Dokonano dwóch introdukcji Cactoblastris cactorum. Pierwsza z nich odbyła się w roku 1914 i zakończyła się niepowodzeniem (Osmond i Monro 1981). Do drugiej introdukcji, dokonanej w roku 1925, przywieziono z Argentyny około 2750 jaj owada i hodowano je w laboratorium, uzyskując do marca 1926 roku dwa pokolenia owadów. Wtedy około 2 mln jaj rozmieszczono w 19 miejscach na terenie wschodniej Australii. Owad okazał się natychmiast skuteczny w zwalczaniu opuncji, więc w latach 1927-1930 dokonywano kilkakrotnie dalszych zabiegów rozprzestrzeniania jaj larw owada na nowe obszary.

Do roku 1928 było już jasne, ze C. cactorum może skutecznie eliminować O. stricta. Do roku 1930 populacja C. cactorum rozrastała się bardzo gwałtownie, tak że od roku 1930 do 1931 opuncje na wielu obszarach zostały całkowicie opanowane i zniszczone przez masowo występujące już owady. To wyeliminowanie opuncji spowodowało stopniowy spadek liczebności C. cactorum w latach 1932 i 1933, więc kaktusy zaczęły się znów odradzać na niektórych terenach. W latach 1931940 populacja C. cactorum znów powiększyła się i opanowała całkowicie opuncje, które po roku 1940 pojawiały się już jako rzadko występujący składnik roślinności. Obecnie opuncje występują w formie stabilnej metapopulacji, której małe zagęszczenie utrzymywane jest dzięki C. cactorum. Jaja tego owada nie są składane w sposób przypadkowy, lecz zgrupowane są na niektórych roślinach, podczas gdy inne nie są zupełnie opanowywane przez owada. Larwy nie mogą przemieszczać się z rośliny na roślinę, jeśli kaktusy są od siebie oddalone o 2 m lub więcej. Grupowanie jaj C. cactorum na niektórych tylko roślinach powoduje wiec, z jednej strony, niezwykłą skuteczność wyeliminowaniu roślin opanowanych przez owada, lecz również pozostawia rośliny, które nie są zainfekowane, w dobrej kondycji, dzięki czemu metapopulacja może istnieć pomimo zaniku poszczególnych populacji lokalnych.

Większość obszarów, na których obecnie opuncje uważane są za szkodliwe chwasty, znajduje się poza zasięgiem silnego zainfekowania, a wydaje się, ze rośliny są tam odporne na ataki Cactoblastris cactorum. Bez niego jednak opuncje mogą szybko znów się rozplenić.


Bibliografia

Charles J. Krebs
„Ekologia” – Eksperymentalna analiza rozmieszczenia i liczebności
Wydawnictwo Naukowe PWN
Warszawa 1996